Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

De supersterke genialiteit van een Friese bohémien

(voor Anne Sybe Wadman (1919 - 1997))

Je bent geboren op 30 november 1919 in Langweer.
Je ouders waren de gemeente-ambtenaar Gatze Wadman en Hylkje Teatske de Jong, een schrijfster. Je vader was eerder getrouwd met Aaltje Anna Jelsma. Je had een jongere broer en zus. Je gezin was niet kerkelijk.

Op de MULO in Joure publiceerde je Friestalige gedichten in diverse tijdschriften. Daarna ging je naar de Rijks HBS in Heerenveen. Vervolgens studeerde je Nederlands en geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Je hebt er een lezing van Menno ter Braak bijgewoond. Terug in Langweer studeerde je Nederlands, geschiedenis, Fries en muziek aan de Rijksuniversiteit in Groningen.

In 1944 zat je in Gorredijk ondergedoken.
Je debuteerde in 1945 met de dichtbundel 'Fan tsien wâllen' (Van tien wallen). In 1948 verscheen je debuutroman 'Fioele en faem' (Viool en geliefde). In 1948 ben je met Aaltje Jelsma getrouwd.
In 1949 verscheen 'Reedridder' (Schaatsridder).
In 1952 zijn Aaltje en jij gescheiden.

Een half jaar later ben je met de Friese schrijfster Hylkje Goïnga getrouwd. Hulkje is geboren op 15 januari 1930 in IJlst, in een doktersgezin. Na het gymnasium in Sneek studeerde ze sociologie aan de Rijksuniversiteit in Groningen. Op het gymnasium was jij haar leraar. Je was elf jaar ouder. Jullie kregen drie kinderen.
Je was 23 jaar leraar Nederlands, Fries en geschiedenis aan het gymnasium in Sneek.

In 1955 promoveerde je cum laude op een dissertatie over de negentiende-eeuwse schrijver Hjerre Gjerrits van der Veen. Je werkte als leraar en conrector aan meerdere scholen in Friesland en Groningen. Je was redacteur/criticus van de literaire tijdschriften Podium en De Tsjerne, de Leeuwarder Courant en de Friestalige uitgaven van De Waarheid en Het Vrije Volk. Politiek gezien was je flink links. Je was bevriend met Theun de Vries en de filosoof Lolle Nauta, die van 1971 tot 1994 hoogleraar wetenschapsfilosofie en sociale filosofie aan de Rijksuniversiteit in Groningen was.
Je was enkele jaren de uitgever van het eenmanstijdschrift 'De Teannewâdder', waarin je o.a. 'La putain respectueuse' van Sartre in het Fries publiceerde.

In 1960 verschenen 'Yn 'e lytse loege' (In de vernieling) en 'Hoe moat dat nou, Marijke?'.
In 1962 verscheen 'De oerwinning fan Bjinse Houtsma' en in 1963 jouw beroemdste (beruchtste) boek 'De smearlappen' (De smeerlappen), in vier dagen op Ameland geschreven. De beschrijving van seksuele perversie veroorzaakte een literaire rel en grote, nationale aandacht. Het is in 1964 door Sjoerd Spanninga in het Nederlands vertaald. Het verscheen in de Zwarte Beertjes serie bij uitgeverij A.W. Bruna & Zoon - Utrecht, met als onderschrift 'boerenroman'. De hoofdpersoon Debora Eelkje Lyklama Taconis is werkelijk fantastisch neergezet en vlot uitgewerkt. Het is een weergaloos mooie, feministische roman, overigens meer een novelle. Het is filmisch geschreven en het leent zich dan ook uitstekend voor een film als 'De Reade Dream'. Peter Tuinman kan Eelkje's vader wel spelen. Doutzen Kroes of Albertina Soepboer Eelkje.

In 1981 gingen Hylkje en jij uit elkaar, vooral omdat je haar geregeld ontrouw was.

Er zijn meerdere boeken van jou in het Nederlands vertaald, maar het succes bleef uit. Je schreef vooral over mislukkingen, over verliezers, vaak in en door relaties, antihelden, die met grote moeite hun leven leiden, met negatieve eindresultaten. Je schreef ook toneeldrama's en kritische essays, zoals 'Kritysk konfoai' (Kritisch konvooi), waar je de Friese Gysbert Japicxpriis voor kreeg. In 1989 kreeg je die prijs opnieuw voor je hele oeuvre. Gysbert Japicx was een 17-de eeuwse, Friese dichter. Je was een groot kenner van het werk van Simon Vestdijk, waar je enkele essaybundels over publiceerde.

Begin jaren tachtig maakte je samen met de biograaf Hans Visser plannen voor een biografie over Simon Vestdijk. Na openbaring van een proefhoofdstuk wilde de weduwe van Vestdijk niet meer meewerken, waardoor veel bronmateriaal ontoegankelijk bleef. Jij kreeg ruzie met Visser, die alleen verder ging en met zijn biografie veel slechte kritieken kreeg.
De charmeur en diepgraver Wim Hazeu deed het over en hij kwam met een uitstekende biografie, ook omdat hij wel de volledige medewerking van de weduwe van Vestdijk kreeg.

Je was concertmeester en solist van het Fries Kamerorkest.
In 1994 verscheen je laatste boek 'In okse nei de slachtbank' (Een os naar de slachtbank).

Op 6 februari 1997 overleed je in Sneek. Je werd zevenenzeventig jaar.

Schrijver: Joanan Rutgers, 26 maart 2015


Geplaatst in de categorie: idool

5.0 met 2 stemmen 231



Er is 1 reactie op deze inzending:

Naam:
Ton Hettema
Datum:
28 maart 2015
Da's vierentwintighonderdvierentwintig
ik vind dat jij een gouden plak verdient
en lof voor deze mijlpaal, schrijversvriend
je schouwingen zijn soepel, nooit krebintig

Uit 't land van sûkerbôle en griene tsiis
Dank voor 't portret fan in oprjochte Frys

Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)