De hartverscheurende brief van Linda

Op 10 mei 2020 was ik in de Goudse Schouwburg getuige van de moderne toneeluitvoering van 'Festen', in een nieuw scenario van Peter Heerschop, die dat 20 jaar geleden ook deed. Destijds bestond de cast uit: Peter Heerschop, Joep van Deudekom, Viggo Waas, Han Römer, Piet Römer, Genio de Groot, Titus Tiel Groenestege, Saskia Temmink (17 mei 1968, Maastricht) en Ria Marks (26 september 1953, Amsterdam). In 2002 werd het door de theatergroep De Ploeg gespeeld, in 1998 opgericht door Joost Maris Nuissl, die destijds de directeur van de Kleine Komedie was. Petrus Theodorus (Peter) Heerschop is geboren op 7 september 1960 in Bussum. Na het Sint-Vitiscollege ging hij naar de Academie voor Lichamelijke Opvoeding, waar hij met de cabaretier/columnist/schrijver Joep van Deudekom bevriend raakte. De cabaretier/schrijver/acteur Viggo Waas zat daar twee klassen lager. In 1987 werd samen met de cabaretier Eddie B. Wahr de cabaretgroep Niet Uit Het Raam (NUHR) opgericht. Naast Peter, Joep en Viggo bestond De Ploeg ook uit Han Römer, Titus Tiel Groenestege en Genio de Groot. De toneelcast van 'Festen' 2022 bestaat uit: Peter Heerschop, Han Römer (16 augustus 1948, Amsterdam), Viggo Waas (18 april 1962, Amsterdam), Bas Hoeflaak (19 maart 1973, Haarlem), Genio de Groot (11 januari 1953), André Dongelmans (29 juli 1987, Utrecht), Stephanie Louwrier (18 september 1986, Leiderdorp), Vincent Croiset (7 juli 1972, Amsterdam) en Maartje van de Wetering (5 november 1985, Den Bosch).

Voordat het 9-koppige toneelgezelschap met het verhaal van 'Festen' begon, was er een soort voorbeschouwing, waarin ze de rollen verdelen. Daarbij werd er op een soort grappige wijze steeds genoemd wie er al was overleden, zoals Piet Römer. En Viggo Waas was er bijna niet meer geweest na een herseninfarct. Ik vond dat de boel maar matig op gang kwam en dat zij maar langzaam in hun rollen groeiden. Het kwam eerst nogal stuntelig en gemaakt over, met matige grapjes om de zoveel tijd. Ik lette speciaal op Peter, die de spil van het geheel vormde. Ik vond het extra leuk om de grapjas uit 'Jeuk' nu eens in het echt te kunnen zien. Hij speelde de Duitse ceremoniemeester Helmuth. Han Römer speelde de misdadige vader Helge Klingenfeldt. Af en toe bekroop mij het nare gevoel, dat ik naar een amateurgezelschap zat te kijken, maar dat kan ook door de moderne uitvoering komen, die best even wennen is. Volgens mij speelde bijna iedereen een dubbelrol en zag je hen herhaaldelijk van personage wisselen. Omdat ik erg hoog zat, was het omkleden goed zichtbaar. Ik heb de film er op nagekeken en de verhaallijn is identiek en qua tekst grotendeels hetzelfde, alleen op het toneel pakt het natuurlijk heel anders uit. De muziekkeuze vond ik erg aangenaam en de feestvreugde werd erg goed weergegeven met olijke liederen en carnavaleske danspassen. De traan en de lach wisselen elkaar voortdurend af en er zitten meesterlijke elementen in verborgen, die razendsnel voorbij gaan, want het wordt allemaal in een snel tempo gespeeld.

Het echte verhaal begint meteen met een zeer tragisch en beklemmend beeld; je ziet de schaduw van een jongevrouw, die zichzelf aan het verhangen is. Dat is het personage Linda, die als grote afwezige in het dramatische verhaal in wezen de hoofdrol speelt. Daarna zie je de familieleden naar het 60-jarige feestvarken Helge gaan. Ze arriveren al gauw in het familiehotel, waar de nodige aanvaringen plaatsvinden. De serveerster, gespeeld door Maartje, spreekt met een Belgische tongval. Bijna alles wat er in de film gebeurt, weten ze ook in hun voorstelling te pompen, zij het met enige variatie en humoristische streken. Er was een erg wild lied over de krankzinnige kanten van het familiebestaan, wat heel goed bij het familiedrama van de familie Klingenfeldt past. De twee dames vond ik uitzonderlijk goed en energiek spelen. Het is allemaal knap gedaan en knap gespeeld, maar ik ben er niet van ondersteboven. Misschien komt dat ook wel, omdat het oeridee van Thomas Vinterberg helemaal niet humoristisch is bedoeld of humoristische elementen toelaat, want de dramafilm 'Festen' uit 1998 barst continu van de opgevoerde tragedie. Thomas won destijds vier belangrijke prijzen voor zijn meesterwerk, waarin hij zelf een kleine rol als taxichauffeur speelde. Hij schreef het samen met Mogens Rukov. De filmactrices waren Kirstine Steen, Trine Dyrholm, Birthe Neumann, Helle Charlotte Dolleris en Therese Glahn. De filmacteurs waren Ulrich Thomsen, Klaus Bondam, Bjarne Henriksen, Henning Moritzen en Thomas Bo Larsen.

Rest mij dus eerlijk te zeggen, dat ik de poging van Heer Heerschop om er een tragi-komedie van te maken, ten zeerste waardeer, maar er uiteindelijk een slecht gevoel aan overhoud, want al die misplaatste humor bagatelliseert de ernst van het oorspronkelijke verhaal en dus ben je gedoemd om jezelf te vergalopperen. Ik denk dat het me daardoor ook niet echt kon boeien, ondanks het feit dat er puik acteerwerk werd geleverd. Het verhaal is te delicaat triest om er een mengelmoes van te maken. Er zitten teveel cabaretiers in de toneelbezetting en die kunnen blijkbaar niet een onbezoedeld tragedie op de planken zetten. Ik neem aan dat er geen derde kluchtversie van Heerschop's 'Festen' komt, want dat zou niet alleen ongepast zijn, maar driemaal naast het doel van een integere voorstelling schieten. Van een origineel kunstwerk dien je af te blijven, anders krijg je dezelfde prutseffecten, die Mr. Bean met het Whistler-schilderij kreeg. Christian, de broer van Linda, werd als kind ook door zijn vader in de badkamer verkracht. Het is Christian, die tijdens het feestdiner de waarheid over het vele baden van zijn vader uitspreekt. Tenslotte nog een deel uit de brief van Linda:

'Vader is weer begonnen om mij te verkrachten, tenminste in mijn dromen en ik kan er niet meer tegen. Ik ga nu weg, wat ik waarschijnlijk altijd al had moeten doen. Ik weet dat het jouw leven met duisternis zal vullen, Christian, ik heb je geprobeerd te bellen, maar ik weet dat je het druk hebt. Ik wil je alleen vertellen om niet verdrietig te zijn. Ik denk dat er licht en schoonheid aan de andere kant is, in feite kijk ik er naar uit, alhoewel ik natuurlijk ook wel bang ben, bang om zonder jou weg te gaan, ik zal altijd van jou houden. Linda'

Festen Peter Heerschop

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

4.5 met 2 stemmen 346