Een moderne vrouw om niet mee te spotten

(voor Maria Janitschek (1859 - 1927))

Jij bent geboren op 22 juli 1859 in Wenen. Jouw Franse moeder was Anna Tölk, die uit een familie met officieren kwam. Haar voorouders overleden door de guillotine. Jouw vader was een Poolse, militaire officier. De dag nadat hij met jouw moeder trouwde, is hij voorgoed weggegaan. Jij was een buitenechtelijk kind en jij bent in slechte, armoedige omstandigheden opgegroeid. Jij bent door jouw moeder opgevoed en jij ging naar een Hongaarse kloosterschool. Op jouw 19-de verhuisde jij met jouw moeder naar Graz. Met jouw pseudoniem Marius Stein publiceerde jij jouw eerste artikelen als journaliste. Jij werkte voor de kranten 'Moderne Dichtung' en 'Wiener Rundschau'. In 1882, op jouw 23-ste, trouwde jij in Straatsburg met Hubert Janitschek, een professor in de kunstgeschiedenis, geboren op 30 oktober 1846 in Troppau (Opava) in Silezië, Tsjechië. Hij studeerde van 1868 tot 1873 geschiedenis en filosofie aan de Universiteit van Graz en daarna enkele jaren kunstgeschiedenis in Italië. Van 1877 tot 1879 werkte hij in het Museum für angewandte Kunst in Wenen en behaalde hij zijn habilitatie aan de Universiteit van Wenen. Hij was professor kunstgeschiedenis aan de universiteiten van Praag, Straatsburg en Leipzig. Zijn leerlingen waren o.a. Georg Dehio, Aby Warburg, Paul Clemen en Wilhelm Vöge, die ook bij Paul Clemen studeerde.

Hubert en jij woonden in Straatsburg en Leipzig. In Leipzig op de Rosenthalgasse 12. In 1885 verscheen jouw debuut 'Legendes en verhalen'. In 1889 verscheen jouw dichtbundeldebuut 'Irdische und überirdische Träume', met het gedicht 'Ein modernes Weib', wat sterk bekritiseerd werd. In dit gedicht is een vrouw diep in haar eer gekrenkt door een man, die zij uitdaagt voor een duel, wat hij weigert. Hij degradeert haar tot de tolererende en vergevingsgezinde vrouw. Een moderne vrouw eist het recht om haar eer te herstellen en zij schiet de man neer. In 1893 verschenen 'Atlas' en de bloemlezing 'Buch der Freiheit'. Op 21 juni 1893 overleed Hubert in Leipzig. Daarna verhuisde jij naar Berlijn en later naar München, waar jij op de Ainmillerstrasse 26 woonde. In Berlijn schreef jij twaalf keer voor het tijdschrift 'Die Frau'. In 1895 verscheen het gedicht 'Im Sommerwind' en in 1896 verschenen de roman 'Nineve', 'Vom Weibe - Charakterzeichnungen', 'Der Schleifstein - ein Lebensbild' en 'Sonnenblumen'. Jij schreef voor de burgerlijke vrouwenbeweging, over de problemen van het huwelijk en de liefde voor vrouwen. Jouw manier van schrijven was destijds zeer liberaal. In 1902 verscheen de verhalenbundel 'Die neue Eva', wat in 1909 in Duitsland verboden werd. Jij bent beïnvloed door Émile Zola, Henrik Ibsen, Guy de Maupassant, Marcel Eugène Prévost en Leo Tolstoj. In jouw werken bevinden zich vaak sterke vrouwen, die genadeloze wreeksters worden, nadat hen onrecht is aangedaan. Jij behandelde ook het verschil tussen de sensuele en de zielsgerichte kant van de mens.

Georg Ludwig Meyn heeft jou in 1916 geportretteerd. Georg woonde vanaf 1904 in het 'Eulenhaus' in Neuglobsow, met zijn vrouw, de lerares Johanna Eins, en hun kinderen Franka-Meliora, Jutta Sabine en Kraft-Ulrich. Rond 1895 bezocht jij de literaire salon van Karoline (Carry) Brachvogel (Hellmann) in München, waar men jou 'warmbloedig en mooi erotisch' vond. In 1900 verscheen de verhalenbundel 'Frauenkraft'. Jij schreef over de seksuele voorlichting van meisjes, vrouwelijke seksualiteit en homoseksualiteit. In 1907 verscheen jouw uitmuntende roman 'Esclarmonde'. Jij was in 1925 net zo bekend als Karoline Brachvogel, Emma Haushofer-Merk, D'est Stinnes, Gräfin Ilda Estelle Dezasse de Petit-Verneuille en Eva Fanny Bernhardine Gräfin von Baudissin. Karoline Hellmann was met de journalist Wolfgang Brachvogel getrouwd. Hun kinderen waren Feodora en Heinz-Udo. Wolfgang (1854 - 1892) overleed door een zwemongeluk. Karoline overleed in het concentratiekamp Theresienstadt en zij werd 78 jaar. Haar broer, de historicus Siegmund Hellmann, overleed daar enkele dagen later. Gräfin Eva von Baudissin was de dochter van de schrijfster Emmy Eschricht-Türk en zij was verwant aan de dichter Christian Friedrich Scherenberg. Zij trouwde met de schrijver/uitgever Wolf Ernst Hugo Emil Graf von Baudissin, met wie zij Wolf en Lieselotte kreeg.

