Een combinatie van liefdesverdriet en doodsverlangen

(voor Anna Agnes Witsen (1855 - 1889))

Je bent geboren in 1855 in Amsterdam. Je vader was Jonas Jan Witsen en je moeder was Jacoba Elisabeth Bonekamp. Je oudere broer was Jonas Jacob Witsen (1849 - 1928) en je jongere broer was de kunstschilder/fotograaf Willem Witsen (1860 - 1923), die de Tachtigers van drank voorzag, op kosten van jullie steenrijke vader.

In het begin steunde jouw vader nog jouw grote belangstelling voor de muziek, want hij was immers ook bestuurslid bij de Maatschappij ter Bevordering van de Toonkunst. Jij wilde dolgraag zangeres worden, maar jouw vader was vijandig jegens jouw zangambities, wat destijds door sommigen nog met hoererij werd vergeleken. Toch zette je door en werd je de betoverende stem en muze van de Tachtigers en van de componist Julius Röntgen.

Op je achttiende overleed jouw moeder, die 47 jaar werd. Dat heb je als een groot gemis ervaren.
Je ging naar Parijs om zangeres te worden en daar ontmoette je Julius Röntgen, op wie je smoorverliefd werd. Julius beantwoordde jouw liefde voor hem niet, waardoor je jouw gedrevenheid om zangeres te worden verloor. Zonder je idealen ging je dood van binnen.
Je had een aangrijpende, wonderlijk stralende, diep melancholische stem. Je zong in het Lomanhuis aan de gracht, waar de musicus Julius aan de overkant woonde. Je wilde alleen met open ramen zingen, omdat je hoopte hem met jouw gezang te bereiken. Je verlangde wanhopig naar een erotische relatie met hem, ook al leek dat onmogelijk, omdat hij getrouwd was. Op een foto van rond je dertigste zie ik duidelijk hoe oogverblindend schoon en hoe zwaar getormenteerd je was.

Julius Engelbert Röntgen was op 9 mei 1855 in Leipzig geboren. Julius trouwde in 1880 met de Zweedse violiste Amanda Maier, met wie hij twee kinderen kreeg; de violist Julius en de cellist Engelbert. Amanda was de eerste, gediplomeerde, vrouwelijke dirigent. Door haar tuberculose verbleef ze enige tijd in sanatoria in Nice en Davos. In 1894 overleed Amanda door tuberculose. Ze werd 41 jaar.

Julius hertrouwde met de bekwame pianiste Abrahamine des Amorie van der Hoeven. Zij kregen 4 zonen en 1 dochter.

Julius was mede-oprichter van het op 11 april 1888 geopende Koninklijk Concertgebouw, waar jij één keer hebt opgetreden.
Julius was dik bevriend met de componist Edvard Grieg.

De Ewijckshoeve ligt nabij Paleis Soestdijk nabij Baarn en Lage Vuursche. Dit landhuis was tot 1881 in handen van de Koninklijke Familie. Het is bewoond door prins Hendrik van Oranje-Nassau, de broer van koning Willen de Derde. Vanaf 1881 huurde jouw vader het van een aannemer.

Vanaf juli 1883 ben je een tijd opgenomen in het Geneeskundig Gesticht voor Krankzinnigen in Utrecht. Volgens jouw arts gaf jij duidelijk blijk van 'krankzinnigheid onder den vorm van zwaarmoedigheid, met allerhande valsche voorstellingen en opvattingen die haar vaak in dier mate beheerschen dat zij in alles kwade bedoelingen ziet en daardoor tot wanhoop geraakt'. Door je opname verslechterde de nerveuze toestand van jouw vader, wat geen wonder was, want hij had jou weggestopt om jouw doorstomende zangambities te torpederen. Hij vond dat een jongedame uit de deftige kringen niet op de bühne behoorde te staan.

Na je opname werd je terug naar de Ewijckhoeve gebracht. Je artistieke broer Willem verbleef daar tot 1888. Via hem kwam je in contact met sommige Tachtigers, die op de Ewijckshoeve logeerden. Veelal sombere lieden, die alleen maar vrolijk waren als ze flink gedronken hadden en mooie gedichten uit hun mouwen hadden getoverd. Natuurlijk had je echt wel psychische problemen en was je zwaar depressief, al of niet gekomen door de tegendruk van je vader en de afwijzing van Julius. Helaas waren er in jouw tijd nog geen antidepressiva beschikbaar. In ieder geval ontwikkelde je een suïcidale drang en maakte de eenzaamheid van de Ewijckshoeve het er niet beter op.

Op 5 maart 1889 pleegde je zelfdoding door jezelf te verdrinken in de vijver achter de Ewijckshoeve.
Je vader en je broers hadden je innerlijke situatie niet genoeg ernstig ingeschat. Je had opnieuw opgenomen moeten worden, ook omdat je met je depressie alleen bent gelaten. Het gevaar van dat maar laten aan sudderen is geheel onderschat. Je chronische depressie is niet grondig genoeg behandeld en men was daar destijds wellicht nog niet kundig genoeg voor. Terwijl Willem wel met Frederik van Eeden bevriend was, de psychiater/schrijver, die de psycho-analyse in Nederland introduceerde. Heel wrang allemaal. Je zwanenzang was in die verrekte, kille vijver. Zozeer ben je verkild geraakt. Zozeer hebben ze je voor gek verklaard en in de steek gelaten. Je werd 34 jaar.

Julius woonde nog jarenlang in Villa Gaudeamus in Bilthoven. Op 13 september 1932 overleed hij in het Utrechtse Diaconessenhuis.