Duitsers mogen best een patriot zijn, schrijft Sebastian Haffner in 1978 in Kanttekeningen bij Hitler. Dat was destijds best een gewaagde opmerking. Duitsers waren een oorlog begonnen en hadden de grootste fabrieksmatige massamoord gepleegd die ooit was georganiseerd. Miljoenen mensen hadden ze vermoord. De wereld en ook veel Duitsers vonden dat Duitsland alleen nog maar schaamte paste. In die tijd schreef Haffner, die zelf voor Hitler was gevlucht, maar toch van zijn land was blijven houden,…

Vita Activa is een boek van Hannah Arendt uit 1957. Het hoort bij de boeken die een antwoord zoeken op hoe Duitsland in de aanloop van de Tweede Wereldoorlog ontspoorde, waarna een wereldoorlog onvermijdelijk was. Of beter, het is een boek dat zoekt hoe dat kan worden voorkomen.
Hoewel ik een fan ben van Hannah Ahrendt en dit door sommigen haar belangrijkste werk wordt genoemd, viel het me erg tegen. Het haalt het niet bij ‘Over Geweld’, de fenomenale trilogie ‘The origins of…

Vertrouwen werkt beter in een gesprek dan intelligentie, zei de kersverse burgemeester van Midden-Drenthe Jan Zwiers. Hij had het ergens gelezen. Ik heb het dus ergens gehoord.
Maar is het waar? In het boek dat ik heb geschreven, speelt vertrouwen een grote rol. Eén van de punten die ik noem is dat spreken, dus het hebben van een gesprek, in de evolutie van mensaap naar mens pas kon ontstaan, doordat mensen elkaar vertrouwen. Niet zomaar vertrouwen, zoals je een konijn kunt vertrouwen – dat…

Sinds de kus van Willem Alexander en Maxima is er geen kus geweest die zoveel mensen heeft bewogen als de kus, of beso zoals dat in het Spaans heet, van Luis Rubiales en Jenni Hermoso. Het belangrijkste van de hele kus is, is dat het totaal niemand anders aangaat dan Luis en Jenni. Maar zo is de wereld niet meer. De wereld heeft besloten dat iedereen een mening over de beso mag hebben en sterker, velen proberen als een soort rechter te bepalen wie nu moet worden ontslagen, wie belachelijk moet…

De taalinnovatie waardoor slaven ineens tot slaaf gemaakten werden, opent de weg naar een heel nieuwe manier van kijken. Want zijn er eigenlijk wel Nederlanders? Zijn wij niet allen tot Nederlander gemaakten? Zoals niet iedereen de ramp trof dat hij of zij tot slaaf werd gemaakt, treft niet iedereen het geluk om tot Nederlander gemaakte te worden. Nadat ik werd geboren, had mijn vader weinig keus. Hij werd door de Rijksoverheid gedwongen naar het gemeentehuis van Winterswijk te gaan om daar te…

Wie de schuld van de oorlog tegen Oekraïne bij de Verenigde Staten legt, maakt de kapitale blunder van de canapé. Luierend op een bank, mijlen ver van de soldaten aan de fronten en kilometers ver van de woningen, winkels en kerken die elke dag weer geraakt kunnen worden door raketten die de weg kwijt zijn kan men eenvoudig de Verenigde Staten de schuld te geven. Doordat de VS Oekraïne bijstonden in haar strijd tegen de dictatuur en tegen Russische invloed, dachten de Oekraïners dat ze kans…

Rhodos is behalve een prachtig eiland in de Middellandse Zee met een lange geschiedenis van wereldrijken en rotsen ook ineens een prachtig voorbeeld van de uitwassen van het kapitalisme. Wie vliegt er tegenwoordig nog? Welnu, dat zijn mensen die zich door het kapitalisme laten voorhouden dat het klimaat misschien wel een probleem is, maar dat hun eigen kleine bijdrage er niet toe doet. Het vliegtuig vliegt immers zonder hen ook wel. En zo vliegen er jaarlijks dus dagelijks honderden of…

Toen ik een kopje koffie bij de balie kocht, zag ik Dekker voor mij staan. ‘Mijnheer Dekker,’ vroeg ik, ‘u kent mij vast niet meer.’ Hij keek mij onderzoekend aan en ja, hij kon mij niet plaatsen. ‘Ik ben Jan R. Lønsing,’ begon ik met hem te helpen en meteen begonnen zijn ogen te glimmen: ‘Lønsing, ja, die naam ken ik nog wel.’
Ik was stukjesschrijver geweest in Girugten, het studentenblad bij sociale geografie in Groningen. Hij was docent geweest. ‘Ik heb destijds een nogal…

Bij de opening van de dichtersweek in de Hortus van Haren sprak iemand wiens naam ik straks wel noem, omdat de naam er voor dit verhaal eigenlijk niet toe doet, maar laten we zeggen, sprak een Nederlandse dichter de woorden: ‘Ik wou met Pokémon spelen, maar ik moest naar Al Jazeera kijken.’
Alles was volgens hem politiek. Als dat zo is, was de keuze van zijn ouders dat hij niet met Pokémon mocht spelen, maar naar Al Jazeera moest kijken ook politiek. En dat is ook zo. Toen ik een kind…

Een beroemde uitspraak van Ronald Reagan was dat de overheid niet de oplossing was, maar het probleem. Met die zin veroverden de neoliberalen de macht. Reagan was zelf, vermoed ik, geen neoliberaal, maar een acteur. Veel politici zijn acteurs, dus dat is niet echt verwonderlijk. Er zijn weinig politici die zelf ideeën hebben en als ze al zelf ideeën hebben, moet je ze ook nog wantrouwen.
Hitler had zeker ideeën, maar hoei, hoe gevaarlijk zouden ze blijken. Stalin had vermoed ik weer weinig…

