Rust, reinheid en regelmaat.

Rust, reinheid en regelmaat, worden in Nederland vaak als een typisch calvinistisch of burgerlijk ideaal gezien, een praktische leidraad voor de opvoeding en het huishouden. Maar wat is nu de filosofische betekenis van deze drie woorden? De filosofische betekenis reikt veel verder dan wat huishoudelijke tips. Het is in feite, in de kern, een filosofie voor een zinvol en goed leven. Ik zal proberen om deze drie begrippen afzonderlijk en in hun onderlinge samenhang te analyseren.
De rust, de kalmte van de geest, is geassocieerd met voldoende slapen, niet overwerken en ontspannen. In zijn filosofische betekenis gaat rust over innerlijke vrede, kalmte en de beheersing van de geest. Het is de voorwaarde voor helder denken en moreel handelen. Voor Epicurus en de Stoïcijnen, zoals Seneca en Marcus Aurelius, is het hoogste goed ataraxia, een diepgaande staat van onverstoorbaarheid en gemoedsrust. Ataraxia is niet zomaar een beetje kalmte, zoals je kunt voelen na een vakantie. Het is een fundamentele en duurzame staat van zijn. Je kunt het vergelijken met de absolute stilte van de oceaan op grote diepte, hoe heftig de stormen aan de oppervlakte ook razen en de golven huizenhoog zijn, de diepte blijft onbewogen. Een staat van serene tevredenheid. Een diepe, innerlijke voldoening die niet afhankelijk is van uiterlijke omstandigheden. Dit wordt niet bereikt door de wereld te ontvluchten, maar door onze perceptie van de wereld te veranderen. Rust is de staat waarin we niet worden meegesleept door emoties zoals angst, woede of begeerte. Het is ook de basis van wijsheid. In de oosterse filosofie, zoals in het boeddhisme en taoïsme neemt rust een vooraanstaande plaats in. In het boeddhisme spreekt men van shamatha, als uiting van rust, namelijk de beoefening om de “aap geest “ tot bedaren te brengen. Het is een staat van zijn waarin we de werkelijkheid kunnen zien zoals ze is, zonder oordeel. In de Taoïstische filosofie staat het concept van wu wei (moeiteloos handelen) centraal. Dit handelen is in harmonie met de stroom van het leven, wat een diepe innerlijke rust veronderstelt. De modernere filosofie ziet dat in onze hyper geconnecteerde wereld met als zijn digitale interacties, rust een radicale daad is geworden. De Franse filosoof Blaise Pascal schreef al: “Alle menselijke ellende ontstaat doordat een mens niet rustig in een kamer kan zitten. “ Rust is hier de voorwaarde voor zelfreflectie en authenticiteit in een wereld vol afleiding. De filosofische boodschap van rust is in wezen de discipline om innerlijke ruimte te creëren, vrij van de tirannieke stroom van impulsen en externe prikkels, om zo tot ware vrijheid te komen.
Reinheid is de zuiverheid van intentie en omgeving. De praktische associatie leidt naar een schoon huis, schone kleren en persoonlijke hygiëne. In de filosofische betekenis gaat reinheid over ordening, zuiverheid van intentie en de relatie tussen de uiterlijke en innerlijke wereld. De innerlijke dialoog speelt hierin een cruciale en fundamentele rol. Reinheid begint hierbij niet met het opruimen van je bureau, maar bij het opruimen van je geest. Deze innerlijke dialoog, de constante stroom van gedachten, oordelen, herinneringen en overwegingen welke we met onszelf voeren, is het primaire terrein waarop reinheid moet worden beoefend. Je kunt het beschrijven als de mentale huishouding. Elke handeling begint met een gedachte. De innerlijke dialoog is waar onze intenties worden gevormd en getoetst. Dit sluit direct aan bij de deugdethiek van Aristoteles. Een “reine “ handeling is er een die voortkomt uit een deugdzame intentie. Voordat je handelt, vraagt je je in je innerlijke dialoog af: Doe ik dit uit plichtsbesef, om iemand te helpen? Of doe ik dit uit ijdelheid? Of is mijn intentie gericht om daar zelf voordeel van te kunnen plukken? Of doe ik dat uit behoefte aan erkenning? Reinheid beoefenen betekent dan om al die onzuivere motieven in je innerlijke dialoog te herkennen en proberen je intentie te zuiveren naar oprechte compassie. Onze innerlijke dialoog is vaak vervuild door vooroordelen, aannames en emotionele reacties. Filosofische reinheid is het streven om de werkelijkheid te zien zoals die is, zonder die vervuiling. In bijna alle religies en filosofische tradities heeft reinheid een diepe symbolische lading. Zoals het baden in de Ganges, de rituele wassing in de islam, de biecht in het christendom, het zijn allemaal uiterlijke handelingen die een innerlijke reiniging symboliseren. Het loslaten van schuld, negativiteit en morele vervuiling. Als samenvatting van de filosofische reinheid zou je kunnen zeggen dat reinheid het streven is naar harmonie en integriteit, zowel in de externe wereld (orde op zaken stellen) als in de interne wereld (zuiverheid van intentie en geweten).
