#MeToo en wat het betekent
Er is sinds een aantal weken een belangrijke beweging op gang gekomen die seksueel geweld opnieuw aan de kaak stelt. Het is een vervolg op eerdere bewegingen die een verandering van betekenis teweeg hebben gebracht als het gaat om het tegengaan van seksueel geweld in de meest brede betekenis. Onder seksueel geweld vallen binnen deze brede betekenis: aanranding, verkrachting, incest, ontucht, seksuele mishandeling, seksueel misbruik, en seksuele intimidatie.
Een korte uitleg van deze begrippen:
- 'Aanranding' is tegen iemands wil aan iemand zitten (artikel 246 wetboek van strafrecht);
- 'Verkrachting' is tegen iemands wil in iemand zitten (artikel 242 wetboek van strafrecht);
- 'Incest' - binnen deze context - is de aanranding of verkrachting van een kind door een volwassene binnen familieverband (strafbaar als ontucht krachtens artikel 249 lid 1 wetboek van strafrecht);
- 'Ontucht' is de aanranding of verkrachting van een kind door een volwassene (artikel 249 lid 1 wetboek van strafrecht)
- 'Ontucht' is ook de aanranding of verkrachting van een volwassene door een andere volwassene in een situatie waarbij een verschil in machtspositie een element van dwang oplevert (artikel 249 lid 2 wetboek van strafrecht);
- 'Seksuele mishandeling' is een term die vaak wordt gebruikt voor verkrachting binnen een mishandelingsrelatie (sinds 1991 ook strafbaar gesteld binnen het huwelijk krachtens artikel 242 wetboek van strafrecht);
- 'Seksueel misbruik' is een andere term voor 'ontucht' (artikel 249 lid 1 en lid 2 wetboek van strafrecht);
- 'Seksuele intimidatie' is een term die gebruikt wordt voor ongewenste intimiteiten dan wel seksueel getinte ongewenste omgangsvormen op een werkplek. In de Arbowet valt seksuele intimidatie op de werkplek onder psychosociale arbeidsbelasting die kan leiden tot posttraumatische stress.
In de jaren zeventig van de vorige eeuw traden vrouwen massaal naar buiten om kenbaar te maken dat zij als kind seksueel misbruikt waren, of als volwassen vrouw waren aangerand, verkracht, of seksueel mishandeld of misbruikt. Het was de eerste beweging van openlijk praten over hetgeen eeuwenlang met vrouwen en kinderen gebeurd is, alle schuldgevoelens en schaamtegevoelens van zich afwerpend, gesteund door feministische hulpverlening en opvanghuizen. 'Het persoonlijke is politiek' was daarbij insteek.
Het duurde lange tijd voordat ook mannen die als kind of als volwassene seksueel misbruikt zijn met hun verhalen volgden. Tegen het einde van de vorige eeuw werd het seksueel misbruik van jongens in de katholieke kerk bekend en volgde een beweging van mannen die hun seksueel misbruikt zijn kenbaar maakten.
De afgelopen jaren werd van sommige bekende mensen kenbaar gemaakt dat ze zich schuldig hadden gemaakt aan seksueel misbruik. In eerste instantie beperkte zich dit tot enkele individuen, zoals de acteur Bill Cosby in Amerika en de tv presentator Jimmy Savile in Engeland. Met de onthulling van een groot aantal vrouwen die de Amerikaanse filmproducent Harvey Weinstein aanklaagden wegens seksuele intimidatie, ging er een aantal weken geleden op sociale media een hashtag rond die een golf van onthullingen teweeg bracht in vele landen wereldwijd, inclusief Nederland. Wekenlang ging geen praatprogramma op onze buis aan het onderwerp voorbij. Zinnige en onzinnige zaken werden geroepen, televisiekijkers vaak in verwarring achterlatend.
Waar gaat de hashtag #MeToo nou eigenlijk over? Wat moeten we ermee? Wat leren we ervan?
In de kern gaat #MeToo over grenzen. Meer specifiek over grenzen waar men niet overheen dient te gaan. Nog meer toegespitst gaat het over de seksuele grenzen waar de ene mens bij de andere mens niet overheen dient te gaan. Omdat ofwel die ander daar geen toestemming voor heeft gegeven (adult consent) ofwel omdat die ander niet in een positie verkeert om geheel vrijwillig ja of nee te kunnen zeggen (machtspositie volwassene-kind of machtspositie volwassene-volwassene).
Wat bedoelen vrouwen en mannen die de hashtag #MeToo gebruiken op de sociale media? Naar welke ervaring met seksueel geweld verwijzen ze dan?
