Verhalen over filosofie

‘Mag ik u vragen, o meester, wat de zin van het leven is?’ vroeg de volgeling aan de goeroe. ‘Ja’, zei deze en deed er verder het zwijgen toe. Onverstoorbaar vroeg de adept, ‘welaan dan, o wijze, wat is de zin van dit leven?’ ‘Van dit leven? En welke andere had je zo nog in...

In de kale vlakte zat een man op een bank, midden in de zon. Aan de rand van de plek stonden bomen, maar hoewel die een welkome schaduw teweegbrachten, bleef de man zitten in de hete zon. Hij zweette, doch hield zijn jas en sjaal aan. Ik vond het een gek gezicht. Ik ging naar hem toe en vroeg hem...

Rond het middaguur kreeg Gino weer een aanval van genialiteit. Hij liet zijn pasta voor wat het was, repte zich naar z’n bureau en schreef zijn spitsvondige gedachte op. Daarna gooide hij het schrift met de hardkartonnen kaft achteloos op de enorme stapel andere schriften die bulkten van de...

Na vijf jaar in de buurt te hebben vertoefd van de goeroe, moest de westerling tot zijn grote spijt toegeven dat deze hem niet kon geven wat hij zocht. Hij vroeg zich zelfs af wat hem ertoe had gedreven bij deze man te blijven. Zeker, toen hij voor de eerste keer in contact kwam met de wijze,...

Een reiziger op de weg, kwam op een dag aan in de vallei der dwazen. Hij wandelde met gezwinde tred voort, want hij wilde zich niet al te lang in dat oord ophouden. Toen hoorde hij een schrapend geluid. Nieuwsgierig ging hij op onderzoek uit. Hij vond een asceet, leunend tegen een boom, die twee...

“Wat zoek je?” vroeg de grijsaard. “De zin van het leven” antwoordde de jongeman. “De zin van hét leven of de zin van jouw leven?” “De zin van mijn leven is de zoektocht naar de zin van het leven…” “Oeioeioei…”, jammerde de oude, “oeioeioei…” Verbaasd keek de...

Erwin miste de magie. Hij miste dat onbestemde gevoel uitverkoren te zijn. Naarmate hij ouder werd verbleekte het mystieke in zijn leven en was nu haast een witte, blinde vlek in zijn herinnering. Hij dacht terug aan de ontelbare nachten dat hij van alles ontdekte in moeizaam verkregen boeken,...

“Ik zou iedereen willen vragen een moment bij zichzelf stil te staan. Graaf eens diep in uw herinneringen en haal u het meest gênante moment uit uw leven voor de geest.” De spreker zweeg en ging rechtstaan, met de armen over elkaar. Hij liet zijn blik dwalen over de zowat dertig aanwezigen....

Sinds enkele dagen viel het Tony zwaar de dagdagelijkse dingen uit te voeren. Hij ging werken, maar niet van harte. Hij ging uit, tegen zijn zin. Hij kluste thuis, maar was afwezig. Er was iets in zijn hoofd binnengedrongen dat hem niet met rust liet, als een minuscule doorn in zijn...

Nadat hij het laatste spoortje egotripperij uit zijn leerlingen had gepreekt, keerde de goeroe terug naar zijn “binnenste cirkel’ om er duchtig te gaan mediteren over ’s mensen’ domheid. Hij liet een prakje verbouwereerde adepten achter die met de moed der wanhoop begonnen hun uit elkaar...

Mijn lichaam golft door de stralende tunnel. Een helderheid doorschijnt alles en na het openen van mijn ogen blijk ik in een roeiboot te liggen. De oude man kijkt me geïnteresseerd aan. Ineens begint hij te praten. Zijn stem klinkt vertrouwd. "Nog nooit meegemaakt dat een zelf bij de eerste...

Het leven is een doolhof van elkaar snel opeenvolgende gebeurtenissen: het is belangrijk altijd op het goede pad te blijven, maar welk is dit? Probeer je terug te krabbelen, dan zul je merken dat je de weg alleen maar verder kwijt raakt. Laat je niet verleiden door de dingen op de paden van...

‘De tijd vliegt’. Wat een raar gezegde. Iedereen weet dat de tijd niet kan vliegen. Maar wat men wel weet is dat het betekent, dat alles korter lijkt te duren dan dat het werkelijk is. Denk er maar aan, als je oude kennissen van je al een hele tijd niet meer gezien heb. Je hebt dan nog zoveel...

U zit op een avond thuis op uw comfortabele bank naar een tv-programma te kijken. Direct na afloop komt er reclame voor knabbelnootjes op het scherm. Ach ja, denkt u bij uzelf, een handje nootjes, dat is nou precies waar ik trek in heb. Maar ja, toen u vanmorgen voor de spiegel stond, had u zich...

In de godsdienstfilosofie is wel onderscheid gemaakt tussen natuurlijk en moreel kwaad. Het natuurlijke kwaad (bij voorbeeld in de vorm van een natuurramp) zou dan samenhangen met de natuurlijke orde, met het proces van de wereld in wording. Het morele kwaad zou door de mens worden aangericht. Is...

