Verhalen over filosofie

Het individualistische denken heeft niet genoeg aan het geloof in een eeuwig leven zonder meer. Nee, er is een individuéél voortbestaan na de dood. Hoe belangrijk (en troostrijk!) dit geloof voor veel mensen is, laat zich aflezen in overlijdensadvertenties in dagbladen met een kerkelijk...

De reiziger was al een hele tijd onderweg. Hij had dagen en dagen achtereen gelopen en had de wisseling van de seizoenen doorgemaakt. Hij wandelde door bloesemende boomgaarden en baltsende vogels, gerijpt koren en goudgele maïs, kalende bomen en bontgekleurde bospaden. Nu was het tijd dat hij...

Aforismen worden gedefinieerd als korte, kernachtige gezegden. Het gevaar van aforismen is, dat ze geïsoleerde stellingen zijn en dus geheel op zich zelf staan en dat ze niet meer de mening of het inzicht van de schrijver of bedenker reflecteren, nadat een hoop mensen ze beoordeeld hebben en...

De veronderstelling dat de individuele menselijke ziel (wat men zich daarbij ook voorstelt) na de dood terugkeert in een ander lichaam, wortelt waarschijnlijk in dezelfde behoefte als die waaruit het christelijke geloof in de "wederopstanding des vleses" is voortgekomen: overleven! In wat hier...

Reïncarnatie, de persoonlijke terugkeer van een overledene door hergeboorte, is dat denkbaar? Er zijn veel steekhoudende bezwaren tegen aan te voeren en er zijn veel vraagtekens bij te plaatsen. Maar wat dan te denken van rapportages over "herinneringen aan een vorig bestaan", waarvan allerlei...

Natuurlijk is het schimmige gebied van het paranormale een uitgezocht werkterrein voor bedriegers en charlatans. Maar dat is nog geen excuus om alles wat niet of nog niet verklaarbaar is, meteen maar als bedrog te bestempelen. Met zinsbegoocheling ligt het even anders. Het kan natuurlijk wel...

Op zoek naar een antwoord op bovenstaande vraag hebben we in het openingsartikel vier subvragen gesteld. De eerste daarvan (zijn alle ontwikkelingen causaal bepaald?) kwam in het vorige artikel aan de orde. In deze derde inzending gaan we na (vraag b) of aannemelijk is te maken dat alle...

De eerste opgave die we ons in de vorige inzending stelden, was aannemelijk te maken dat alle ontwikkelingen causaal bepaald zijn. Een tamelijk absurde opgave eigenlijk. Het gehele bouwwerk van wetenschap en technologie, al het menselijk denken en handelen is gefundeerd op de hechte samenhang van...

A: Van een scheurkalender: Eenvoudige mensen houden van ordening, maar een genie beheerst de chaos! B: Mijn favoriete genie is Archimedes, altijd al geweest. Vooral dat "geheel of gedeeltelijk" klinkt al zo plezierig. A: "Geheel of gedeeltelijk"? B: Ja, de stelling ging ongeveer...

Veel mensen hebben een intuïtieve afkeer van de gedachte dat het bestaan onderworpen zou zijn aan strikte causaliteit en/of finaliteit. Beide immers lijken als uiterste consequentie te hebben dat er geen plaats meer is voor een "vrije wil". Strikte causaliteit (elk verschijnsel wordt bepaald...

Wie de dingen somber inziet, heeft er hoogstwaarschijnlijk een juiste kijk op. Het leven houdt een keer op en de laatste jaren van een bestaan zijn zelden zonder ellende, verdriet en pijn. De medische wetenschap heeft vooral het lijden verlengd, de mogelijkheid om met allerlei gebreken te blijven...

U zit op een avond thuis op uw comfortabele bank naar een tv-programma te kijken. Direct na afloop komt er reclame voor knabbelnootjes op het scherm. Ach ja, denkt u bij uzelf, een handje nootjes, dat is nou precies waar ik trek in heb. Maar ja, toen u vanmorgen voor de spiegel stond, had u zich...

Even een kleine gedachte-exercitie. Stel: iemand zit dringend om geld verlegen. Op een nacht droomt hij heel levendig dat hij in de sigarenwinkel bij hem op de hoek een staatslot koopt en dat daarop een paar dagen later de hoofdprijs valt. Aangezien hij vaker voorspellende dromen heeft gehad en...

Gelezen in een rouwadvertentie: “Wij weten niet waar de dood ons opwacht, laten wij hem dus overal verwachten. Je instellen op de dood is je instellen op de vrijheid. Als je geleerd hebt hoe je sterven moet, heb je afgeleerd slaaf te zijn. Als je op de dood bent voorbereid, ben je los van alle...

Er is een plaats, dichterbij dan men verwacht, waar samenhang ontbreekt. Ogenschijnlijk bij elkaar horende gegevens blijken er geen enkele overeenstemming meer te hebben: daar waar gevoel niet langer gevoeld kan worden…. Emoties worden daarom maar losgelaten en vliegen als zwermen vuurvliegjes...

