Liefde en agressie

Liefde moet zich mengen met een zekere dosis agressie om zich in de werkelijkheid te kunnen handhaven. Zuivere liefde is onverteerbare liefde, een opoffering aan het ik of aan de ander zonder dat er sprake is van terugkoppeling. Zuivere liefde is of absoluut narcisme of absoluut altruïsme en in beide gevallen monomaan, de verheffing van een waan boven de realiteit. Realiteit is er alleen in een of andere mengvorm van liefde en haat, leven en dood, van geven en nemen, van toestaan en verbieden. Niets is zó ‘dubbel’ als de realiteit. En hoe je je ook gedraagt, je bent er altijd het kind, het slachtoffer, de hoeder of uitbuiter van. Aan de realiteit valt niet te ontkomen. Zelfs de vlucht in de neurose of psychose eindigt in de realiteit, al houdt zij de dood, de gekte, het isolement of het onbegrip in. Hoe destructief het karakter van de realiteit ook mag zijn, zij is het enige vlak waarop de creativiteit zich bewegen kan. Aanvaarding van de realiteit is de voornaamste fase van de volwassenwording van de mens. Erkenning hiervan zou de realiteit overigens al een heel stuk draaglijker maken. Ontkenning van het werkelijkheidsgehalte van de realiteit leidt tot absurd geweld, godsdienstoorlogen, vrijheidsbeteugeling, bekrompenheid, tirannie, kleinzieligheid, etc. Vasthouden aan de illusie dat het leven meer is dan het is, dat de mens verheven is boven de aarde en het slijk, heeft veeleer tot verval geleid van de waarde en zin van het bestaan dan tot acceptatie van de werkelijke aard ervan.

Het omgekeerde geldt ook: agressie die zich niet mengt met liefde is zinloos geweld, pure destructiedrift. We kunnen de mensen die deze vorm van geweld hanteren opsluiten of zachtjes doen sterven, maar daarmee is het probleem van de ‘monomane’ agressie de wereld niet uit. Net als bij de absolute liefde dient het absolute geweld gerelativeerd door het inzicht, dat alles aanspraak maakt op de realiteit en dat uitsluiting daarvan juist afbreuk doet aan de realiteit, en daarmee aan de ruimte en vrijheid die zij biedt. Met andere woorden, elke drift, elke wens, elke in de mens te traceren behoefte moeten we serieus nemen en niet onderdrukken, ook al leidt dat tot een drastische herwaardering van de soort mens. Veel lager kunnen we immers na de verschrikkelijke twintigste eeuw van mensonterend geweld niet zakken.

Zoals we agressie toestaan in de liefde, zo moeten we ook de liefde in de agressie leren erkennen en herkennen. We mogen niets meer uitsluiten wat de mens betreft, hij is tot alles in staat. Elk absolutisme, elk fundamentalisme, elke hang naar onsterfelijkheid is funest voor de waarde en waardering van het bestaan. We hebben net zo min absolute martelaren als Jezus Christus als onvervalste criminelen als Hitler nodig. Met de afschaffing van het onbereikbare ideaal van de deugdzame mens, de onvoorwaardelijk volgzame, in- en in-goede mens komen we ook een heel eind in de afschaffing van de grote schoften onder ons.

Niets maakt zo agressief als de alles begrijpende, alles met de mantel der liefde toedekkende vader. Absolute agressie wordt opgeroepen door de absolute liefde. Absolute liefde miskent immers precies de minder ogende liefde van de ‘mengvormen’ met egoïsme en eigenbelang. Aan de andere kant verbleekt de mindere agressie bij de absolute van iemand als Hitler. Dat verklaart ook het succes van zijn tactiek, de mindere slechtheid van Engeland en Frankrijk was niet opgewassen tegen de absolute verdorvenheid van Hitler en dus trachtte men hem te fêteren met tegemoetkomingen, die later alleen dankzij de opkomende wereldmacht van de VS konden worden uitgevlakt. Zonder de VS was Europa bezit geworden van Hitlers tirannie.

Alleen door tegenwicht ontstaat er evenwicht. Het heeft geen zin om te veronderstellen dat de mens in beginsel goed is. Het heeft evenmin zin om te veronderstellen dat de mens in beginsel slecht is. Het heeft zin om te veronderstellen dat de mens aan het leven hecht. Als zodanig tracht de mens de realiteit onder ogen te zien, als een levend wezen met concrete behoeften en heel gewone wensen betreffende genot, gevoel, besteding, gedachten. Als zodanig wil geen mens een ander deren noch vereren, leiden noch volgen. Alleen als we hem van alles ontzeggen en bepaalde behoeften frustreren wordt de mens gevoelig voor slecht- en goedheid.

Zie ook: http://notnajja.bravehost.com/

Schrijver: Anton van Amerongen, 29 augustus 2011