Pieter Heerma, fractievoorzitter van een partij waar ik verder weinig mee heb, gaf me wel te denken. Hij vond dat de PvdA, GroenLinks en de PVV, die in het weekend nog dreigden met een motie van wantrouwen richting een afgetreden premier, staatsrechtelijk volstrekt fout zaten.
Nu is staatsrecht Neêrlands meest vloeibare recht. Er is geen rechter die de Kamerleden op dit punt zal kunnen veroordelen. Het is dus staatsrechtelijk geen probleem, want de Kamer bepaalt elke keer zelf wat het recht…

Na de zoveelste excuses van de premier, nu weer over zijn lompe optreden tijdens moeizaam kabinetsoverleg over beperken van de instroom van migratie, wist ik het al. Dat stevent af op klappen van het kabinet. Nu zogenaamd dapper de stoere bink uithangen met eisen waarvan je donders goed weet, dat partners deze nooit accepteren. Vervolgens je uitputten in termen als dat het altijd ‘niet goed is’ als een kabinet valt. Dan je fluwelen en verbale doekjes gebruiken om te verhullen wie werkelijk…

Donderdag 6 juli zou een vriendin uit Finland bij ons komen logeren, Tuija. Eigenlijk is dat nog steeds het plan, maar ze zou uit Duitsland moeten komen – en of de treinen daar rijden na de storm Poly is nog niet helemaal duidelijk.
Maar 5 juli zouden twee Finse meisjes, Sara en Ella, naar Harlingen reizen. Ze vertrokken samen uit Hamburg, waar ze met Tuija musea hadden bezocht. Sara is de dochter van Tuija, vandaar. En ergens tussen Oldenburg en Leer sloeg het noodlot toe: een boom viel over…

Ná het tikken van de kop van deze inzending en het hierna nog te tikken verslag van onze recente vakantie-ervaringen spookt voortdurend de titel van de psychologische roman van Jean-Paul Sartre door mijn hoofd: “De teerling is geworpen”. Een roman, die ik in mijn jongere jaren twee maal heb gelezen, omdat hij mij mateloos boeide, mede door de beschrijving van zijn belevingen in het hiernamaals. Hiermee stopt ook meteen een mogelijke poging om het hierna volgende met deze roman te willen…

Koning Willem Alexander vond gisteren de juiste woorden en de aansprekende toon om excuses aan te bieden en vergiffenis te vragen over het negeren van ook zijn voorouders over de ‘misdaden tegen de menselijkheid’ in de jaren van slavernij. De majesteit gebruikte daarbij persoonlijke bewoordingen. Op de beelden leken tekst en lichaamstaal in elkaars verlengde te liggen. Voor mij als witte televisiekijker was het ontroerend om bij deze gelegenheid nu eens te horen, dat de nazaten van de tot…

‘Je ziet er moe uit,’ zei de gitaarbouwer tegen zijn zus. ‘Zal ik morgen terugkomen?’ Zus knikte met grote angstige ogen. Ze zag er inderdaad moe uit. Mager, wat zeg ik, broodmager. Ingevallen wangen, piekhaar, lag ze op haar bed in het grote lege huis. Het stinkende bed in het grote lege huis.
“Ja,’ zei ze hees, ‘morgen.’ “Hoe laat zal ik komen?’ Ze haalde de dunne schouders op, waarna de gitaarbouwer voorstelde. ‘Twaalf uur?’ Of eigenlijk zei hij ‘High noon?’ want…

Aan het front in Oekraïne ligt een dode man in het gras. Zijn helm baatte hem niet. Torste hij een borstwering tegen kogels om zijn borst? Vergeefs. Hij ligt hier gewoon dode man te zijn en de fotograaf maakt daarvan een foto. Tien meter verder ligt nog een dode man.
Dat is oorlog. Aan de foto kan een leek zoals ik niet zien of hij een Rus is of een Oekraïner. En voor de familie maakt het waarschijnlijk ook niet veel uit. Voor hen was het geen Rus, of een Oekraïner, of een crimineel die de…

Negen juli was ik op een debat in het Noorderpoortgebouw Euroborg waar de leden van de PvdA en GroenLinks centraal stonden. Ik stond ergens achteraan. Het viel mij dus niet op dat ik centraal stond, want niemand deed een poging mij richting het centrum te manoeuvreren. Dat was natuurlijk ook moeilijk, want er waren nogal wat leden en die kunnen onmogelijk met zijn allen in het centrum staan.
Wie stond er dan omheen? Er waren drie kamerleden, er was één statenlid, misschien twee, en ook…

Men is wel eens boos dat witte mannen met grijs haar vergeten om zwarte mensen te verdedigen als die om hun huidskleur worden aangevallen. Maar Rosanne Hertzberger is erin geslaagd mij voldoende boos te krijgen. Immers, in de NRC van 3 juni gaf ze aan dat voor het station van Rotterdam geen standbeeld mag staan van volgens haar een jonge zwarte vrouw die gewoontjes is en blijkbaar erger nog, iemand die niets bijzonders heeft gepresteerd. Een standbeeld voor iedereen, schrijft ze, is een…

Ik ga nooit naar huldigingen. Ik ga niet naar die van FC Groningen, Donar of welke andere Groningse club dan ook. Nooit. Dat is de reden dat ik mij ook niet druk maakte om de hooligans die het in hun dolle kop haalden te beloven dat ze een puinhoop van de huldiging van het Ajax-vrouwenteam hadden gemaakt, als die was doorgegaan.
Het zijn natuurlijk dezelfde dolle lui die bij feesten die wel doorgingen iedereen toejuichten, iedereen, tot aan de kleinste geblesseerde ballenjongen aan toe, maar…