Alle inzendingen over filosofie

Valt er hoop voor de toekomst te putten uit de huidige toestand van de menselijke samenleving? Een merkwaardige vraag, zult u wellicht denken. Je kunt beter vragen of er nog hoop voor de toekomst is ondánks de huidige toestand. Toch houd ik het nog maar even bij de eerste vraag. In een voorgaand a...

Natuurlijk is het schimmige gebied van het paranormale een uitgezocht werkterrein voor bedriegers en charlatans. Maar dat is nog geen excuus om alles wat niet of nog niet verklaarbaar is, meteen maar als bedrog te bestempelen. Met zinsbegoocheling ligt het even anders. Het kan natuurlijk wel vóórk...

Reïncarnatie, de persoonlijke terugkeer van een overledene door hergeboorte, is dat denkbaar? Er zijn veel steekhoudende bezwaren tegen aan te voeren en er zijn veel vraagtekens bij te plaatsen. Maar wat dan te denken van rapportages over "herinneringen aan een vorig bestaan", waarvan allerlei de...

De veronderstelling dat de individuele menselijke ziel (wat men zich daarbij ook voorstelt) na de dood terugkeert in een ander lichaam, wortelt waarschijnlijk in dezelfde behoefte als die waaruit het christelijke geloof in de "wederopstanding des vleses" is voortgekomen: overleven! In wat hier ...

Aforismen worden gedefinieerd als korte, kernachtige gezegden. Het gevaar van aforismen is, dat ze geïsoleerde stellingen zijn en dus geheel op zich zelf staan en dat ze niet meer de mening of het inzicht van de schrijver of bedenker reflecteren, nadat een hoop mensen ze beoordeeld hebben en erover...

De reiziger was al een hele tijd onderweg. Hij had dagen en dagen achtereen gelopen en had de wisseling van de seizoenen doorgemaakt. Hij wandelde door bloesemende boomgaarden en baltsende vogels, gerijpt koren en goudgele maïs, kalende bomen en bontgekleurde bospaden. Nu was het tijd dat hij ee...

Het individualistische denken heeft niet genoeg aan het geloof in een eeuwig leven zonder meer. Nee, er is een individuéél voortbestaan na de dood. Hoe belangrijk (en troostrijk!) dit geloof voor veel mensen is, laat zich aflezen in overlijdensadvertenties in dagbladen met een kerkelijk georiënte...

De wens is de vader van de gedachte, zegt het spreekwoord. Daaruit zal wel te verklaren zijn dat er altijd en overal mensen zijn geweest die de meenden dat zij ook ná de dood op een of andere manier individueel zouden voortbestaan. Ook de door de christenheid beleden "wederopstanding des vleses" ...

Als er ergens sprake is geweest van wensdenken, dan wel met betrekking tot het al dan niet voortbestaan van de mens na de dood. Iedere godsdienst heeft er een mening over en alleen al het gebrek aan eenstemmigheid zou te denken moeten geven over het realiteitsgehalte van elk van die meningen van Azt...

Wat is de geheimzinnige “kracht” achter de evolutie naar hogere vormen van leven en bewustzijn? Dat is, denk ik, de door het holisme veronderstelde "neiging in de natuur tot vorming van gehelen die meer zijn dan de som van hun samenstellende delen". De evolutie is een geschiedenis van try and ...

Het eerste hoofdstuk van het nieuw-testamentische bijbelboek Johannes duidt "God" aan als "het Woord": "In den beginne was het Woord en het Woord was bij God en het Woord wás God. Dit was in den beginne bij God. Alle dingen zijn door het Woord geworden en zonder dit is geen ding geworden dat g...

De meest fundamentele kritiek op het determinisme (berustend op het causaliteitsbeginsel) komt van de zijde van de kwantumfysica. Die kritiek komt - kort gezegd - voort uit de waarneming dat de wetmatigheden in de macrofysica (de natuurkunde van voor het blote oog waarneembare verschijnselen) niet z...

Als we ervan uitgaan dat alle ontwikkelingen op onze planeet zich in oorzakelijk verband voltrekken, dan dringt de voor de hand liggende vraag zich op, waarop die ontwikkelingen op den duur zullen uitlopen. Ik realiseer mij dat het een hachelijke en bijna per definitie speculatieve onderneming is te...

Schopenhauer definieerde coïncidentie als "het gelijktijdig plaatsvinden van causaal niet met elkaar verbonden gebeurtenissen". Op die definitie valt m.i. wel iets af te dingen. Dat zou zélfs het geval zijn als de definitie gesproken had van niet réchtstreeks met elkaar verbonden gebeurtenissen...

"Holisme" is afgeleid van het Griekse woord "holos", dat "heel" betekent. Eén van de definities luidt: "holisme is een wetenschaps-theoretisch standpunt in de biologie, volgens hetwelk de delen moeten worden verklaard of begrepen uit het geheel." Een andere begripsomschrijving is: "holis...

