Eerlijkheid duurt het langst?

‘Eerlijkheid duurt het langst.’ Een uitspraak die vrijwel iedereen zonder enige twijfel in groep gooit als men op zoek is naar een stukje algemeen geaccepteerde wijsheid dat overal en altijd van toepassing is. Het klinkt goed en er is nooit iemand die vraagtekens plaatst bij de geloofwaardigheid. Makkelijk scoren zonder gezeur. Ik moet ook bekennen dat het vrij logisch klinkt. En deze logica zal ongetwijfeld de voornaamste reden zijn geweest dat niemand de theorie feitelijk in de praktijk heeft getest. Of heeft durven testen. Want duurt eerlijkheid wel het langst? Bewust van het feit dat ik na deze column misschien wel compleet filosoferend Nederland op mijn dak krijg, durf ik de stelling in te nemen dat eerlijkheid misschien wel korter duurt dan je denkt.


Wat is eerlijkheid eigenlijk? Het woord heeft een onwaarschijnlijk positieve aura om zich heen, waardoor mensen nog wel eens willen vergeten wat het woord nou exact betekent. Als ik woordenboeken en encyclopedieën raadpleeg, kom ik op termen als ‘niets dan waarheid’ en ‘het vertellen van de waarheid’ uit. Eerlijkheid is dus onlosmakelijk verbonden met het woord ‘waarheid.’ Nog zo’n woord dat naar mijn idee ten onrechte bijna heilig is verklaard. En wat dacht je van ‘oprechtheid?’ Allemaal woorden die mensen onbewust koppelen aan goede eigenschappen van een mens. ‘Ik ben op zoek naar een oprechte, eerlijke man die van wandelen houdt.’ Aldus de gemiddelde contactadvertentie van een vrijgezelle vrouw rond de 40. Niets mis mee, maar waarom vindt men dit goede karaktereigenschappen? En waarom denkt men van zichzelf dat ze deze karaktereigenschappen ook daadwerkelijk bezitten?


Want als je het mij vraagt, is de meest eerlijke persoon van Nederland nog niet half zo eerlijk als hij zelf denkt. Doe je ogen even dicht en plaats jezelf in een restaurant. Je hebt een heerlijk biefstukje besteld, althans daar reken je op. Na een uur te hebben gewacht, blijkt het stukje vlees toch niet van een dusdanig hoge kwaliteit te zijn als de prijs zou doen vermoeden. ‘Heeft het gesmaakt, meneer?’ Logischerwijs zou je een resolute ‘nee!’ verwachten. Toch beantwoordt het gros van de mensheid deze vraag met ’n vriendelijke ‘ja hoor…’ waarna een slordige 100 euro voor jou en je partner wordt afgerekend. In de auto naar huis wordt de avond nog even samengevat met ‘je kon er wel gezellig kletsen, hè?’ Het voelt bijna als een morele plicht om toch nog even de positieve momenten van de avond te benadrukken in plaats van gezamenlijk het restaurant te vervloeken omdat je nog nooit zoveel geld hebt betaald voor zo’n meelijwekkend stukje vlees.


De schijn ophouden, zoals ik bovenstaande situatie zou willen bestempelen, doen we vaker dan we denken. Neem nou kledingverkopers. Hoe groot is de kans dat een kledingverkoper een zwaarlijvige vrouw het dragen van ‘skinnyjeans’ zal afraden wanneer deze mevrouw zichtbaar overtuigd is van haar modebewustzijn? ‘Nee mevrouw, met zulke bovenbenen is een normale jeans zelfs nog geen goed idee.’ Ik acht de kans zeer klein. En zelfs wanneer we echt eerlijk kunnen zijn, besluit een piepklein deel van onze totale hersencapaciteit om dit alsnog niet te zijn. Een verjaardag van vrienden bijvoorbeeld. Bij de uitnodiging wordt alleen gevraagd of je even wilt laten weten of je wel of niet komt. Toch wordt dit meestal zo opgevat dat bij afwezigheid toekomstige vriendschap verder is uitgesloten. Dus besluit je om toch maar te gaan. Ook als had je die avond andere plannen, zoals thuis even lekker ontspannen met je gezin. Plannen die de jarige in kwestie echt wel zou begrijpen, maar uiteindelijk nooit zal weten. Wie is dan de schuldige?


Waarom zijn we zo bang om eerlijk te zijn? Als iemand jou iets vraagt, dan is een eerlijk antwoord toch het enige en beste wat je kunt geven? En dat brengt me bij het volgende probleem. Want is een eerlijk antwoord wel hetgeen wat we altijd willen? Als je een bekende op straat tegenkomt, is ‘alles goed?’ een veelvoorkomende begroeting. Toch twijfel ik meestal direct aan de oprechte interesse van de vraagsteller. Als ik namelijk vervolgens zeg ‘nee, want de wereld vergaat,’ wordt er instemmend geknikt en eindigt het gesprek vrij vlot met de woorden ‘groetjes thuis hè.’ En beide partijen zijn tevreden met deze kortstondige ontmoeting. Dan weer even terug naar de kledingverkoper. Zou de zwaarlijvige vrouw echt de mening van de verkoper willen weten of is ze enkel en alleen op zoek naar een bevestiging van haar ‘übermoderne’ kledingstijl? Ik denk dat ik het antwoord wel weet.


We houden elkaar dus blijkbaar stelselmatig voor de gek. En dat proces houden we lang vol, want we doen dit al jaren op dezelfde wijze en er is geen haan die er naar kraait of zich afvraagt waarom we allemaal beweren de waarheid zo serieus te nemen. En ik betrap mezelf er ook regelmatig op dat ik eerlijkheid op een andere wijze uitvoer dan hoe ik het interpreteer. En dat is vreemd. Laten we gewoon eerlijk zijn. En daarnaast alleen vragen stellen als we een eerlijk antwoord ook echt kunnen waarderen. ‘Vind je dit mooi? Nee.’ Punt. Niemand kan je iets kwalijk nemen, want je bent eerlijk en eerlijkheid is een goede karaktereigenschap toch? Geloof me of niet, ik denk inderdaad dat niemand je iets kwalijk neemt. Natuurlijk is de manier hoe je iets zegt, ook vrij essentieel in deze context. En wanneer je gewoon eerlijk kunt antwoorden, is naar mijn idee het begrip ‘eerlijkheid’ juist korter dan de gebruikelijke langdradige schijn. Geen achterdochtigheid of ruimte voor eigen interpretatie. Gewoon kort van stof en recht door zee. Nu moet ik alleen nog medestanders zien te vinden die mijn mening delen. Dus hoe denk jij er over? Eerlijk?

Schrijver: Daan Naus, 13 juli 2012

dsnaushotmail.com

Eerlijkheid Waarheid Waarheid Samenleving

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

5.0 met 3 stemmen 229