In 1916 verschenen de roman 'Der rote Teufel' en 'Wildes Blut'. In 1920 verschenen de romans 'Im Dunkeln' en 'Kinder der Pussta'. Jij overleed vereenzaamd en vergeten op 28 april 1927 in München. Jij werd 67 jaar en jouw ontzielde lichaam is mogelijk in de Alter Friedhof Rothenburg begraven.


Ein modernes Weib

Ein Mann beleidigte ein Weib. Es war
Von jenen schnöden Thaten eine, die
Kein Weib vergessen und vergeben kann.

Geraume Zeit verstrich. Da eines Abends
Werd an die Thür des Frevlers laut gepocht.
Er rief: 'Herein', und sah voll tiefen Staunens,
In trauerkleidern eine Frau vor sich.

Sie schlug den Schleier bald zurück. Er blickte
In ihre grossen stolzerstarrten Augen,
In diese grossen schmerzversengten Augen...
Er lächelte verlegen, denn ein Schauer
Erfasste ihn... Er bot ihr höflich Platz,
Die aber dankte, und mit ruhiger Stimme
Sprach sie zu ihm: 'Du hast mich schwer beleidigt,
Es war nur Gott dabei... vor diesem Gott,
Vor dir, und mir allein, will ich den Flecken
Den Makel meiner Ehre, zugefügt
Von deiner Hand, verlöschen.
Höre nun!
Um dies zu thun, bleibt mir ein Mittel nur:
Ich kann nicht gehn, um einem fremden Menschen
Das was ich selbst mir kaum zu sagen wage,
Zu offenbaren. Für mich herrscht kein Richter,
Es war' denn blind und taub und stumm, deshalb
(Ein Schildern des vergangenen glich' aufs Haar
Der neuen That, Hiess' selber mich entehren),
Deshalb gibt's eins nur: hier sind Waffen, wähle!'
Sie stellte auf den Tisch ein Kästchen hin
Und öffnete den Deckel.
Lange standen
Die beiden Menschen stumm. Er sah sie an,
Sie hielt das glänzend grosse Aug' gerichtet
Fest auf die Waffen.
Plötzlich brach er aus
In lautes Lachen. Da durchglühte feurig
Ein tiefes Rot die farbenlosen Wangen
Der jungen Frau. Wie, wenn die ganze Antwort
Dies lachen war'? Sie hätte schreien mogen
Vor Wut und Eland. Aber sie bezwang sich,
Und sagte mild: 'Wenn dir ein Unvorsichtiger
Zufällig auf den Fuss getreten wäre,
Du wurdest ohne lange Ueberlegung
Ihm deine Karte in das Antlitz schleudern,
Nichts Lächerliches fändest du dabei.
Nun denk': nicht auf den Fuss trat mir ein Mensch,
Mein Herz trat er in Stücke, meine Ehre!
verlang' ich mehr, als du verlangen würdest
Für einen unvorsichtigen Schritt, sag' selbst,
Is das nicht billig?'

Lachend sah er ihr
Ins zornerglühte Antlitz. 'Liebes Kind,
Du scheinst es zu vergessen, dass ein Weib
Sich nimmer schlagen kann mit einem Manne.
Entweder geh zum Richter, liebes Kind,
Gesteh ihm alles, gerne unterwerfe
Ich seinem Urteil mich. Nicht? Nun dann bleibt
Dir nur das eine noch: vergesse, was du
Beleidigung und Schmach nennst. Siehst du, Liebe,
Das Weib ist da zum Dulden und Vergeben...'
Jetzt lachte sie,
'Entweder Selbstentehrung
Wenn nicht, ein ruhiges Tragen seiner Schmach,
Und das, das ist die Antwort, die ein Mann
In unserer hellen Zeit zu geben wagt
Der Frau, die er beleidigt.'
'Eine andere
War' gegen den Brauch.'
'So wisse, dass das Weib
Gewachsen ist im neunzehnten Jahrhundert.',
Sprach sie mit grossem Aug', und schoss ihn nieder.

Maria Janitschek

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

Er is nog niet op deze inzending gestemd. 35