Evolutie kenmerkt zich niet door óntwikkeling (vereenvoudiging van wat ingewikkeld was), maar juist door ínwikkeling (het voortdurend complexer worden van wat relatief eenvoudig begonnen is). De natuur neigt ertoe gehelen te vormen die meer zijn dan de som van hun samenstellende delen. Anders...

Weinig mensen hebben er moeite mee, te aanvaarden dat alles wat in het verleden is gebeurd, oorzaken heeft gehad. Maar het verleden is, vóór het verleden werd, toekomst geweest, zoals ook dat wat nu nog toekomst is, straks verleden zal zijn. Ergo: ook gebeurtenissen in de toekomst zullen hun...

Er gebeurt niets zonder oorzaak en er gebeurt niets zonder gevolg. Wie zou deze stelling willen en kunnen weerleggen? Maar als het dus waar is dat alles een oorzaak heeft, hebben we wel een probleem. Bij "alles" hoort ook de mens, horen ook wijzelf. Het zal ons immers niet moeilijk vallen, te...

"Mens, erger je niet!", zou een passend motto zijn voor een essay over strikte causaliteit, waarin de "vrije wil" wordt ontkent, aangezien ook hersenprocessen verlopen volgens de wetten van oorzaak en gevolg. Maar ook al is er geen speld tussen te krijgen, de theorie van het determinisme is en...

"Holisme" is afgeleid van het Griekse woord "holos", dat "heel" betekent. Eén van de definities luidt: "holisme is een wetenschaps-theoretisch standpunt in de biologie, volgens hetwelk de delen moeten worden verklaard of begrepen uit het geheel." Een andere begripsomschrijving is:...

Schopenhauer definieerde coïncidentie als "het gelijktijdig plaatsvinden van causaal niet met elkaar verbonden gebeurtenissen". Op die definitie valt m.i. wel iets af te dingen. Dat zou zélfs het geval zijn als de definitie gesproken had van niet réchtstreeks met elkaar verbonden...

Als we ervan uitgaan dat alle ontwikkelingen op onze planeet zich in oorzakelijk verband voltrekken, dan dringt de voor de hand liggende vraag zich op, waarop die ontwikkelingen op den duur zullen uitlopen. Ik realiseer mij dat het een hachelijke en bijna per definitie speculatieve onderneming is...

Even een kleine gedachte-exercitie. Stel: iemand zit dringend om geld verlegen. Op een nacht droomt hij heel levendig dat hij in de sigarenwinkel bij hem op de hoek een staatslot koopt en dat daarop een paar dagen later de hoofdprijs valt. Aangezien hij vaker voorspellende dromen heeft gehad en...

De meest fundamentele kritiek op het determinisme (berustend op het causaliteitsbeginsel) komt van de zijde van de kwantumfysica. Die kritiek komt - kort gezegd - voort uit de waarneming dat de wetmatigheden in de macrofysica (de natuurkunde van voor het blote oog waarneembare verschijnselen) niet...

Het eerste hoofdstuk van het nieuw-testamentische bijbelboek Johannes duidt "God" aan als "het Woord": "In den beginne was het Woord en het Woord was bij God en het Woord wás God. Dit was in den beginne bij God. Alle dingen zijn door het Woord geworden en zonder dit is geen ding geworden dat...

Wat is de geheimzinnige “kracht” achter de evolutie naar hogere vormen van leven en bewustzijn? Dat is, denk ik, de door het holisme veronderstelde "neiging in de natuur tot vorming van gehelen die meer zijn dan de som van hun samenstellende delen". De evolutie is een geschiedenis van try and...

Als er ergens sprake is geweest van wensdenken, dan wel met betrekking tot het al dan niet voortbestaan van de mens na de dood. Iedere godsdienst heeft er een mening over en alleen al het gebrek aan eenstemmigheid zou te denken moeten geven over het realiteitsgehalte van elk van die meningen van...

De wens is de vader van de gedachte, zegt het spreekwoord. Daaruit zal wel te verklaren zijn dat er altijd en overal mensen zijn geweest die de meenden dat zij ook ná de dood op een of andere manier individueel zouden voortbestaan. Ook de door de christenheid beleden "wederopstanding des vleses"...

Het individualistische denken heeft niet genoeg aan het geloof in een eeuwig leven zonder meer. Nee, er is een individuéél voortbestaan na de dood. Hoe belangrijk (en troostrijk!) dit geloof voor veel mensen is, laat zich aflezen in overlijdensadvertenties in dagbladen met een kerkelijk...

De veronderstelling dat de individuele menselijke ziel (wat men zich daarbij ook voorstelt) na de dood terugkeert in een ander lichaam, wortelt waarschijnlijk in dezelfde behoefte als die waaruit het christelijke geloof in de "wederopstanding des vleses" is voortgekomen: overleven! In wat hier...