Doodgaan, een rotgevoel
Frans Bromet, Han Peekel, Coen Verbraak en andere diepte-interviewers nemen zichzelf serieus en tonen respect voor degene aan wie ze hoofdpijndossiers voorschotelen. Als de gesprekspartner een hoge leeftijd heeft bereikt, dan dient de menselijke sterfelijkheid onder ogen gezien te worden. Niemand bezit een vrijkaartje voor het eeuwige leven en het blijft dus confronterend om ‘terloops’ te informeren naar bevreesdheid voor de nadering van het onvermijdbare levenseinde.
Vorige week parachuteerde ik in een documentaire over Jules Deelder, inclusief standaardvragen over de gewenste tekst op zijn grafsteen en ‘ben je bang voor de dood?’ Zwarte Jules had uiteraard een origineel Deelder-antwoord paraat: ‘doodgaan is een rotgevoel, denk ik’.
In 1991 verscheen ‘Over de eenzaamheid van stervenden in onze tijd’ van Norbert Elias. Ik heb lang getwijfeld of het wel klopte, maar het is een oprechte, evenwichtige en vooral treffende titel. Elias biedt een historisch-sociologische benadering van de schijnbewegingen waarmee we de dood uit de openbaarheid verdringen en achter de separeerschermen van ziekenhuizen en ‘specialisten in palliatieve zorg’ wegmoffelen. Massale vergrijzing staat voor de deur. Met behulp van verbeterde technologie en verbeterde medicatie kunnen we de laatste adem steeds verder uitstellen.
In genoemde studie, op schrift gesteld in zijn opvallend langdradige betoogtrant, concludeert Elias: ‘we gaan de dood uit de weg en dat maakt de stervende eenzaam’. Doodzwijgen is het devies. Statistieken tonen aan dat het aantal thuis-overlijdens blijft afnemen. In oudheid en middeleeuwen werden er uitgebreide rituelen rond het sterven van familieleden gepraktiseerd, in aanwezigheid van jonge kinderen, vrienden en kennissen. Tegenwoordig laten we kinderen vluchtig ‘dag’ zeggen.
Distantie en betrokkenheid zijn centrale thema’s in Elias’ werk. Hij benadrukt de doelmatigheid in tijden van industrialisering en de afstand die we bewaren tot de dood. Aanwezigen bij een overlijden voelen zich heen en weer geslingerd tussen positieve en negatieve gevoelens. Vooral kinderen willen we daarvoor afschermen, terwijl een sterfgeval voorheen als deel van het alledaagse leven werd beschouwd.
De komende dagen zien we de opsommingen van de hele en halve celebrities die ons in 2019 ontvielen. Het is een manier om herinneringen aan het voorbije jaar enigszins vast te houden.
26 december 2019
sterfelijkheid
122
Geef je reactie op deze inzending:
Een mooie love letter van Frans Timmermans is een publieke waardering voor een land dat aan de poorten van de uitgang staat, dat niet weet waar het heengaat, maar waarvan iedereen weet dat we elkaar te goed kennen om er zomaar afscheid van te kunnen nemen, zonder meer...