Inloggen
voeg je column toe

Columns

De uil van Lilith

We mogen op 23 mei weer naar de stembus. De vorige stemronde van 20 maart zit velen nog vers in het geheugen. Toen ging het om het kiezen van de leden van de Provinciale Staten. Die op hun beurt weer de leden van de Eerste Kamer mogen kiezen. Een getrapte verkiezing die de landelijke politiek bij die verkiezingen extra belangrijk maakte. Want het kabinet is een kwetsbaar vier partijen kwartet die de steun van de volledige Staten Generaal, Eerste en Tweede Kamer, nodig heeft om effectief verder te kunnen regeren.

Onvrede over de huidige coalitie legde voor een aantal oppositie partijen geen windeieren. Op links ging GroenLinks met de winst aan de haal. Op rechts werd de PVV ruim ingehaald door het vrij nieuwe Forum voor Democratie (FvD). Die laatste partij is niet zo gecharmeerd van onze Europese allianties. De onvrede over Europa is de laatste jaren in ons land stevig gegroeid. De kans dat het FvD daar bij de verkiezingen voor het Europese Parlement wederom van gaat profiteren, ligt redelijk voor de hand.

De overwinningsspeech van leider Thierry Baudet galmde na de verkiezingswinst op 20 maart nog vele weken na. Het was een, in onze politieke arena, ongebruikelijk verhaal vol metaforen en mythologische verwijzingen. Daarbij maakte hij gebruik van poëtische zinnen uit het werk van onder meer Hegel en Wigman, waarvan het NRC in een artikel van 22 maart wist te melden dat dit de nabestaanden van de laatstgenoemde dichter een doorn in het oog was.

Ook het gebruik van het werk van Hegel kwam Baudet op kritiek te staan. De uil van Minerva kwam in die dichtregel voor, wat voor vele interpretaties zorgde vanuit alle hoeken van de samenleving. Inclusief een gepikeerde opmerking van een vrouw op de sociale media dat Baudet met zijn ‘fikken’ van die uil, het vrouwelijke symbool van de wijsheid, af moest blijven. Een opmerking die vanuit feministisch perspectief zeer begrijpelijk is, maar tegelijk ook uitnodigt tot een nadere beschouwing over waarom de grote overwinnaar van deze verkiezingen juist deze uil zo prominent voor het voetlicht bracht.

“Niet alle vrouwen zijn wijs, maar de wijsheid is een vrouwelijke gestalte. Ze leeft als kwaliteit in mannen én vrouwen die haar zoeken.” Aldus Mieke Mosmuller in haar boek “De Wijsheid is een vrouw”. Van oudsher wordt de wijsheid vormgegeven in de uil als krachtdier die Godinnen vergezelt. In de Griekse mythologie vergezelt de uil de Godin Athena, de dochter van de oppergod Zeus die volgens de legende uit zijn hoofd geboren wordt. Haar latere Romeins-syncretische equivalent is Minerva. Ook zij wordt geboren uit het hoofd van haar vader, de Romeinse oppergod Jupiter, en ook zij wordt met een uil afgebeeld als teken van wijsheid.

Er is een nog oudere Godin die met uilen wordt afgebeeld. Haar naam is Lilith. Zij is in de eerste scheppingslegende de eerste mens en de eerste vrouw: de incarnatie van de Moedergodin en uit haar geboren. De tweede mens was Adam. Hij was de eerste man en eveneens uit de Moedergodin geboren. Met de opkomst van de patriarchale religies, duldde Adam het niet meer dat Lilith hem niet gehoorzaamde, waarop Lilith hem verliet. De latere scheppingslegendes vertellen dat de mannelijke God, die in die dagen de Godin van haar troon verstootte, aan Adam een vrouw schonk die hem wel gehoorzamen zou: Eva, uit de rib van Adam geboren.

De vergelijking tussen de twee geboorteverhalen van Eva en Athena/Minerva berust niet op toeval. Beiden worden geboren uit een man: een omkering van het natuurlijke en feitelijke gegeven dat alle mensen uit een vrouw geboren worden. Legendes die uit patriarchale overwegingen ingegeven zijn, zoals alle legendes een weerspiegeling zijn van de cultuur op het moment in de geschiedenis waarop de legende ontstaat.

Volgens de psychologie van Jung leven alle bestaande archetypen van al die momenten in onze geschiedenis voort in ons collectieve onbewuste. Zo ook alle goden en godinnen van weleer. Een mooie beschrijving van hoe dit werkt, is te vinden in de boeken van schrijfster en psychiater Jean Sinoda Bolen. In haar beschrijving van de Griekse Godin Athena wordt duidelijk hoe deze vrouwelijke gestalte, die in ieder van ons leeft, het patriarchale systeem vaak steunt en verdedigt. Athena, dochter en oogappel van de Griekse oppergod Zeus, zal haar vader niet snel afvallen. Dat geldt ook voor haar Romeinse equivalent Minerva, de favoriete dochter van de Romeinse oppergod Jupiter.

