Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

Leos Janácek: Tsjechisch componist I

Nadat de jonge Leos de grondbeginselen van de muziek waren onderwezen door zijn vader wordt hij als leerling ingeschreven aan de kloosterschool in Brno en wordt zijn muziekstudie in handen gelegd van Pavel Krizkovsky, een vroegere leerling van zijn vader. Zeven jaar lang zal Leos Janácek op de kloosterschool en zeven jaar lang wordt zijn honger naar muziek door deze Krizkovsky gestild.

Later zal Janácek over deze periode spreken als een tijd in zijn leven waarin hij "muziek van binnen en van buiten leerde kennen". Toch wordt de omgeving voor de jonge muzikant te benauwd. Wanneer hij twintig is zet hij zijn studie voort aan de orgelschool in Praag. Zowel deze school als het later genoemde conservatorium van Leipzig waren in die tijd bolwerken van conservatisme, waarin de jonge Leos nauwelijks ademen kon!

Hij tracht in zijn onderhoud te voorzien als organist en als medewerker aan een muziektijdschrift. In die laatste bezigheid maakt hij zich door zijn heftige uitspraken niet bizonder geliefd. Door zijn bijtende en ironische pen maakt hij zich veel vijanden.

In 1875 maakt Leos een reis door Zuidmoravië. Hij ontdekt daar, zoals hij schrijft "de ziel van het Tsechische volk". Deze reis is van grote betekenis geweest voor het muzikale denken en handelen in zijn verdere leven. Tijdens deze reis doet Janácek de inspiratie op die hem nooit meer verlaten zal en die het puurst tot uitdrukking komt in de opera "Jenufa".

Na een een korte studieperiode in Leipzig vestigt Janácek zich in 1880 in Brno. Hij wordt daar benoemd als leraar aan de onderwijzersopleiding. Het is de tijd waarin Janácek zijn eerste composities schrijft waarvoor overigens in zijn omgeving geen enkele belangstelling bestaat.
In deze tijd wordt hij benoemd tot dirigent van het Filharmonisch Orkest van Brno, een ensemble dat in die tijd nog geen schaduw is van wat het later zal worden.

Het werken als muziekpedagoog heeft ook Janáceks duidelijke voorkeur. Dat komt tot uitdrukking in zijn gestaag ijveren voor een orgelschool in Brno naar het Praagse model. Een orgelschool was in die tijd niet meer dan het povere begin van een muziekschool, orgel(lees harmonium)lessen waren op zo'n school het belangrijkste bestanddeel.

Al zijn energie stopt Janácek in het welslagen van zijn voornemen. Hij wordt daarbij gesteund door invloedrijke figuren zoals de aartsbisschop van Brno, een steun die uiteindelijk resulteert in een voor die tijd voortreffelijke huisvesting. De school krijgt langzamerhand nationale faam. Tot 1920 is Janácek directeur van deze orgelschool. Het is het jaar waarin het instituut tot conservatorium wordt verheven en waar ik later een aantal gastcolleges mocht geven.

Pas tijdens de Eerste Wereldoorlog, wanneer Janácek al 25 jaar componeert, breekt zijn erkenning als componist door. Aan dat feit ligt ook zijn benoeming in 1919 als leraar compositie aan het conservatorium van Praag ten grondslag.
Vooral op het gebied van de reorganisatie van het Tsjechische muziekleven heeft Janácek zijn bizondere krachten gewijd en dat in de meest aktieve zin tot het eind van zijn leven.

Vooral waar het gaat om de promotie van hedendaagse Tsjechische muziek is Janácek een onvermoeibare kracht. Aan veel festivals en congressen heeft Janácek zijn organisatietalent en ook inhoud gegeven. Vele keren werd hij onderscheiden voor zijn aktiviteiten op dat gebied. Het meest trots was hij op zijn eredoctoraat aan de universiteit van Brno, zijn "geliefde Moravische hoofdstad".

Rond 1927 trekt Janácek zich terug op het platteland. In 1928 overlijdt hij aan een hevige longontstekeing.
In zijn drieënzeventigjarige leven heeft Janácek een uitvoerig muzikaal oeuvre geschapen. Het zijn opera's, orkestwerken, koorwerken en kamermuziek. Vooral de vocale werken geven een bizonder goed beeld van Janáceks componeerwijze, gefascineerd als hij was door het oude maar nog springlevende vraagstuk van de verhouding tussen woord en toon.

(wordt vervolgd)

Schrijver: Wim Brandse, 14 april 2009


Geplaatst in de categorie: muziek

4.0 met 4 stemmen 320



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)