Koninginnendag: symbool óf ritueel

Het hebben over de koninginnendag begint voor mij steeds te lijken op de humor-en bloedeloze speeches die sprekers afsteken tijdens bepaalde steeds terugkerende plechtigheden zoals de 4 mei dag, de Holi-en Phagwa viering onder de Hindoes,het suikerfeest onder de Islams etc.
De aanhef en het slot lijken door het verglijden van de jaren niet aan roestigheid te hebben ingeboet. Hierdoor heb ik bij het thema koninginnendag zelf ook de terechte vrees om te zullen afglijden naar een voos en lammenadig relaas dat ik eerder heb verteld.
Deze keer heb ik gekozen voor een wijsgerige benadering om degenen die zich interesseren in de koninginnendag op een geheel andere wijze als lezer mee te slepen in mijn exposé.

De roemruchte en vanwege diens buitensporig complexe manier van formuleren befaamde Nederlandse schrijver Simon Vestdijk schreef ooit dat Nederlanders nuchter zouden zijn. De vraag die bij deze rijst is of deze aard er soms debet aan zou kunnen zijn dat het Nederlanders aan symbolen en rituelen zou ontbreken ten gevolge waarvan velen onder hen met protserig vertoon en fanfaregeschal de monarchie denken te kunnen omarmen en leden van het koningshuis denken te kunnen behagen met haast een slaafse devotie.

Psychologisch bezien zoeken zij hun heil toch buiten het zogeheten nuchtere en rationele. Zoals gebruikelijk laat ik mij ieder jaar opslokken in de vleselijke massa van koninginnendag-fanatici die middels hun opgetogen en liederlijk vertoon uitdrukking willen geven aan hun ostentatieve deelnemerschap.
De wijze waarop gelegenheids-MKBérs hun snuisterijen die aan de straffe blikken van het grofvuil zijn ontsnapt, breed uitgestald op lakens en dekens aan voorbijgangers hopen te kunnen slijten, staat in schril contrast met de moeiteloosheid waarmee leden van de monarchie hun bedje gespreid krijgen en niets hoeven te ondernemen voor hun inkomensverwrving. Tijdens mijn wandeltocht vraag ik me af of de beleving bij de mensen echt zo intens is. Worden ze soms meegesleept in een emotioneel avontuur dat de koningin misschien zou kunnen intrigeren?

Waar is dit samendrommen op gebaseerd en waarin schuilt nu juist de kracht van deze uitgedragen symboliek? Draait het om psycho-stimulatie of valt alles rationeel te verklaren volgens een chemisch proces dat zich afspeelt in de hersenen?

Volgens Freud is symboliek niets anders dan de voorstelling van conflicten en wensen in het onderbewuste. Al die onbevredigde driften komen spontaan tot uiting tijdens gelegenheden. Het persoonlijk onbewuste komt in symbolische vorm spontaan tot uitdrukking in gelegenheden als bijvoorbeeld de koninginnendag. De symboliek van het collectief onbewuste is meer tastbaar, want ze is reeds aanwezig in alle vormen van kunst, cultuur, religie en mystiek. Wie er als mens naar streeft om het waardevolste van zichzelf naar boven te brengen, zal pogen om zo vaak mogelijk die optimale geestestoestand te bereiken en hiervoor blijken groepsrituelen en symboliek van oudsher krachtige hulpmiddelen voor, aldus Freud. Dus Freudiaans bezien zit er wat in de viering van de koninginnendag.

Maar het staat ook als paal boven water dat de aantrekkingskracht van symbolen ze zeer lucratief maakt voor allerlei commerciële doeleinden. Zo spoort het gebruik van symbolen in de reclame aan tot het verwerven van nieuwe producten. Reclame op televisie hangt een soort menselijk ideaalbeeld op. De voorstellingen roepen rust en oneindigheid bij ons op. Symbolen geven aldus een suggestie van authenticiteit en zetten aan tot kopen. Meestal roept de reclame een vorm van schijnbevrediging op door te verwijzen naar autonomie of naar volwaardige mannelijkheid of vrouwelijkheid. Het is net alsof je tekort schiet, zolang je het aangeprezen product niet bezit.
Niet iedereen neemt symbolen op dezelfde manier waar. Zo beweren sommigen dat het hart slechts een pomp is en helemaal geen symbool van liefde kan zijn. Maar al gauw wordt duidelijk dat deze uitspraak van dezelfde onverbiddelijke logica is als de bewering dat tranen bestaan uit zout en water en dus geen symbool van smart en verdriet kunnen zijn.

Naast symbolen hebben we nog het ritueel.

De opmerking van Simon Vestdijk als voornoemd dekt deze lading helemaal. Rituelen zijn onmisbaar voor de continuïteit van het bestaan en bezitten daardoor ook therapeutische eigenschappen. Rituelen ontstaan en voltrekken zich binnen een gemeenschap en elk individu dat er aan deelneemt, is sterk bij het gebeuren betrokken. De permanente herhaling van dezelfde plechtigheden zorgt voor een band onder de uitvoerders en met degenen die eraan voorafgingen. Op die manier wordt er orde en rust gebracht onder de deelnemers. Soms ontstaan er spontaan nieuwe rituelen omdat mensen collectief uitdrukking willen geven aan medeleven.

Gebruiken en routines zorgen immers voor meer orde en stabiliteit. Het ritueel bindt mensen, geeft identiteit aan groepen, gemeenschappen en aan volken en kan daardoor in dienst komen van de machthebbers. Staat wijsheid niet voor zelfkennis en het doorbreken van illusies, met harmonie tussen inzicht en overzicht? Dankzij die introspectie krijgen we meer vat op het geheel van krachten dat op ons werkt. Wie was weer degene die ooit opmerkte dat het juist de minderheden zijn die vanwege de door hen genoten gedoogden beleid in de meerderheid verkeren?

Ik hoop hiermee te hebben kunnen aangeven dat ik zowel tegen de materieel zwakkere als de mentaal zwakkere erg wantrouwig ben. Zij zijn degenen die met louche plannen komen om met een bepaald soort plaag af te rekenen terwijl zij zichzelf tegelijkertijd bezondigen aan veel ergere gedragingen door steeds kanalen op te zoeken om er hun couveuse visie af te laten voeren.

Schrijver: rabin gangadin, 5 mei 2012

jvkc.stemacasema.nl

Biografie van deze schrijver

ritueel symboliek cy symboliek cynisme

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

2.7 met 7 stemmen 321