Gerrit Achterberg, Een Man Vol Pijn En Spanning

==========
=================
Hier drie gedichten van Gerrit Achterberg, die ik kort wil bespreken, omdat mijn oog er op viel, en ik nu pas zie hoe Hollands nuchter hij als dichter was, zeer weinig lyriek, of metaforen, het is allemaal bijna hard realistisch beschreven, zonder al te veel literaire opsmuk, als een realistische schilder met woorden.

Om te beginnen dit voor mij onbekende gedicht, wat volgens mij een sonnetvorm heeft, waarbij de laatse twee regels de 'conlusie' vormen.

WATERSNOOD

Beelden van Zadkine stonden moeders daar
babies boven de springvloed uit te beuren.
Zonen zagen hun vaders medesleuren;
wat wordt een ouder in je handen zwaar;
de schuren van de boerderijen scheuren.
Ratten en mensen klommen door elkaar.
Een kind zat om haar dode pop te zeuren
en was het ogenbliklijk zelf nog maar.

Het water steeg tegen het vee omhoog.
De koppen groeiden van geluid en dood.
Het wurgde zich; de balg ondersteboven.
Kippen vlogen als sneeuw de golven over.

Padvinders vonden later, vals en droog,
katten in bomen; een portret, een brood.

Uit de bundel: Spel van de wilde jacht. 1957.
.....................

Ik vind het beeld van het vee, de koeien, die niet weg konden omdat ze aan hun halster gebonden stonden in de stal (het was februari; al hadden ze vrijlopend in de wei ook weinig kans gehad) erg aangrijpend, net als het beeld van het meisje met haar pop.

Het gedicht gaat natuurlijk over de Watersnoodramp van 1953. De beelden waren indringend. Achterberg weet een bruut beeld van de werkelijkheid op te roepen, hard en realistisch, met een paar dubbele betekenislagen, zoals in de laatste strofe van dit sonnet, die altijd de conclusie moet bevatten:

Er worden later, in bomen, uitgedroogde katten van de dorst gevonden, een aangespoeld en weer opgedroogd portret dat eerst aan de wand hing, en een stuk brood.
De katten zijn vals (van angst en over wat is meegemaakt).
Het portret is vals (want de persoon leeft niet meer).
Het brood is vals (want dit is geen land meer van rust, welvaart, vrede, normaliteit).

Ook het beeld van kinderen die hun ouders niet meer konden redden, omdat ze uitgeput waren, wordt plastisch beschreven via een vergelijking met een Zadkine-standbeeld, bekend uit de jaren vijftig en daarvoor, met zijn beelden die een emotie konden uitdrukken in een houding. Hij maakte ook een zeer bekend beeld over het bombardement van Rotterdam.

Al met al is het een harde, maar realistische, indringende, aangrijpende verbeelding van de momenten van totaal leed voor mens en dier in die februarinacht.

De kippen die door de storm als witte sneeuw worden geblazen over het water.
Ja, we kunnen wel zeggen dat Achterberg een erg beeldende schrijver was.
.........................
Een ander bekend gedicht van hem gaat over de overdekte winkelarcade in Den Haag, dat drie ingangen of uitgangen uitgangen heeft:
.........................
PASSAGE

Den Haag, stad, boordevol Bordewijk
en van Couperus overal een vleug
op Scheveningen aan, de villawijk
die kwijnt en zich Eline Vere heugt.

Maar in de binnenstad staan ze te kijk,
deurwaardershuizen met de harde deugd
van Katadreuffe die zijn doel bereikt.
Ik drink twee werelden, in ene teug.

Den Haag, je tikt er tegen en het zingt.
In de passage krijgt de klank een hoog
weergalmen en omlaag een fluistering
tussen de voeten over het graniet;
rode hartkamer die in elleboog
met drie uitmondingen de stad geniet.

Uit: 'Verzamelde gedichten', 1988.
........................
Daarom vergelijkt hij het met een hart met de aangehechte aders. Een bekend fragment uit het gedicht is: - Den Haag, je tikt er tegen en het zingt. -
Let ook op bijv. de alliteratie in de eerste en tweede strofe van het gedicht - Passage -:
Bijvoorbeeld:
boordevol Bordewijk, en:
vleug ... villawijk
deurwaardershuizen ...harde deugd (referentie aan het boek: - Karakter - van Ferdinand Bordewijk)

Gerrit Achterberg heeft in een inrichting gezeten en ook zijn hospita vermoord, in een vlaag van waanzin. Hij kreeg TBR en gedurende zijn leven nog diverse andere opnames in een psychiatrische inrichting.
Hij heeft veel geschreven en uiteindelijk veel literatuurprijzen gekregen.
Hij is 57 geworden.

Zo worden ze niet meer gemaakt.
..........................
Tot slot nog zijn gedicht - Moeder - , een man vol opgekropte pijn en spanning:

MOEDER
Ik zat met moeder aan de haard, zij breide
en ik deed niets dan cigaretten roken.
Ze zei: Jongen, je moet niet zoveel roken;
je moet er morgen mee uitscheiden.

Ik ben het haardvuur nog wat op gaan stoken;
horende hoe het zachtjes in mij schreide,
omdat het niet kon worden uitgesproken,
wat zich vlakbij voor eeuwig wou bevrijden.
=================
==========

... Hier twee gedichten van Gerrit Achterberg, die ik kort wil bespreken, omdat mijn oog er op viel, en ik nu pas zie hoe Hollands nuchter hij als dichter was... ...

gerrit achterberg watersnood passage

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

4.0 met 2 stemmen 197