Met dit in het achterhoofd, is het opeens niet meer zo vreemd dat bijvoorbeeld een corporaal en patriarchaal instituut als de Leidse Studentenvereniging zich Minerva noemt op het moment dat zij de mannelijke en de vrouwelijke studentenverenigingen in 1974 fuseren tot één sociëteit. Met Minerva die als vrouwelijke gestalte in het collectieve onbewuste het patriarchale systeem van de vereniging zal steunen en verdedigen, is de intrede van vrouwelijke studenten minder bedreigend voor de mannelijke studenten en hun minder vrouwvriendelijke tradities.

Een recent voorbeeld van dit fenomeen was goed te zien in een uitzending van Pauw op 29 september 2016, waar advocate Benedict Ficq in een discussie over de vrouwonvriendelijke bangalijst van het Groningse Studenten Corps Vindicat verdedigde dat dit soort zaken niet strafbaar zijn en in haar opinie slechts ‘een kwestie van slechte smaak’. Zij was op dat moment het prototype van de Athena/Minerva vrouw die haar wijsheid, in dit geval haar juridische kennis, aanwendt om het patriarchaat van dienst te zijn.

Door de uil van Minerva in zijn overwinningsspeech te verweven, heeft Baudet bewust dan wel onbewust een poging gedaan om die vrouwen aan te spreken die zich tot zijn politieke programma aangetrokken voelen. Een programma waarin dominantie van witte mannen vaak subtiel of minder subtiel op de voorgrond staat.

Zijn standpunten over immigratie van niet-witte mensen uit andere culturen dan onze ‘boreale’ wereld is bekend. En ook zijn uitspraak in een interview over de ambitie van vrouwen is meerdere keren voor het voetlicht gehaald: “Ik weet wel dat vrouwen over het algemeen minder excelleren in een heleboel beroepen en minder ambitie hebben. Vaak ook meer interesse hebben in gewoon meer familieachtige dingen enzo.” Aldus Baudet.

In hoeverre een Forum van Democratie vrouw als Annabel Nanninga die uitspraak steunt, is mij onbekend. Misschien is ze het met Baudet eens en beschouwt ze zichzelf als een uitzondering. Of misschien beschouwt ze zichzelf inderdaad als minder ambitieus en minder excellerend, en zal ze daarom nooit een gooi naar het leiderschap van de partij doen. De uil van Minerva/Athena zal haar ongetwijfeld helpen om haar partijleider niet voor de voeten te lopen.

Maar er is dus nog die andere uil. De uil van Lilith. De uil van de eerste vrouw, de incarnatie van de Moedergodin, die door de patriarchale religies verguisd is. Ze werd tot slang gemaakt in de legende over het paradijs, zij die de oorzaak van de zondeval is. Ze is gedemoniseerd en eeuwenlang in de duisternis verdwenen om ondergronds te overleven.

De tijd is nu rijp voor haar om het daglicht weer te mogen zien. Daarom dragen vele vrouwenprojecten en vrouwenorganisaties van de laatste decennia haar naam, met haar uil als krachtdier van wijsheid. De uil van Lilith staat voor alle vrouwelijke waarden waar in onze wereld zo dorstig behoefte aan is. Vrede in plaats van oorlog. Eerbied voor onze Aarde in plaats van uitbuiting. Respect voor vrouwen en kinderen in plaats van misbruik.

De wijsheid van Lilith wordt op dit moment nog door velen ervaren als een bedreiging van het institutionele patriarchaat. Maar haar uil zit op iedere schouder. Van iedere vrouw en man. Met op de andere schouder die andere uil. Want we dragen allen de wijsheden van beide uilen in ons.

Het is aan ieder van ons om op ieder moment in ons leven een keuze te maken naar welke wijsheid we willen luisteren. En wellicht is het wijs naar beide uilen te luisteren. De op vrouwelijke waarden gerichte wijsheid van de uil van Lilith. En de op mannelijke waarden gerichte wijsheid van de uil van Athena/Minerva. Want ware wijsheid ligt meestal in de balans der dingen.

... Illustratie (te zien onder de column na inloggen): Lilith. Bron illustratie en voor wie niet inloggen kan: zie link. ...


Zie ook: https://lillithu.files.wo...07/reine-de-la-nuit-plaque.jpg

Schrijver: Gabriëla Mommers
11 mei 2019


Geplaatst in de categorie: actualiteit

4.5 met 8 stemmen 248



Er is 1 reactie op deze inzending:

Naam:
Hanneke van Almelo
Datum:
11 mei 2019
Tien tienen voor dit pleidooi, Gabriëla. Dank voor het schrijven.

Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)