"Mens, erger je niet!", zou een passend motto zijn voor een essay over strikte causaliteit, waarin de "vrije wil" wordt ontkent, aangezien ook hersenprocessen verlopen volgens de wetten van oorzaak en gevolg. Maar ook al is er geen speld tussen te krijgen, de theorie van het determinisme is en b...

Er gebeurt niets zonder oorzaak en er gebeurt niets zonder gevolg. Wie zou deze stelling willen en kunnen weerleggen? Maar als het dus waar is dat alles een oorzaak heeft, hebben we wel een probleem. Bij "alles" hoort ook de mens, horen ook wijzelf. Het zal ons immers niet moeilijk vallen, te aanv...

Weinig mensen hebben er moeite mee, te aanvaarden dat alles wat in het verleden is gebeurd, oorzaken heeft gehad. Maar het verleden is, vóór het verleden werd, toekomst geweest, zoals ook dat wat nu nog toekomst is, straks verleden zal zijn. Ergo: ook gebeurtenissen in de toekomst zullen hun oor...

In de godsdienstfilosofie is wel onderscheid gemaakt tussen natuurlijk en moreel kwaad. Het natuurlijke kwaad (bij voorbeeld in de vorm van een natuurramp) zou dan samenhangen met de natuurlijke orde, met het proces van de wereld in wording. Het morele kwaad zou door de mens worden aangericht. Is da...

Het was een zonnige dag, niet de warm, niet te koud, en de reiziger liep over een laan die aan weerszijden met platanen afgezoomd was. De zon speelde een duizelingwekkend lichtspel met de grote bladeren van de vele bomen. Aan het einde van de laan zag hij drie wijzen staan rond iets dat op een wit b...

Wie zegt dat planten naar het licht groeien heeft het misschien wel mis. Wellicht groeien ze er tegenin, omdat ze het licht willen bestrijden. Hebben ze wel besef van wat licht voor hen betekent en doet? Ze willen toch niet uitdrogen? Daarom groeien ze ertegen in en creëren ze schaduw voor henzelf...

De vijftien discipelen hadden zich in een halve kring rond de meester verzameld en zaten in afwachtende opwinding te wachten op diens woorden. ‘Ik wil’, begon hij, ‘dat ieder van jullie me zegt waarom je hier bent en wat je wil bereiken. Ik zal ieder van jullie apart ontvangen.’ De meester...

‘Mag ik u vragen, o meester, wat de zin van het leven is?’ vroeg de volgeling aan de goeroe. ‘Ja’, zei deze en deed er verder het zwijgen toe. Onverstoorbaar vroeg de adept, ‘welaan dan, o wijze, wat is de zin van dit leven?’ ‘Van dit leven? En welke andere had je zo nog in gedachte...

Er zaten eens twee monniken te mediteren voor een boeddha-beeld. Het was een rustig en vredig tafereel die twee daar te zien zitten met een kussentje onder hun knieën. Toen kwam er een bevallige maagd aangewandeld. Ze bleef staan bij dat rustige en vredige tafereel. De eerste monnik dacht: ‘Mm...

De trein reed het station Zuid/WTC uit, het mannetje liet zijn hand zakken, stopte hem in zijn broekzak en liep naar de trap van het perron. Bij de trap bleef hij staan en keek naar een slak die wiebelend met zijn voelsprieten over de witte reflecterende band van de bovenste trede kroop. Het is ...

Is het onderwerp een vangnet of een valstrik voor het denken? Dit onderscheid te benoemen, maakt hier al een theoretische vraag van. Een vangnet is bescherming om niet te verdwalen in of stuk te lopen op een verschrikkelijk bolwerk van stellingen. Een valstrik zou meer de nadruk leggen op de uitnodi...

(Kort fragment uit het werk van het grootste genie aller tijden.) Men kan in deze tijd op zeer scherpzinnige wijze uiterst radicale zaken bewijzen, bijvoorbeeld het leninisme, maar even goed het tegendeel ervan, of alles wat daar tussenin ligt. Elk punt van welk programma ook is waterdicht te bew...

Ik schreef, zij schreef, dat het geheugen zwak is en dat de loop van een leven kort is en alles zo snel gaat, dat we het verband tussen de gebeurtenissen niet meer zien en de gevolgen van de daden niet meten kunnen. We geloven in de fictie van de tijd, aan het heden, het verleden of de toekomst maar...

De oude Ping kwam met een hoop goud en zijn luie verwende zoon, de jonge Ping, naar meester Li en smeekte: “Dit is mijn luie zoon. Neem hem alsjeblieft in dienst. Dan heb ik niet geheel gefaald als opvoeder”. Li liet de gouden munten door zijn vingers glijden en knikte: “Voor het geld doe i...

Er is nog een andere valkuil. Het verschil tussen objectiviteit en subjectiviteit. Ik wil niet de mogelijkheid uitsluiten dat er verschillende graden van objectiviteit bestaan. Anders hebben de termen “kennisniveau” en “begripsniveau” geen functie meer in onze taal. Opnieuw, wanneer we wet...