In eerste instantie werd de hashtag gebruikt door vrouwen die in de filmindustrie een ervaring van seksuele intimidatie hadden meegemaakt. Maar al snel werd het breder en werd en wordt de hashtag gebruikt voor alle ervaringen met seksueel geweld die vrouwen en mannen in hun leven hebben meegemaakt. En helaas zijn dat nogal wat ervaringen.
Het feit dat er dan mensen roepen in praatprogramma's dat we onderscheid moeten maken en dat we moeten weten over welk soort seksueel geweld het gaat, dat geeft te denken. Alsof er een onderscheid gemaakt moet worden in de discussie dat iedereen zijn handen thuis moet houden als een ander je daar geen toestemming voor geeft, of als de situatie zich er niet voor leent. Want dat zijn de twee algemene delers in alle gradaties die er van seksueel geweld bestaan.
Het hoeft toch zeker geen uitleg dat verkrachting een ernstiger trauma nalaat dan een ongewenste knijp in de billen bij het kopieerapparaat. Dat neemt echter niet weg dat die ongewenste handtastelijkheid op de werkplek voor een vrouw behoorlijk intimiderend kan zijn. Dat het je onzeker kan maken over je manier van kleden, over je gedrag als vrouw. Bang worden dat je misschien te vriendelijk bent en dat verkeerd opgevat kan worden. Coltruien dragen, en het liefst zo wijd mogelijk, want dan kun je geen aanleiding ergens toe geven. Steeds meer er tegenop zien naar je werk te gaan. Steeds slechter je kunnen concentreren. Steeds slechter slapen. En uiteindelijk ziek worden. Over trauma gesproken.
Helaas hebben vrouwen al eeuwenlang een wereldwijd en collectief trauma als het om ongewenst seksueel gedrag jegens hen gaat. De golf van #MeToo hashtags wil daar iets aan veranderen. Dáár gaat het om. Bewustwording. Verandering. En dat alle verandering op weerstand stuit, blijkt ook hier maar weer eens overduidelijk. Tot ontkenning aan toe van het probleem door vrouwen die 'die #MeToo vrouwen' maar overdreven en negatief vinden met hun hashtag. Over krabbenmandeffect gesproken(*). Maar de #MeToo beweging is niet meer te stoppen. En dat is maar goed ook. Want alleen zo kunnen we duidelijk maken dat we een veiligere leefomgeving nodig hebben. Een veiligere toekomst. Voor onszelf en de generaties na ons.
--- --- ---
(*) krabbenmandeffect: Als een krab uit een mand kruipt waar meer krabben inzitten, dan trekken de andere krabben die krab vaak weer terug in de mand. Als iemand uit een groep stapt die maatschappelijk gezien tot een onderdrukte groep behoort, en die persoon emancipeert, dan zijn het vaak juist de mensen uit dezelfde onderdrukte groep die als eerste zeggen: wie denkt zij (hij) wel dat ze (hij) is! Terug in de mand jij! Dit is een zeer bekend fenomeen in de vrouwenbeweging maar ook bij andere groepen in de samenleving die emanciperen. Dat maakt het emancipatieproces ook zo moeizaam, en maakt dat het vaak een proces van meerdere generaties is voordat echte resultaten bereikt zijn.
Geplaatst in de categorie: actualiteit
Joanan, wat betreft kunstenaars en vrouwen: jij omschrijft situaties die de betrokken vrouwen prima vonden. Dus #metoo is daar niet op van toepassing. Trouwens, prachtige kunstwerken zijn te danken aan talent en toewijding, niet aan grensoverschrijdend en/of mensonterend gedrag. Denk aan Shakespeare of Bach en, dichter bij huis, aan Krabbe sr en jr. Dat een kunstenaar grenzen verlegt is duidelijk, graag zelfs. Maar welke richting gaat die grensverlegging op, dat is de vraag.
Het is juist het seksuele genot van vrouwen dat bedorven wordt door het overschrijden van hun seksuele grenzen door mannen. Juist omdat vrouwen ook recht hebben op een prettige lustbeleving, juist daarom moet iedereen van ze afblijven als ze er zelf geen toestemming voor hebben gegeven dat men aan hen zitten mag. Hoe moeilijk kan het zijn.
En als je het over kunst wil hebben: hoeveel leuker zou het zijn als meer vrouwen kunst zouden kunnen maken over hoe heerlijk het is om hun seksualiteit in alle vrijheid en veiligheid te kunnen beleven, in plaats van de met pijn en bloed doordrenkte kunstwerken over hun seksueel misbruik als kind of als volwassen vrouw die we nu vaak zien.
We zitten anno 2017 niet te wachten op mannen die dit nog steeds niet begrijpen.