Een fijngevoelig mens ruwweg getorpedeerd

(voor Vladislav Petkovic Dis (1880 - 1917))

Je bent geboren op 10 maart 1880 in het dorp Zablacé, nabij de stad Cacak, in Servië. In Cacak is de actrice Sonja Savic geboren, die op haar 47-ste in Belgrado door een overdosis drugs overleed. Jij ging naar Cacak en in 1902 was je aan het gymnasium en het Teacher's College afgestudeerd, volgens mij aan de Cacak Grammar School uit 1837. Je was een tijdelijke leraar in het dorp Prlita, nabij de stad Zajecar. Je hield niet van lesgeven en voor jouw poëzie kreeg je maar weinig geld.

In 1903 verhuisde jij naar Belgrado, waar jij een belangrijke man in de literaire wereld werd. Jouw gedichten werden in het literaire tijdschrift 'Idila' gepubliceerd. Jouw aanspreeknaam Dis is een herhaling van de middelste lettergreep van jouw voornaam en de naam van de Romeinse god van de onderwereld. Ik denk, dat Adriaan van Dis, die geen familie van jou is, daar niet van op de hoogte is. Jij was een regelmatige avond- en nachtklant van de dranklokalen van Belgrado, in de wijk Skadarlija en elders. Tijdens het drinken schreef jij jouw gedichten. Je was douane-ambtenaar bij de gemeente, wat goed betaalde, en je had de nodige vrije tijd om te kunnen schrijven. Samen met de Servische dichter Sima Pandurovic was jij co-editor voor het tijdschrift 'Week van de Literatuur' (Knjizevna nedelja). Sima was op 14 april 1883 in Belgrado geboren. Jij was zijn belangrijkste, literaire medewerker en drinkmaat. Jullie waren de enfants terribles van de literaire wereld. Jullie waren grote dichters en grote drinkers.

De schrijver/criticus Jovan Skerlic vond dat jullie poëzie schadelijk was voor de gezondheid van de natie. Hij hield niet van jouw 'ziekelijke en duistere verbeeldingskracht'. Jovan overleed op 15 mei 1914 in Belgrado. Hij werd 36 jaar en hij is in de Nieuwe Begraafplaats begraven. De professor/literaire criticus Bogdan Popovic schonk jullie wel de nodige waardering, aandacht en publicatieruimte, zoals in zijn 'Bloemlezing van moderne Servische Lyriek' uit 1911. Van jou plaatste hij een gedicht uit jouw dichtbundel 'Verdronken Zielen' uit 1911. Sima en jij werden beiden door Charles Baudelaire en de andere, Franse symbolisten beïnvloed, net als de dichters Milan Rakic, Aleksa Santic, Jovan Ducic, Vladimir Corovic en zelfs Jovan Skerlic voor een tijd. Nadat het tijdschrift 'Week van de Literatuur' stopte, ben jij met Hristina-Tinka getrouwd. Jullie kregen samen twee kinderen, Gordana en Mutimir.

Tijdens het begin van de Eerste Balkanoorlog op 8 oktober 1912 werd jij een dienstplichtige journalist. Je was een oorlogscorrespondent voor het Servische leger in de Eerste en de Tweede Balkanoorlog tot 10 augustus 1913 en in de Eerste Wereldoorlog. In 1915 ging je met het leger op de terugtocht naar Corfu. Vanaf Corfu werd je naar Frankrijk gestuurd om te herstellen en over de oorlogen te schrijven. Je verbleef in een Servische kolonie in Grandes Dalles en op 23 mei 1916 verhuisde die kolonie naar Les Petites Dalles, in het Hotel des Pavillons en Villa Kermor. Vanaf augustus 1916 waren er 83 mensen, 23 vrouwen en 60 mannen, advocaten, artsen en ingenieurs. De directrice was Madame Marguerite Pavlovitch, geboren in Brulé, en de directeur was Dimitrié Pavlovitch, een advocaat. Tijdens een concert op 26 augustus 1916 in Les Petites Dalles, georganiseerd door het Franse Rode Kruis, hield jij een toespraak over jouw oorlogservaringen in Servië en over jouw dankbaarheid jegens de gastvrije Fransen. De schrijver/journalist Ernest Daudet, de oudere broer van de (toneel)schrijver Alphonse Daudet, hield ook een toespraak.

Les Petites Dalles is een idyllische badplaats in Normandië, met schitterende, hoge, steile kliffen. Keizerin Élisabeth Amélie Eugenie von Wittelsbach verbleef in augustus en september 1875 in het statige Château Sassetot-le-Mauconduit en ze zwom geregeld in de oceaan bij het strand van Les Petites Dalles. Ze reed ook paard over het platteland. Élisabeth is op 10 september 1898 in Genève vermoord door de Italiaanse anarchist Luigi Lucheni. Hij heeft haar met een geslepen vijl diep in de borst gestoken. Haar hart was doorboord. Élisabeth werd 60 jaar en zij is in de Kapuzinergruft aan de Neue Markt in Wenen begraven, in een sarcofaag in de Franz-Josephs-Gruft. Luigi kreeg levenslang en hij heeft zichzelf op 19 oktober 1910 met een riem in zijn cel te Genève opgehangen. Hij werd 37 jaar.

Op 29 mei 1917 ging jij met een Italiaans schip naar Corfu terug. Het schip is op 30 mei 1917 in de Ionische Zee door een Duitse onderzeeër getorpedeerd en gezonken. In jouw dichtbundel 'Verdronken Zielen' had je dit noodlot al voorspeld. Net als de Nederlandse dichter Hendrik Marsman dat deed. Jij werd 37 jaar. In Cacak is een buste van jou geplaatst. Je bent bij de poètes maudits ingedeeld. Jouw gedichten zijn o.a. 'Monument', 'Zij kan wel eens slapen', 'Nirvana' en 'De spiegel'.


Ogledalo (De spiegel)

Door de geest en zintuigen, ik hoor het sluipen,
de schaduw van stilte en vage vrede,
de dikke mist gaat voorzichtig kreuken
tot een doodskleed van pijn, een gordijn van wenen.

Ik voel de aanraking van dit vergane doodskleed,
ik voel mezelf vandaag mijn vorm verlaten,
de aardedamp verlaten, lijnen spoelen weg,
wanneer het wormgefluister trots ontwaakt.

Kijkend hoe de tijd een adem aanraakt
waar het lichaam zich instinctief blind voedde.
Mijn gestaar naar mijzelf in de spiegel is blind

en ziet geen mond, mompelend over de dood,
nog steeds hongerend naar kussen en zorg.
Niet het doodskleed, noch de lijkkleurige dood staart.

Vladislav Petkovic Dis Hristina-Tinka

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

4.5 met 2 stemmen 39