Bouwen van een kristalontvanger

In de oorlog woonden mijn ouders in Amsterdam-Zuid en ik was nog een opgeschoten jongen, die veel belangstelling had voor radio techniek, maar in onze huiskamer stond alleen een kastje van de PTT, waarin een luidspreker was bevestigd en met een knop aan de muur kon je vier zenders ontvangen, Hilversum 1 en 2 en natuurlijk twee Duitse zenders, want van de bezetter mocht je niet naar de BBC uit Engeland luisteren, daarom werd door hen bevolen, dat iedereen zijn radiotoestel met buizen in moest leveren. Boven ons woonde een oud joods echtpaar, heel vriendelijke mensen, die hun toestel verstopte achter een dubbele wand in een diepe kast.

Ik deed wel eens boodschappen voor de buurvrouw, die nooit meer buiten kwam wegens zware reuma. Mijn vader had de buurman, die een joodse ster droeg, advies gegeven als het even kan niet naar buiten te gaan, omdat de Duitsers vaak razzia's hielden en mensen meenamen in vrachtauto's, dus deden mijn ouders en ik de boodschappen voor onze joodse buren. Toch moest je oppassen, want aan de overkant van de straat woonde een NSB-er en zijn vrouw zat steeds voor het raam te loeren en we vertrouwden ze niet, want ze hadden de pest aan ons, omdat mijn vader mij verboden had met hun kinderen te spelen.

Maar om op de radio terug te komen, ik wilde een toestelletje bouwen om toch radio Oranje van de BBC te ontvangen, daarom ging ik naar de bibliotheek, waarvan ik lid was en zocht een boek over radio's bouwen en ik vond er één, natuurlijk was ik opgetogen en vond een schema van een kristal ontvanger, maar je moest wel aan onderdelen zien te komen, en lange koperdraad had ik wel en een sigarenkistje ook, maar ik had verder nodig een koptelefoon, een spoel, een afstemcondensator en een kristaldetector.

Hoe kom ik aan die onderdelen, dus ik naar een radiowinkel bij ons in de buurt en die eigenaar kende mij, omdat ik veel belangstelling toonde. Hij hielp mij voor een paar centen aan die onderdelen, maar hij zei wel er met niemand over te praten, want je weet, dat je van de Duitse bezetter niet naar Engelse zenders mag luisteren. Gauw ben ik aan de slag gegaan op een tafel in de slaapkamer van mijn ouders, het schema lag voor me en de onderdelen keurig naast elkaar. In een sigarenkistje heb ik de onderdelen gemonteerd en vast gesoldeerd en toen kwam het belangrijkste moment, de antenne natuurlijk, een lange draad naar buiten en een draad aan de aarde, in dit geval aan de waterleiding van de wastafel.

De koptelefoon op het hoofd en maar draaien aan de kristaldetector, zodat een draadje over een kristal beweegt en de juiste golflengte vindt, maar ik vond geen zender en probeerde het toen het donker werd nog een keer en ja hoor, ik hoorde verschillende zenders duidelijk in de koptelefoon, van vader wist ik de uitzendtijd van radio Oranje en die kreeg ik na veel zoeken ook te pakken, gelukkig was die uitzending in het Nederlands en hoorde je heel andere berichten van het oorlogsfront dan die van de Duitse uitzendingen, je mocht van hun natuurlijk niet de waarheid horen.

Schrijver: kees niesse, 6 september 2015