Toch als feministe extreem gecapituleerd

(voor Maria Elize Baart (1854 - 1879))

Je bent geboren op 20 juni 1854 in Middelburg.
Je vader Kornelis Baart was een verkoper van zijde, katoen, linnen en wol. Je moeder heette Wilhelmina Maria Beunke.
Je was de derde van vier dochters. Je oudste zus Lucie en jij waren fanatiek bezig met de vrouwenrechten.
Je vader was een voornaam persoon en hij gaf jou een degelijke opvoeding en opleiding. Je leerde de moderne talen.

Op je achttiende kwam de Belgische schrijver Charles de Coster bij jullie op bezoek en hij was diep onder de indruk van het feit, dat jij Corneille, Molière, Shakespeare, Schiller en Goethe in hun eigen taal las. Hij vond je ook een geweldige artieste en dichteres. Maar de oude slijmerd zag vooral dat je een zeer bevallig lichaam had. Het liefst had hij je mee naar België genomen.
Je leerde van je vader om je eigen geld te verdienen, zodat je nooit gedwongen werd om met iemand te moeten trouwen. Je kon heel intens en melodieus literatuur voordragen en je schreef zelf literaire teksten.

Op 14 mei 1873 hielden de feministische dames Mina Krüsernan en Betsy Perk een lezing in Middelburg, waar Lucie en jij bij aanwezig waren. Mina en Betsy gingen in Wiesbaden op bezoek bij Multatuli. Ze waren op hun hoede, want hij was nogal een vrouwengek. De lezingen van deze totaal verschillende vrouwen duurden niet lang, want Betsy hield het voor gezien naast de chic geklede, dynamische Mina, die inderdaad de naamgeefster van de 'Dolle Mina's' was.
In januari 1875 speelde Mina de hoofdrol in het toneelstuk 'Vorstenschool' en jij speelde de rol van Hanna. Je was de leerlinge van Mina, die ruzie kreeg met Multatuli, waardoor hij jullie ontsloeg. Hij vond dat Mina en jij niet konden acteren. Hij noemde jou 'Het onbeduidende juffertje B., dat met haar scherp stemmetje ongeschikt is voor toneel!'. Het publiek was echter wel ingenomen met je toneelspel en je kreeg een aanhoudend applaus. Je werd een nationale beroemdheid.
Je correspondeerde met Mina, die veel invloed op jou uitoefende. Mina zag in jou een waardige opvolgster en ze hield veel van jou. Door bemiddeling van Mina verscheen je essay 'Geëmancipeerden' in het maandblad 'Europa'.

Je schreef twee novellen, 'Koket' en 'Een oude jongejuffrouw', in eigen beheer uitgegeven. In Amsterdam las je beide novellen voor, met een inleiding van Mina. Je leek wel een kloon van Mina en je logeerde bij haar in Brussel, waar je het conservatorium zou bezoeken, maar dat kwam er niet van. Wel ben je door Mina in de vrouwenliefde ingewijd, wat je leven op zijn kop zette.
Er volgde een tournee met het toneelstuk 'Een blik in de kunstenaarswereld', samen met Mina en haar andere leerlinge Hélène Gerritsen, die ook al bijzondere aandacht van Mina genoot. De critici sabelden Mina neer, maar jij werd toegejuicht vanwege de pathetische fragmenten in het drama. Je geloofde in je succes als toneelspeelster en dus solliciteerde je in 1876 bij het Nederlandsch Toneel, maar Mina wist je met te hoge eisen te ontmoedigen. Enkel de kift.
Je hield een lezing over watersnoodslachtoffers, maar daar kwam haast geen kip op af. Je beklaagde je bij Mina, maar die gaf je enkel een snedig, jaloers antwoord. Zij had vele jaren moeten wachten op succes, terwijl jij zonder wachttijd succes op succes behaalde. Ze had van je gesnoept, maar nu gooide ze je weg.

Je ontmoette de vrijdenker Bastiaan Pieter Korteweg, met wie je je in 1876 verloofde. Hij was je geestverwant en net zo vrijgevochten als jij. Multatuli (hij weer!) wilde hem graag als persoonlijke secretaris, maar het bleef bij vriendschap. Je ging niet meer met Mina op tournee, want die verfoeide als lesbienne je omgang met Bastiaan en je had vooral zelf geen zin meer in lesbisch geflikflooi. Bovendien had ze haar vijandschap geuit.

Je laatste optreden was in de Nederlandsche Schouwburg in Antwerpen, waar je je novelle 'Mathilde van Molenbeek' voorlas.
In het vrijdenkersblad 'De Tolk van den Vooruitgang' publiceerde je je novelle 'Twee verwoeste levens', vol wraak, dood en waanzin. Jeroen Brouwers zou veel later deze titel van jou kapen in een analytisch schrijfwerk over Bastiaan en jou. 'Drie novellen' en de novelle 'Uit 's levens strijd' volgden.

Je was de eerste vrouw in Nederland, die voor voorbehoedmiddelen opkwam, om wantoestanden in arbeidersbuurten, kindermoord en uitgeteerde, afgetobde vrouwen tegen te gaan.
15 februari 1879 trouwde je in Middelburg met Bastiaan en jullie verhuisden naar de stad Groningen, waar hij een baan in de effectenhandel kreeg. Jullie woonden op kamers en jullie lieten je eten thuis bezorgen. Jullie leefden gelukkig, maar wel zonderling.

Op 13 oktober 1879, zo'n acht maanden na aankomst in Groningen, hebben jullie samen een einde aan jullie leven gemaakt. Jullie dachten dat jullie levens mislukt waren. Jullie dronken wijn vermengd met het snelwerkende gif cyaankali. Jullie overleden in elkanders armen. Jij werd vierentwintig jaar en Bastiaan werd dertig jaar.
De hospita, die eten wilde brengen, kreeg bijna een hartverlamming. Bastiaan was al jaren depressief en had eerder zelfdoding overwogen. Mina vond dat je nooit met hem had moeten trouwen en de Groninger Courant vermeldde, dat Bastiaan niet alleen durfde heen te gaan en dat hij daarom jou had geïnfecteerd en meegezogen.
Blijkbaar moet er ook in jou een suïcidale tendens hebben gesluimerd, waarschijnlijk aangewakkerd door je teleurstelling over je artistieke realiteiten. Jullie schreven dat jullie levensmoe waren en dat jullie naar het nirvana verlangden.
Heeft Bastiaan je misleid en meegetrokken in zijn zelfdestructie of heeft hij zelfs jou vermoord met een gifbeker? Of jij eerst hem? Of was je werkelijk net zo wanhopig als hij en wilde je hem hoe dan ook volgen, omdat je het huwelijksverbond uiterst serieus nam? Of was je persoonlijk allang levensmoe, voordat hij in je leven kwam? Was het gewoon een destructief magnetisme, waar niet aan te ontkomen viel? Ondanks je verleden als strijdvaardig feministe.