Inloggen
voeg je verhaal toe

Verhalen

Logica en Waarheid 2

Er is nog een andere valkuil. Het verschil tussen objectiviteit en subjectiviteit.
Ik wil niet de mogelijkheid uitsluiten dat er verschillende graden van objectiviteit bestaan. Anders hebben de termen “kennisniveau” en “begripsniveau” geen functie meer in onze taal. Opnieuw, wanneer we wetenschap bedrijven, biedt begrip van een systeem de mogelijkheid om iets te kunnen toepassen. We zien natuurwetten in techniek openbaar komen, waar ingewikkelde werkzaamheden automatisch, door een machine, verricht worden. Ook dat we controle krijgen op eeuwenoude mysteries, die vroeger door medicijnmannen en tovenaars werden bezworen. Een belangrijk kenmerk van begrip is de zekerheid en voorspellende kracht die het verleent.

We gaan uit van de vooronderstelling dat objectieve mensenkennis mogelijk is. Als we een grote hoeveelheid levenswijsheid vergaard hebben, zouden we kunnen voorspellen dat de pas getrouwde buren (zie ook “Logica en waarheid 1”) niet lang bij elkaar zullen blijven. Als onszelf echter verteld wordt, dat we niet lang getrouwd zullen blijven, dan willen we weten hoe men daarbij komt. Of we ontkennen het stellig, of we voelen ons beledigd. Gelukkig stoppen we elkaar dit soort onheilstijgingen niet snel toe, maar ik kan me voorstellen, dat het gedacht wordt. Meestal komen dit soort gedachten voort uit subjectieve meningen die er niet toe doen, maar stel dat iemand objectiviteit verworven heeft. Zou zijn [eventuele] aantijging ook dan subjectief overkomen? Ik denk het wel. Er zijn duizend en één tegenwerpingen te bedenken, op grond van de eigen logica, waarom die kwibus van een betweter zijn mond moet houden. Afgezien van het feit dat het in onze maatschappij niet fatsoenlijk is om je te bemoeien met het huwelijk van vreemdelingen, buren en kennissen, leert de zekerheid [in het oordeel] van mensen dat ze in mensenkennis [op een objectief niveau] geloven. Zo zouden we elkaar ook moeten kunnen adviseren over de gevaren die boven het huwelijken zweven. Dit is een paradox, het gevaar dat ik in “Logica en waarheid 1” aanraakte. We geloven in objectieve mensenkennis, maar willen er niets van horen als [de] anderen het over ons hebben. Blijkbaar betreft de objectiviteit [waar we in geloven] slechts de eigen gedachten en gevoelens. Of we voelen ons kwetsbaar als anderen [inderdaad] goed weten waar het op uit dreigt te lopen. Niets is zo beschamend, dan af te gaan waar grote volksstammen het zo goed weten.

Er zijn meerdere kennisgebieden waar een soortgelijke uiteenzetting voor gemaakt kan worden. Objectieve kennis zou kunnen bestaan. Waarheid zou kunnen bestaan. Waar is wat in overeenstemming is met onze eigen logica. Maar waar is ook wat om ons heen gebeurd. Waar is wat we moeten accepteren, wat we niet kunnen veranderen.
De waarheid is enerzijds persoonlijk, anderzijds buitenpersoonlijk. De waarheid voor een persoon zou de relatie zijn tussen zijn logica en de dingen die om hem heen gebeuren en om hem heen zijn. Hoe beter deze relatie door een persoon in kaart gebracht is, hoe beter hij kan overzien wat waar is. Voor hem zelf, maar wellicht ook voor anderen.

Ik denk dat het mogelijk is om objectievere kennis te verwerven. De sleutel daarvoor is om logische denksystemen van elkaar te leren onderscheiden. Denksystemen zijn de grondstellingen waar mensen vanuit gaan. Grondstellingen kunnen beperkt zijn of breed opgezet en wijds toepasbaar. Iemand met objectievere kennis begrijpt iemand met een [relatief] beperktere logica, maar andersom is dat niet het geval.
Uit het voorafgaande blijkt hoe objectiever de kennis wordt, hoe persoonlijker de aard van deze kennis zijn zal. En meteen weerklinkt er een oud gezegde: Ken u zelve! De sleutel tot objectiviteit schuilt in zelfkennis. De ultieme paradox van de logica valt als een schaduw over ons heen. Objectiviteit schuilt in subjectiviteit. Of subjectiviteit schuilt in objectiviteit. Wellicht is ware subjectiviteit gelijk aan ware objectiviteit. Ik heb inderdaad wel eens ergens gelezen, dat de grenzen tussen subjectiviteit en objectiviteit vervagen bij de kennismaking met de waarheid.
De dreiging van iemand anders hangt weldegelijk boven ons hoofd. Iemand die we niet kennen, die óns beter kent dan wij onszelf. Dit is toch een onmogelijkheid? Wie kent ons nou beter dan wij onszelf? Zijn we in een mythische valkuil terecht gekomen? De logica was toch een veilig pad waar niets ons kon overkomen? Veiligheid en zekerheid lagen in het verschiet, maar nu moeten we oppassen voor onverlaten die dwars door ons heen kijken. Om over andere consequenties nog maar te zwijgen.

Tenzij we appels met peren vergelijken.

Aangepast: 20-02-05

Schrijver: Willem Houtgraaf, 14 juni 2004


Geplaatst in de categorie: filosofie

1.1 met 7 stemmen 1.259



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)