Als derde de regelmaat. Als praktische associatie met vaste tijden voor eten, slapen, opstaan en werken. De filosofische betekenis van regelmaat is de praktische implementatie van discipline. Het is de structuur die vrijheid en creatie mogelijk maakt. Het leven van de Duitse filosoof Immanuel Kant was legendarisch vanwege zijn regelmaat. De inwoners van Königsberg zouden hun klokken gelijk hebben gezet op het tijdstip dat hij aan zijn dagelijkse wandeling begon. Voor Kant was regelmaat geen dwang, maar de ultieme expressie van vrijheid. Door zelfopgelegde regels te volgen, maakte hij zich vrij van de willekeur van stemmingen en impulsen. Regelmaat is de autonomie van de rede. Regelmaat is ook een fundamenteel principe in de natuur, zoals de getijden, de seizoenen en dag en nacht. Een leven in regelmaat is een leven in harmonie met deze grotere cycli. Het is een erkenning dat we onderdeel zijn van een geordend geheel. Hoewel het existentialisme de nadruk legt op vrijheid en keuze, is regelmaat daarin niet onbelangrijk. De existentialist zou zeggen dat je kiest voor je eigen regelmaat. De rituelen en gewoontes die je ontwikkelt, zijn een expressie van je waarden. Ze geven structuur aan een verder betekenisloos universum en creëren een kader waarbinnen authentieke keuzes mogelijk zijn. Samenvattend zou je kunnen zeggen dat regelmaat de architectuur is van een betekenisvol leven. Het is de discipline die de chaos beteugelt en de ruimte schept waarin menselijke vrijheid en creativiteit kunnen gedijen.
De samenhang schept een holistische levensfilosofie waarbij de synergetische kracht van rust, reinheid en regelmaat te samen komen. Door een voorspelbare structuur in je dag te hebben, verminder je beslissingsmoeheid en angst voor het onbekende. Dit schept de mentale ruimte en rust om na te denken. Reinheid ondersteunt rust, want een geordende en schone omgeving, zowel fysiek als mentaal, kalmeert de geest en vermindert afleiding. Het is heel moeilijk om rust te vinden in chaos. Rust maakt reinheid mogelijk. Vanuit een kalme, heldere geest kun je bewuste keuzes maken over wat je in je leven toelaat (reinheid van intentie) en hoe je je omgeving ordent. Reinheid en rust faciliteren regelmaat, want het is gemakkelijker om een discipline (regelmaat) vol te houden wanneer je niet voortdurend wordt afgeleid door rommel ( zowel letterlijk als figuurlijk) en innerlijke onrust.
De filosofische betekenis van rust, reinheid en regelmaat is dus veel diepgaander dan enkel een huishoudelijk advies. Het is een tijdloze, praktische filosofie die gaat over zelfbeschikking, vrijheid en harmonie. Het nemen van de regie over je eigen geest, je omgeving en je tijd. Het inzien dat ware vrijheid niet ligt in het volgen van elke impuls, maar in het laten leiden door zelf gekozen principes. Dat streven naar een leven in balans, zowel intern als extern en synchroon loopt met de natuurlijke ritmes van het bestaan. Het is een antwoord op de menselijke conditie van chaos, lijden en vergankelijkheid. Het biedt een weg niet naar spectaculaire gelukzaligheid, maar naar een standvastige, waardige en zinvolle manier van leven.
Rust is de stilte waarin de ziel haar eigen weerklank hoort, reinheid de heldere bron die de weerspiegeling van de wereld zuivert en regelmaat de respiratie van de eeuwigheid in het ritme van het alledaagse. De combinatie is een drievoudige sleutel die hun diepste potentieel ontsluit.

Zie ook: http://spirituelefilosofie.blogspot.com

Schrijver: J.J.v.Verre
24 september 2025

jjvverrelive.nl

calvinistische slogan

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

4.0 met 2 stemmen 32