Bonte rouwtaal
Het is iets dat regelmatig de kop opsteekt in de private en maatschappelijke reuring. Klagen dat we over onze diepste gevoelens toch zo onbeholpen communiceren. Dat de moderne mens, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de middeleeuwer, toch zo moeilijk met de eindigheid van het leven kan omgaan. We vinden het weinig problematisch als vreugde en blijdschap ons overspoelen bij de leuke dingen des levens. Maar als dood en verlies ons onvermijdelijk sporadisch platslaan, staan we met de mond vol tanden. Bij voorspoed en geluk ontluiken en fladderen woorden als speels kleurige vlinders. Bij de donkere tegenhangers wegen ze als moeilijk te verplaatsen lompe stenen.
Het lijkt dan alsof het in andere culturen fundamenteel anders toegaat wat dat betreft. Dan kunnen we bijvoorbeeld een puntje zuigen aan de Mexicanen die ieder jaar de onlosmakelijke band tussen leven en dood glansrijk luisterrijk bont in de verf zetten tijdens het feest "De Dag van de Doden."
Het kan zijn dat wij een introverter volk zijn maar het valt ook op dat die moeilijk te articuleren emotionele verstomming van de westerling dikwijls op andere manieren tot uiting komt. Dat je iets niet gemakkelijk onder woorden kan brengen wil niet zeggen dat je de confrontatie ermee altijd uit de weg gaat. Dat zullen ook introvertere zuiderlingen begrijpen. De dood wekt ook hier beroering en kan veel volk op de baan brengen en dat niet alleen met Allerheiligen en Allerzielen. Het valt heel het jaar door op dat ook weinig bezochte kerken toch regelmatig vollopen bij momenten die te maken hebben met het stilstaan bij existentiële mijlpalen. Bij geboortes, eerste, plechtige communies en andere meifeesten, huwelijken. Maar ook bij begrafenissen. Er zijn vele culturele verschillen, maar de grondtoon is dezelfde: wat niet direct tekstueel te kaderen valt, benadert men met de stille of luidruchtige verheving en verheffing van rituelen.
Die vele rituelen wereldwijd geven miljarden mensen steun om met dramatische gebeurtenissen om te gaan. Er is een enorme verscheidenheid en gradatie bij de verschillende intensiteiten van wat er kan gebeuren. Het verschil bijvoorbeeld tussen de rouw die je voelt bij het overlijden van de partner van een kennis; van een vriend of de oerrauwe rouw die je overvalt als je eigen partner van je wegvalt. Tussen het sterven van het kind van de buren en het verongelukken van je eigen kind. Zoals de vreugde op het trouwfeest van kennissen in het niet verzinkt bij de ontroering die je voelt als je eigen verliefdheid ritueel geconcretiseerd wordt.
Over bepaalde thema's en feiten kunnen we moeiteloos uren discussiëren, terwijl andere ons met een mond vol tanden opzadelen. Cruciaal is ook de taalvaardigheid en woordenschat onder mensen en die van mensen.
Met onder mensen bedoel ik dat je met sommigen moeiteloos over vanalles en nog wat kunt lachen en zeveren. Met mensen met wie je een klik hebt kan je gemakkelijker communiceren dan met wie het niet klikt. Waar een goede sfeer hangt wordt er veel gelachen en als je met iemand kunt zwanzen, kan je er meestal ook diepgravende gesprekken mee voeren. En als het over zwaarwichtige onderwerpen gaat, mogen er tussen vrienden al eens stiltes vallen. Het is nu eenmaal zo dat je over bepaalde onderwerpen, gevoelens en gedachten makkelijker praat dan over andere. De overwinningen of nederlagen van je favoriete voetbalploeg kan je makkelijker met woorden en zinnen omkransen of afbreken, dan het overlijden van een dierbare.
De individuele taalvaardigheid van mensen speelt ook een grote rol. Sommigen zijn nu eenmaal taalvaardiger dan andere. Niet iedereen is goed in het mondeling of schriftelijk onder woorden brengen van wat hen beweegt dan wel doet stilvallen. Wat niet betekent dat het onder hun schedelpan niet ook regelmatig knettert en bruist van zaken die hen raken. Ik bedoel maar, als je een gekend fotograaf, cineast, beeldhouwer, schilder, tekenaar of muzikant bent, zal men direct onderkennen dat je op verschillende manieren kunt geraakt worden door wat ons leven cruciaal maakt. Ik vraag me dikwijls af of men bij alle leesbevorderende en literatuurverheffende activiteiten, er ook bij stilstaat dat er veel mensen zijn die weinig met teksten hebben. En die ook moeilijker dingen onder woorden brengen dan anderen. Als je Steven Spielberg heet, zal men het je niet kwalijk nemen dat je geen woordkunstenaar bent. Je films spreken dan voor zich. Brandford Marsalis zal je ook met zijn saxofoons kunnen aanspreken. Wat kan James Ensor vertellen met zijn schilderijen! Maar de man in de straat zou, ook bij feiten die ons deels met verstomming slaan, steeds een bijpassend taalvat moeten kunnen aanslaan? Behalve dat niet iedereen even taalvaardig van de tongriem gesneden is, is er ook nog een opvoedkundig aspect. Je begint met taal om te gaan door de volwassenen rondom je te imiteren. Ook op dat vlak start niet iedereen op dezelfde manier en ontwikkelt bijgevolg niet iedereen zich op dezelfde manier.
Dus ja, zit het in onze natuur, westers of niet, om zwijgend het hoofd te buigen bij zoiets groots als de dood? Ja, de dood is in essentie zowel alledaags aanwezig als verbijsterend ongrijpbaar. We weten dat hij ieder moment kan toeslaan en toch zal hij ons regelmatig compleet verrassen. Daar zijn niet altijd gemakkelijk woorden voor te vinden. Maar iedereen kan er op zijn of haar manier van onder de indruk zijn. En daar op zijn of haar manier, tekstueel of niet, al of niet verslag van uitbrengen. Als er gezwegen wordt, betekent dat niet altijd dat er niet gecommuniceerd wordt.
9 april 2025
scarlet.beGeplaatst in de categorie: emoties
Rouw en verdriet
131
Geef je reactie op deze inzending: