De Groningse Mata Hari

(voor Etta Palm (1743 - 1799))

Je bent geboren als Etta Lubina Johanna Aelders in april 1743 in de stad Groningen. Jouw vader Jacob Aelders van Nieuwenhuys was een handelaar in behangselpapier en jouw moeder was Agatha Petronella de Sitter. Op jouw zesde overleed jouw vader en ging jouw moeder het bedrijf leiden. Jullie woonden in de Poelestraat. Jij kreeg een fantastische opleiding, zodat je al op jonge leeftijd vloeiend Engels, Duits en Frans sprak.

Op jouw 19-de trouwde jij met Christiaan Ferdinand Lodewijk Palm, de zoon van een procureur uit Arnhem en een student letteren. Jullie woonden aan de Grote Markt. Je had een vreselijk ongelukkig huwelijk en je bleef op mannenjacht gaan. Christiaan wilde scheiden en na het vroegtijdig overlijden van jullie dochter Henrietta Christina ging Christiaan naar Nederlands Oost-Indië. Jij werd een courtisane en in Amsterdam woonde je een lange tijd samen met de Groningse advocaat Jan Munniks. Jan werd benoemd als consul voor de Republiek der Nederlanden in Messina, Sicilië. Je reisde met hem mee, maar je werd ziek en je strandde in Parijs, waar je alleen achterbleef.

In een herberg in Breda ontmoette je Jonkheer Douwe Sirtema van Grovestins (1710 - 1778), een Friese hoveling aan het Hof van stadhouder Willem IV, die met prinses Anna van Hannover getrouwd was. Douwe's vrouw Catharina von Schulz was prinses Anna's hofdame. Jij ging met jouw minnaar en mecenas Douwe in Brussel wonen, waar jullie met de haute bourgeoisie feest vierden. In 1773 verliet jij Douwe en ging je naar Parijs, waar je aan de Rue Villedo woonde, in een achterbuurt, maar wel in de buurt van het Palais-Royal, waar veel politiek invloedrijke personen vertoefden. Je begon een luxe bestaan als gewilde courtisane van veel rijke kerels, die jou gul betaalden. Je werd ook een spionne en een sufragette.

Douwe zou een seksuele relatie met prinses Anna gehad hebben en hij zou de vader van prins Willem V zijn. Door jouw omgang met veel politici en diplomaten hield de Franse geheime dienst jou nauwlettend in de gaten. Het was Jean-Frédéric Phélypeaux, comte de Maurepas, die jou als spionne voor het royalistische Frankrijk inzette. Hij was één van de belangrijkste adviseurs van koning Lodewijk XVI. Phélypeaux stuurde jou in 1778 naar Den Haag voor een kleine missie. Daar ontmoette jij jouw ex-minnaar Jan Munniks weer, die een spion voor de Engelsen was geworden.

Door jouw vergaarde rijkdom verhuisde jij naar een groter huis aan de chiquere Rue Favart. Je noemde jezelf voortaan barones Palm d'Aelders en je begon een drukbezette, politieke salon, die door de Franse revolutionairen bezocht werd, o.a. door de politicus/filosoof/vrijmetselaar Jean-Paul Marat. Er kwamen ook veel Nederlanders, zoals de Oranje-gezinde staatsman Gerard Brantsen en Apollonius Jan Cornelis baron Lampsins, een belangrijke Patriot. Je werkte voor de raadpensionaris Laurens Pieter van de Spiegel, die met Digna Johanna Ossewaarde getrouwd was, met wie hij acht kinderen kreeg. Jouw salon werd ook door de revolutionairen François Chabot en Claude Basire bezocht.

Jij was vooral in de feministische kringen actief en je hebt zelfs het Assemblée Nationale toegesproken. In 1791 hebben jouw feministische ideeën tot de stichting van de eerste vrouwenclub in Parijs geleid, de Société Patriotique et de Bienfaisanse des Amies de la Verité. Van de Spiegel vond jouw revolutionaire activiteiten maar niets en hij liet jou in de steek, waardoor jij jouw inkomsten verloor. Daarna werd je een spionne voor de revolutionaire, Franse regering. Minister Lebrun-Tondu stuurde jou in november 1792 naar Den Haag om daar o.a. Franse emigranten te bespioneren. Zoals de schrijver/monarchist Pierre Beaumarchais en de generaal Charles-François Dumouriez. Je was ook een spionne voor de Pruisen, zoals voor baron Von der Goltz. Je had met name succes omdat je een extreem beeldschone vrouw was. Je probeerde ook nog als spionne voor stadhouder Willem V aan de slag te gaan, maar dat mislukte. Op 13 juli 1793 heeft de girondijnse Charlotte Corday d'Armont Jean-Paul Marat in zijn bad doodgestoken.

In 1795 was de Bataafse Republiek gevormd en Willem V was naar Engeland gevlucht. Na het Verdrag van Den Haag werd jij als een verdacht persoon beschouwd. Ondanks jouw ontkenningen was je wel degelijk een dubbelspionne en werd je in het Kasteel van Woerden gevangen gezet. Van de Spiegel zat daar ook gevangen. Net als de Leidse lakenfabrikant Stefanus Jacobus van Langen. Munniks werd verbannen. Eind 1798 werd je wegens een gebrek aan bewijs vrijgelaten, maar jouw gezondheid was inmiddels ernstig verslechterd en op 28 maart 1799 ben je in Den Haag door een borstaandoening overleden. Je werd 55 jaar.