Een mens onderscheidt zich van de dieren door zijn denkvermogen. Je zou, in computertermen, kunnen zeggen, dat de mens door zijn "schepper" een extra programma is toebedeeld. Het programma is toegerust met een aantal "tools", die je in staat stellen tot verschillende handelingen en processen....

Er zaten eens twee monniken te mediteren voor een boeddha-beeld. Het was een rustig en vredig tafereel die twee daar te zien zitten met een kussentje onder hun knieën. Toen kwam er een bevallige maagd aangewandeld. Ze bleef staan bij dat rustige en vredige tafereel. De eerste monnik dacht:...

‘Mag ik u vragen, o meester, wat de zin van het leven is?’ vroeg de volgeling aan de goeroe. ‘Ja’, zei deze en deed er verder het zwijgen toe. Onverstoorbaar vroeg de adept, ‘welaan dan, o wijze, wat is de zin van dit leven?’ ‘Van dit leven? En welke andere had je zo nog in...

De vijftien discipelen hadden zich in een halve kring rond de meester verzameld en zaten in afwachtende opwinding te wachten op diens woorden. ‘Ik wil’, begon hij, ‘dat ieder van jullie me zegt waarom je hier bent en wat je wil bereiken. Ik zal ieder van jullie apart ontvangen.’ De...

Wie zegt dat planten naar het licht groeien heeft het misschien wel mis. Wellicht groeien ze er tegenin, omdat ze het licht willen bestrijden. Hebben ze wel besef van wat licht voor hen betekent en doet? Ze willen toch niet uitdrogen? Daarom groeien ze ertegen in en creëren ze schaduw voor...

Het was een zonnige dag, niet de warm, niet te koud, en de reiziger liep over een laan die aan weerszijden met platanen afgezoomd was. De zon speelde een duizelingwekkend lichtspel met de grote bladeren van de vele bomen. Aan het einde van de laan zag hij drie wijzen staan rond iets dat op een wit...

In de godsdienstfilosofie is wel onderscheid gemaakt tussen natuurlijk en moreel kwaad. Het natuurlijke kwaad (bij voorbeeld in de vorm van een natuurramp) zou dan samenhangen met de natuurlijke orde, met het proces van de wereld in wording. Het morele kwaad zou door de mens worden aangericht. Is...

Evolutie kenmerkt zich niet door óntwikkeling (vereenvoudiging van wat ingewikkeld was), maar juist door ínwikkeling (het voortdurend complexer worden van wat relatief eenvoudig begonnen is). De natuur neigt ertoe gehelen te vormen die meer zijn dan de som van hun samenstellende delen. Anders...

Weinig mensen hebben er moeite mee, te aanvaarden dat alles wat in het verleden is gebeurd, oorzaken heeft gehad. Maar het verleden is, vóór het verleden werd, toekomst geweest, zoals ook dat wat nu nog toekomst is, straks verleden zal zijn. Ergo: ook gebeurtenissen in de toekomst zullen hun...

Er gebeurt niets zonder oorzaak en er gebeurt niets zonder gevolg. Wie zou deze stelling willen en kunnen weerleggen? Maar als het dus waar is dat alles een oorzaak heeft, hebben we wel een probleem. Bij "alles" hoort ook de mens, horen ook wijzelf. Het zal ons immers niet moeilijk vallen, te...

"Mens, erger je niet!", zou een passend motto zijn voor een essay over strikte causaliteit, waarin de "vrije wil" wordt ontkent, aangezien ook hersenprocessen verlopen volgens de wetten van oorzaak en gevolg. Maar ook al is er geen speld tussen te krijgen, de theorie van het determinisme is en...

"Holisme" is afgeleid van het Griekse woord "holos", dat "heel" betekent. Eén van de definities luidt: "holisme is een wetenschaps-theoretisch standpunt in de biologie, volgens hetwelk de delen moeten worden verklaard of begrepen uit het geheel." Een andere begripsomschrijving is:...

Schopenhauer definieerde coïncidentie als "het gelijktijdig plaatsvinden van causaal niet met elkaar verbonden gebeurtenissen". Op die definitie valt m.i. wel iets af te dingen. Dat zou zélfs het geval zijn als de definitie gesproken had van niet réchtstreeks met elkaar verbonden...

Als we ervan uitgaan dat alle ontwikkelingen op onze planeet zich in oorzakelijk verband voltrekken, dan dringt de voor de hand liggende vraag zich op, waarop die ontwikkelingen op den duur zullen uitlopen. Ik realiseer mij dat het een hachelijke en bijna per definitie speculatieve onderneming is...

De meest fundamentele kritiek op het determinisme (berustend op het causaliteitsbeginsel) komt van de zijde van de kwantumfysica. Die kritiek komt - kort gezegd - voort uit de waarneming dat de wetmatigheden in de macrofysica (de natuurkunde van voor het blote oog waarneembare verschijnselen) niet...