Sufferd Franz Kafka liet jou als een baksteen vallen

(voor Milena Jesenská (1896 - 1944))

Je bent geboren op 10 augustus 1896 in Praag. Jouw vader Jan Jesenská was een tandarts/kaakchirurg en een professor aan de Karelsuniversiteit in Praag, in 1348 door keizer Karel IV opgericht. Jouw moeder was Milena Hejzlarová en toen jij dertien jaar was, overleed zij door bloedarmoede. Jij ging naar Minerva, het eerste, academische gymnasium voor meisjes in het Oostenrijks-Hongaarse Rijk. Daarna studeerde je aan het Conservatorium en medicijnen aan de Faculteit Geneeskunde. Na twee semesters stopte je met jouw studies.

Jouw antisemitische vader was tegen jouw plannen om met de Joodse Ernst Pollak te trouwen. Ernst was een intellectuele en literaire criticus, die je in de literaire kringen van Praag had ontmoet. Hij was 10 jaar ouder. Vanwege jouw trouwplannen heeft jouw vader jou in een psychiatrische inrichting opgesloten. Maar nadat jij meerderjarig werd stemde hij toch toe, mits Ernst en jij in Wenen zouden gaan wonen. Ernst en jij trouwden in 1918 en jullie verhuisden naar Wenen, waar Ernst een minnares bleek te hebben. Het huwelijk veroorzaakte een jarenlange breuk met jouw vader. Bovendien was het een ongelukkig huwelijk. Ernst verdiende niet genoeg om jullie beiden te onderhouden. Om de armoede te bestrijden, sjouwde je op het station in Wenen met koffers, je deed aan diefstal, voor een fooi sleepte je met brandhout en je gaf lessen Tsjechisch.

In 1919 ontdekte jij het korte verhaal 'De Stoker' (Der Heizer) van Franz Kafka. Je vroeg hem per brief of je dit verhaal en meerdere verhalen van hem naar het Tsjechisch mocht vertalen. Er ontstond een intense en steeds meer gepassioneerde correspondentie tussen jullie. Jij ontmoette Franz voor het eerst in het Praagse Kaffeehaus 'Arco', waar je Max Brod en Franz Werfel ook ontmoet hebt. In april 1920 verscheen jouw eerste Kafka-vertaling van het verhaal 'Der Heizer' in het Praagse tijdschrift 'Kmen'. Je hebt Franz twee keer voor langere tijd ontmoet. Jullie verbleven vier dagen samen in Wenen en daarna nog een dag in Gmünd. Jullie waren verliefd op elkaar. Franz heeft de relatie tenslotte beëindigd, ook omdat jij Ernst niet kon verlaten. In november 1920 stopte jullie bijna dagelijkse briefwisseling. In 1922 en 1923 was er toch nog sprake van enige correspondentie en aan het einde van zijn leven gaf Franz zijn dagboeken aan jou. De geheime liefdesband, die niet actief seksueel was, bleek erg sterk te zijn.

In 1923 deed jij een poging tot zelfdoding en je was aan de drugs. Eind december 1923 schreef Franz jou zijn laatste brief. Zijn brieven aan jou zijn in 1952 uitgegeven als 'Briefe an Milena'. Franz overleed op 3 juni 1924 door tuberculose en hongersnood. Hij werd 40 jaar en hij is in de Begraafplaats in Zizkov te Praag begraven. Jouw brieven aan Franz zijn verloren gegaan, die aan Max Brod niet. Je schreef aan Max: 'Franz hat nicht die Fähigkeit zu leben!'. Na het overlijden van Franz ging jij naar Praag terug en ging het jou als journaliste voor de wind. Daarnaast was je vertaalster. Na jouw scheiding met Ernst ben je hertrouwd met de architect Jaromir Krejcar. Op 14 augustus 1928 werd jullie dochter Jana Cerná geboren, die later 'Kafka's Milena' schreef. Tijdens jouw zwangerschap ben je ongelukkig gevallen, waardoor je voorgoed met een stijf been bleef lopen. Na de bevalling was je ernstig ziek. Je had een longziekte, voedselgebrek en artritit in het kniegewricht. Je moest 1 jaar in het ziekenhuis blijven. Je raakte verslaafd aan de morfine.

In oktober 1934 ben je van Jaromir gescheiden, omdat hij met een tolk uit Letland wilde trouwen, die hij tijdens zijn bezoek aan Rusland had ontmoet. Door Jaromir raakte je in het communisme geïnteresseerd en in 1930 werd je lid van de Communistische Partij. Later betreurde je dat besluit, zodra je de stalinistische praktijken ontdekte, zoals de straf- en werkkampen met miljoenen slachtoffers en de talloze executies. Je was bevriend met de Joodse schrijfster/psychologe Alice Rühle-Gerstel, die met Leon Trotski, Frida Kahlo en Diego Rivera bevriend was. Alice pleegde op 24 juni 1943 in Mexico zelfdoding, op de dag dat haar man, de politicus Otto Rühle, overleed. Zij werd 49 jaar. In 1938 ben jij in twee weken tijd van de morfine afgekickt. In 1938 en 1939 schreef jij diverse artikelen in het tijdschrift 'Prítomnost' (Het Heden), opgericht in 1924 en gefinancierd door de journalist Ferdinand Peroutka, die in de Tweede Wereldoorlog alle tijd in het concentratiekamp Buchenwald opgesloten zat. Je schreef over de opkomst van de nazi's in Duitsland en de mogelijke gevolgen voor Tsjecho-Slowakije. De Joodse schrijver Karel Polácek schreef ook in 'Prítomnost'. Hij is op 21 januari 1944 in het concentratiekamp van Gleiwitz, een subkamp van Auschwitz, overleden. Hij werd 52 jaar.

Na de Duitse bezetting van jouw land ging je bij de ondergrondse verzetsbeweging. Je hielp veel Joodse en politieke vluchtelingen om te emigreren. In november 1939 werd jij door de Gestapo gearresteerd en in de wijk Pankrác van Praag gevangen gezet. Vervolgens werd je in Dresden opgesloten. In oktober 1940 werd je naar het concentratiekamp Ravensbrück gestuurd. Daar gaf je morele steun aan jouw mede-gevangenen. De journaliste Margarete Buber-Neumann was jouw vriendin. Zij publiceerde in 1948 haar memoires 'Als Gefangene bei Stalin und Hitler'. In 1963 schreef zij de eerste biografie over jou 'Kafkas Freundin Milena'. Jouw identiteitsnummer in het kamp was 4714, maar de andere gevangenen noemden jou 4711 (Siebenundvierzig-elf), wat naar het Eau de Cologne merk Kölnisch Wasser verwees, dat destijds één van de bekendste merken in Duitsland was. Jouw laatste brief dateert van 13 september 1943.

Jij overleed op 17 mei 1944 in Ravensbrück door nierfalen na een transfusie met besmet bloed. Je werd 47 jaar. Jaromir overleed op 5 oktober 1950 in Londen. Hij werd 55 jaar. Jana overleed op 5 januari 1981 door een auto-ongeluk in Praag. Zij werd 53 jaar.

Milena Jesenská Kafka Pollak Jaromir

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

3.7 met 3 stemmen 60