GENEN EN NOSTALGIE
Het was een mooie, zomerse dag in augustus. Het was nog vroeg in Katwijk aan Zee. Op verscheidene winkelruiten prijkte mijn achternaam . Op die van een schoenenzaak, een modezaak en een beddenzaak o.a. Ik maakte overal foto’s van. Ook van het monument aan de boulevard waarop de namen prijkten van alle vissers die omkwamen op zee tussen 1919 en 2000. Ook hier vond ik mijn familienaam verschillende malen op terug.
Het was nog vrij rustig zo in de ochtend. Op de boulevard stond ik even stil bij een paneel dat verhaalde over Katwijk in de tijd van de Romeinen. Uitkijkend over zee, kon ik me voorstellen dat de ruïnes van de vesting, aan de grens van hun toenmalige rijk, ver in zee lagen. Ik hoopte hevig op de opgravingen ervan.
Begin en halverwege de zestiende eeuw, was de ruïne ‘De Brittenburg’ na hevige stormen nog zichtbaar geweest en vastgelegd op tekening, middels houtsnede en later in gravure. De visnetten van de Katwijkers schenen voor die tijd met regelmaat vast te hebben gezeten in een van de torens die bij de burcht hoorde.
Ik wandelde naar de vuurbaak en daarvandaan naar het kerkplein waar grote bronzen vissen ‘zwommen’, zowel op straat als in een fontein met spattende, spelende kinderen.
Katwijk heeft goedbeschouwd veel kunstwerken, zeker aan de boulevard.
Na ze te hebben bewonderd, ging het richting museum waar de expositie Bomschuit in Beeld werd gehouden. Alleen de naam al bracht enthousiasme in mij teweeg. Die allitereerde zo lekker.
Ik ging nog op de foto bij de KW88 en betrad daarna het huis van een rijke redersfamilie, nu in gebruik als museum. Het bevatte een omvangrijke collectie schilderijen met werk van onder meer Willy Sluiter en Tjeerd Bottema. Ooit had Katwijk een heuse kunstenaarskolonie, waarvan ook Jan Toorop deel uitmaakte.
Zo trekt ‘Katwijk en plein air schilderen aan zee’ nog jaarlijks vele professionele schilders uit binnen- en buitenland aan. Hun werk wordt na afloop tentoongesteld in het DunaAtelier.
Natuurlijk kende Katwijk ook nettenboetsters. Een beschrijving naast een tafereel verhaalt hoe de dagen van deze vrouwen eruitzagen. ’s Zomers repareerden ze de netten op de wantvelden, een vlak gedeelte in het duin, waar de netten ook konden worden uitgespreid om te drogen, en ’s winters deden ze dat op zogeheten boetzolders.
Ik wist dat mijn oma’s en tantes dit werk ook hadden gedaan. Een zogeheten hoofdvrouw deelde werk en loon uit en op zich had het beroep aanzien. Het was een ambacht waarin je geschoold moest worden. Ook rijke redersdochters werkten soms als hoofdvrouw.
Om tien uur was het koffietijd en was het koud, dan werd er een half kannetje jenever door de koffie geroerd. Bij de firma Haasnoot begon men om vijf uur geestelijke liederen te zingen en om zes uur sloot men de dag af met ’k Wil U oh God mijn dank betalen; een lied uit mijn jeugd. Gezang nummer 280: 1 (deze dubbele punt in combinatie met een cijfer wilde zeggen het hoeveelste vers het van een psalm of gezang betrof). Het stamt uit het Liedboek voor de (protestante) Kerken.
Eenmaal thuis kreeg ik woorden en melodie maar niet uit mijn hoofd. Die zaten gewoon voor altijd in mijn genen. Hetzelfde gold voor drankjes, schilderkunst, poëzie, ankers, zeeën en stranden, schelpen, vuurtorens, eb en vloed, loggers en bomschuiten, kort samengevat mijn voor mijn voorouders en hun DNA. Van vaderskant uit Katwijk en van moederskant ook al uit een nabijgelegen vissersdorp. Ik ben verankerd in mijn genen, wie niet? Diep vanbinnen ga ik nu en dan nog steeds ter kerke in wat de één een holle spier noemt en de ander de kern van zijn gevoel, of zijn innerlijk.
Ooit zei een reeds lang overleden dichter me dat hij De Bijbel zo’n schitterend boek vond; iets wat ik me toen totaal niet voor kon stellen.
Hoe anders kijk ik nu naar religieuze teksten. Het ‘Meer dan een vader zorgdet Gij’ uit het lied waarmee de Katwijkse boetsters hun werkdag afsloten, ontroert me nu sterk. Ik zie haarscherp voor me hoe ze gearmd, soms in rijen van tien, met zwierende rokken huiswaarts keerden na dit dagelijks terugkerende ritueel.
In een grijs verleden schreef ik er ooit een gedicht over. Het eindigde met: ‘De klokken lokten en de vrouwen rokten steevast in de maat.’ Want dat was natuurlijk wel de bedoeling indertijd en zelfs heden ten dage nog. De gevolgen van de emancipatie lijkt de vrouw weer in een ander keurslijf te hebben gedwongen. Deeltijdbaan of fulltime baan hebben plus een gezin met kinderen runnen, mag niet te licht worden opgevat. Als ik zulke dingen uitkraam is de dominee in mij aan het woord. Op zondag is het Katwijks Museum vanzelfsprekend gesloten. De zevende dag is bij de gelovige Kattukker nog steeds Zondag en daarmee- rustdag.
Wat je daarbuiten vrijwel overal tegenkomt in dorpen, of ze nu aan zee liggen of op de hei, zijn scheld - en bijnamen. Zo luidde een van de bijnamen voor mensen met mijn geslachtsnaam Teakhouten Willem. Koe, Luur, Pijn, Reus, Sirene en Knors waren ook bekende bijnamen. Het hoe en waarom wordt niet vermeld op de site van www.mijnwoordenboek.nl/dialect/Katwijks‎.
‘Van wies is dat er ien?’ klonk en klinkt het vast ook nu nog met regelmaat. Dan antwoordt men bijvoorbeeld met: ‘Dat er ien van ‘De Luur.’ In Scheveningen en Tilburgs dialect is een luur een luier. Ook de Encyclopedie on line bevestigt dit. Zou De Luur uit Katwijk mensen in de luren hebben gelegd of zou het een langslaper zijn geweest of een babyface hebben gehad? Wie het weet mag het zeggen.
Katwijkers in het algemeen noemde men haringvreters of haringkakers, hetgeen nog altijd aardiger klinkt dan het ‘schollekop’ voor Scheveningers en het ‘haringkop’ voor Vlaardingers. Tja en als je voor een dubbeltje met visschubben eraan geboren bent, kun je alleen maar doen alsof je een kwartje bent geworden. Dat was zelfs de alom gerespecteerde Piet Vroon ooit met me eens.
Buiten dit alles krijsen en fladderen de Kattukse kippe (meeuwen) onverstoorbaar door, want dat doen ze al eeuwen. Dat zit nu eenmaal in hun genen, ook al worden ze tevens ‘malle mokken’ genoemd.
hotmail.com
Biografie van deze schrijverGeplaatst in de categorie: tijd
genen
1.791
Geef je reactie op deze inzending: