De Friese sjamane Nynke Laverman plant zich voluit zingend voort

In It Wiel/Wielstersyl, even buiten Weidum, staat een huis aan de Wielsterdyk, waar de integere, hartverwarmende, bevlogen zangeres Nynke Laverman woont, samen met haar manlief Sytze Pruiksma en hun zoontjes Pelle, die 9 jaar is, en Sylas, die 6 jaar is. Vanuit hun landelijke woning hebben ze een mooi uitzicht op het dorp Weidum, waar Nynke op 14 april 1980 geboren is. Nynke is nu al veel beroemder dan haar naamgenote Nynke van Hichtum. Haar kinderen gaan hoogstwaarschijnlijk naar de basisschool It Pertoer op de Bumaleane 1 in Weidum. Onze vroegere huisvriend (van toen mijn ouders, mijn broers en ik o.a. in Kollum, Coevorden, Oranjewoud, Heerenveen-Noord en Voorthuizen woonden) was de antiquair Jo Veenstra, die nu rond de 95 jaar is en in het woonzorgcentrum 'Nij Dekama' aan de Skildyk 10 in Weidum woont. De muzikant/componist/geluidskunstenaar/vogelaar Sytze is in 1972 in Workum geboren, waar hij ook is opgegroeid. Zijn vader was organist/koordirigent en zijn oudere broer Hoite was componist/koordirigent. Sytze heeft zijn studio vlakbij huis in een soort leegstaande melkfabriek. Nadat Nynke in 2002 aan de Academie voor Kleinkunst in Amsterdam afstudeerde, begon haar nu al legendarische zangcarrière. De uiterst zelfbewuste, nuchtere, diepzinnige Friezin Nynke begon in 2004 met haar debuutalbum 'Sielesâlt', wat een prachtige ode aan dé Friese dichter Jan-Jacob Slauerhoff is. Slauerhoff kwam geregeld in de pastorie te Jorwerd, niet ver van Weidum. In 2007 verscheen 'De Maisfrou', in 2009 'Nomade', in 2013 'Alter', in 2016 'Wachter' en op 17 september 2021 'Plant'.

Op 20 november 2021 was ik in de Goudse Schouwburg bij de uitvoering van 'Plant'. Ik heb er nog gloeiende wangen van. Het was werkelijk een meesterlijk gebeuren en Nynke's zangstem is honderd procent ingezet. Haar liefdevolle ziel zit in iedere klank van haar goddelijke stem. Ik zat op de eerste rij en zij stond pal voor mij te zingen. Omdat zij een groot aura heeft, zat ik heel diep in haar aura. Voordat de theatershow begon hing er een rookgordijn in de zaal. Ik grapte nog: 'Nynke rookt nog even een joint!'. Links stond een grote piano en rechts ook. De linkse leek meer op een orgel uit 'The Phantom of the Opera'. Op het podium hingen een aantal hoge, witte gordijnen, waar filmbeelden op geprojecteerd werden. De muziekshow begon heel rustig, waarbij Nynke meer en meer vanachter de gordijnen tevoorschijn kwam. Ze droeg zachte, lichtbruine kleding met wollen sloffen. Ze fluisterde, hijgde, sprak en zong weergaloos mooi. Het was een fantastische trance-reis met speciale effecten. Ik heb eerlijk gezegd nauwelijks naar de filmbeelden gekeken en des te meer naar deze hoogst bijzondere zanggodin, die zo heerlijk gewoon weet te blijven. Ik heb haar diep in de ogen gekeken en haar ogen zijn mijn ogen en andersom. Haar natuurvriendelijke visie deel ik volkomen met haar.

In 'Sabearelân' zingt ze: 'En alles wat ik sizze kin, is dat leafde net stikken kin'. Ze spreekt een kleine jongen aan en haar moederliefde krijgt vleugels. Op een gegeven moment verscheen Nynke met een schapekop op het toneel, wat een heel mooi effect heeft. Ineens begreep ik haar zachte schapekleren. In combinatie met rode slierten rond haar nek kreeg het ineens een lugubere uitstraling en leek het een protest tegen het slachten van dieren of in ieder geval mededogen. Tijdens het perfect opgezette spektakel trok Nynke de projectiedoeken één voor één naar beneden. Sytze trok er ook een paar naar beneden. Het artistieke echtpaar werkt vloeiend samen. Sytze speelt krachtdadig en gedreven orgel en drums. Hij weet heel meeslepend te spelen. Toch blijft hij keurig op de achtergrond en geeft hij Nynke alle ruimte en ondersteuning. Je ziet hem soms als een donkere schim achter haar langs lopen. Nynke ziet er lichamelijk behoorlijk fragiel uit, maar in de praktijk is zij een ware strijdster. Zij leek mij de Friese Jeanne d'Arc. Met haar aan je zijde hoef je niets te vrezen. Ze leidt haar schitterende liederen niet af met haar vrouwelijke vormen en die troef heeft ze ook helemaal niet nodig. Haar kracht zit louter en alleen in haar zuivere en transformerende toverstem. De helende magie zit in haar zielsdiepe keelklanken. De oermagie van de tovenares uit Weidum.

Gelukkig was er geen pauze tijdens de voorstelling, want dat past ook helemaal niet, zo'n magisch gebeuren behoor je niet in tweeën te delen, dat is heiligschennis. Het heeft iets van een moderne eucharistieviering, ook al is Nynke niet religieus actief en religieus in te delen. Zij gelooft in de kracht van diversiteit. Iemand met zo'n mooie liefdesziel past niet bij aardse verzinsels. Die is gewoon de Liefde. En de liefde voorbij alle woorden en beelden, zoals zijzelf zingt. Zij houdt vooral heel veel van de natuur en de natuurlijke mensen. Terwijl Nynke achter op het podium zong, zag ik haar ribbenkast. Dat was wellicht de bedoeling, terwijl ze over haar vurige hart zong. Even bewoog ze haar armen zijwaarts en dacht ik meteen aan de gekruisigde Christus Jezus, de gekruisigde Godin. Ik zag ook dat zij kleine borsten heeft, wat nu juist zo mooi en très chic is en wat haar absoluut androgyn maakt. Ze heeft geen bustehouder nodig, maar tijdens de voorstelling wel, anders is er teveel inkijk. In de toekomst vooruit en net als de Oergodin. Even dacht ik dat zij tegen anorexia aan zat, maar ik dacht, ze zal wel vegetarisch zijn en Sytze zal dat wel in de gaten houden. Zij springt ook een keer achter de linkerpiano, waarbij een camera haar gezicht drie keer projecteert, van groot tot kleiner.

Tenslotte ebt haar stem weg en begint zij prachtig te fluiten. Volgens mij begon ze ook met dat fluiten en is de lyrische muziektrip voltooid, afgerond. De laatste projectiebeelden zijn van een vrije danseres op haar buik, haar baarmoeder, de volgende generaties. Wij hebben drie keer uitbundig voor haar, voor hen, geklapt. Voordat ik de zaal verliet, ben ik nog even naar voren gelopen en heb ik het masker van de schapenkop op zijn neus getikt. Dat moest ik gewoon even doen. Ik vroeg me wel af of die kop misschien van plastic was of enkel van rubber, daar Nynke zegt, dat ze zonder plastic leeft. Verbreek de illusie nou niet, brekebeen. Welnu, Nynke zegt net als velen met haar, dat wij de aarde uitputten. Waar de mens zich niet meer doet gelden, veert de natuur geweldig op. Zie/beluister haar interview met Annemiek Schrijver in 'De Verwondering' van 14 maart 2021. Op 'Plant' staan de nummers: 'Stoarm', 'Your Ancestor', 'Tree Tree', 'Neighbours', 'Sabearelân', 'Last Day', 'Dûnsje Yn 'E Mist', 'Cassandra', 'Gravity Rules', 'Betonblom' en 'De Dream'. Het album gaat over het proces van transformatie, over verandering in jezelf. Durf die ommekeer te maken. Weersta de slaafse, onbewuste, destructieve massa. Nynke vraagt zichzelf af: Wie willen we zijn als mens? Durven we bekende wegen te verlaten, vertrouwde patronen te doorbreken, de stilte toe te laten? Durven we het even niet te weten?

Nynke heeft 'Plant' in één jaar tijd nummer voor nummer uitgebracht. Elk nummer wordt ingeleid door een podcast van haar, Lex Bohlmeijer en twaalf belangrijke mensen; de kunsthistorica/biografe/klimaatactiviste Eva Rovers, de schrijver/filosoof Roman Krznaric, die 'The Good Ancestor' schreef, de hoogleraar psychiatrie van de Universiteit van Amsterdam/filosoof Damiaan Denys, de hoogleraar Natuur- en landschapsbescherming van de University of Cork/emeritus hoogleraar Ecologie van natuurherstel bij Wageningen Universiteit en Researchcentrum/Staatsbosbeheermedewerker Matthijs Schouten, de astronaut André Kuipers, de komiek/kinderboekenschrijver/bioloog Jochem Myjer, de wetenschapper/klimaatactiviste Marjan Minnesma, de avonturier/survivalgids Tamar Valkenier, de klimaatactiviste Anuna de Wever, de internetpionier Marleen Stikker, de filosofe/hoofddocent aan de Universiteit van Antwerpen Katrien Schaubroeck en de bomenwetenschapper Valerie Trouet.

Nynke en Sytze waren bevriend met de Friese dichter Tsjêbbe Piter Hettinga, die op 7 maart 2013 in het ziekenhuis in Leeuwarden door kanker overleed en 64 jaar werd. Zijn vader was een boer/paardenhandelaar in Burgwerd. Misschien heeft mijn opa, die ook paardenhandelaar was, hem wel eens op de paardenmarkt in Leeuwarden ontmoet. Tsjêbbe's moeder heeft zichzelf op haar 55-ste verdronken. Hij werd vrijwel blind en zijn vrouw overleed in 2011. Zij kregen samen twee kinderen. Nynke heeft ook met de dichteres Albertina Soepboer samengewerkt en ze reisde met haar naar Mexico. Nynke is als songwriter een ware dichteres en aangezien ze haar poëtische liederen ook zingt, is zij in wezen een troubadour/minstreel. In plaats van van kasteel naar kasteel te reizen, reist zij van theater naar theater en zij gaat nog naar Utrecht, Roden, Heerenveen, Arnhem, Delft, Hoorn, Warmond, Groningen en tenslotte op 22 december 2021 naar Leeuwarden. Haar ingetogenheid en de gepaste afstand bewaren is geenszins een kenmerk van emotionele sfinxachtigheid, maar eerder een noodzakelijke deksel om de kokende, vurige emoties in toom te houden. Ik vond het een zeer grote eer om haar aura te hebben mogen betreden. Heerlijk om mij één te weten met zo'n lieve vrouw/geest!...