Bres in Den Haag
Hoe historisch is het moment waar wij thans verkeren?
Als je de media volgt buitengewoon. Wat zegt dat eigenlijk? Zijn de media wel gekwalificeerd om een moment tot historisch te bestempelen? Hebben media niet vanuit marktoverwegingen de neiging elke dag tot historisch te benoemen?
Ik zou zeggen van wel. Zo noemt men het eenmalige succes van de kamermeerderheid historisch. Het negeren van een motie van afkeuring zou ook een historisch novum zijn van onschatbare betekenis.
Niemand zegt wat alle "experts" zouden kunnen en moeten zeggen, namelijk dat het staatsrecht veel minder formeel geconstrueerd en vastgelegd is dan je zou veronderstellen. Als je luistert naar dat zich, als het zo uitkomt, altijd graag formeel geregeld tonende Haagse wereldje, dan denk je bij voorbeeld al gauw dat een motie een etiket opgeplakt moet hebben om effect te hebben. Sticker 'wantrouwen' minister weg wezen. Zoiets.
Bedrieglijk, het is een wereldje van gewoonten en conventies met weinig vastleggingen. Juist uitermate geschikt door de daarmee aanwezige flexibiliteit en openheid om zonder al te veel formele heisa en plichtplegingen de boel eens flink op te schudden.
Persoonlijke eigenaardigheden zoals die van Mevrouw Verdonk kunnen en mogen zoals eerder die van staatslui als Luns(Nieuw-Guinea), Drees/Beel(politionele acties) of Colijn(Shell) met veel verder strekkende gevolgen dan zich nu laten aanzien.
Kortom, door praatjes over historische noviteiten en momenten neigt men de echt historisch bijzondere kansen niet te benutten. Men kijkt dan naar het verleden en staat te vroeg stil. Daarvan is nu mogelijk al sprake.
In de nationale politieke arena is 'voor heel even' direct met een meerderheid geregeerd. Een meerderheid direct verbonden nog met het kiezersmandaat heeft zich effectief uitgesproken voor een generaal pardon. Een onderwerp dat voortdurend aan de orde is geweest in de verkiezingsstrijd. Deze parlementaire uitspraak wordt door verkiezingen direct nog bijna gelegitimeerd! In Nederland: de vlag kan uit.
Zoals de invloedrijk filosoof van de directe democratie Jean-Jacques Rousseau in 1762 opmerkte: het (Engelse) volk is slechts vrij 'gedurende de verkiezing van de parlementsleden: zodra zij gekozen zijn, is het slaaf, is het niets.'(Het Maatschappelijk Verdrag, door Jean-Jacques Rousseau; blz 197 e.v. uitg. Boom 1995)
Voor eventjes waren we meer: mede door aanhoudende druk van de kiezers(maatschappelijke organisaties en individuele burgers) vóór en na de verkiezingen kon een opinie, een kiezersuitspraak van de meerderheid worden doorgedrukt.
Een bijzonder democratisch moment.
Zonder daarvoor de analyse van J.J. Rousseau volledig te hoeven volgen: die is te veel 'alles of niets'. Er zijn meer mogelijkheden om democratische besluiten te vormen en democratische kwaliteit van besluitvorming kan zelden tot niet absoluut zijn.
Democratie is misschien vooral een kwaliteit en een product van de omgang tussen mensen, namelijk redelijkheid(Montaigne). Democratie is misschien vooral het beschermen van rechtsbescherming door de spreiding van machten(Montesquieu, de ontwerpers van de Amerikaanse Grondwet). Nog vele andere wijze genuanceerde redenaties doen de ronde over 'haalbare' democratie: historisch, filosofisch, empirisch, psychologisch etc.
Met telkens andere kwalitatieve elementen en accenten die democratie werkbaar zouden (kunnen) maken. Niet één sluit echter elke directe binding (van verkozenen) aan uitspraken van de kiezers uit.
Uiteenlopende politieke denkers als Montaigne Churchill Montesquieu De Gaulle Madison Brandt Kennedy zouden het moeilijk hebben gevonden het Nederlandse politieke stelsel demokratisch te noemen. Centraal staat traditioneel het uitsluiten van mogelijkheden tot direct bindende uitspraken van kiezers. De Nederlandse kiezer is een lijdelijk mens, schreef de politicoloog Daalder. Meer cynisch gesteld, een ridder van de droeve figuur.
Met het referendum is er wel een staatkundig bresje geslagen.
Dat formele bresje hebben we misschien gebruikt om vooral coûte que coûte tegen te spreken. We hadden stem. Tegen Europa stemmen was dan meer een stem tegen de slavernij. In het vocabulaire van J.-J. Rousseau.
Burgemeesters of de regering kiezen of voor de richting van de besluitvorming na verkiezingen: onze praktische mogelijkheden zijn minimaal. En wie kon/kan hier direct na verkiezingen ooit een zinnig woord zeggen over wie, of er één, of welke coalitie wanneer aan de macht komt? De kiezer kwam doodmoe van het kiezen zonder een kiesgevoel thuis.
Vele beschouwers van ons stelsel waarderen dat als de grote verdienste. De elite na de verkiezingen heeft de handen vrij om een door het volk altijd als wettig legitiem hoog geachte aanvaarde regering te vormen. De lieve vrede wordt volgens deze traditionele gedachtengang ondanks ons bewaard. In een tot op de naad verdeeld land, zo wil het verzuilverhaal. Het oude verhaal.
Wie na de verkiezingen aan de macht komt, afwachten was het devies. We kregen soms de vreemdste kostgangers om met Rabelais te spreken: De Quay, Beel, Zijlstra, Marijnen, Colijn. Lieden die nimmer op een stembiljet hadden gestaan en ook politiek tot dan onbekend en inactief, werden/worden premier of minister: Luns, Van Agt, Van Dam, Piet-Hein Donner, Bot. Of ze komen plotseling uit een oude doos: Winsemius, De Geer, Van Thijn, Hirsch Ballin, Van Doorn.
De meest vreemde coalities konden, kunnen gesmeed. Kijk nu maar weer eens. In de praktijk is het dus uiterst moeilijk om in redelijkheid en verband te leggen tussen verkiezingen en de daarop volgende personele en beleidsmatige uitkomsten.
Nu ineens liggen er kansen. De conservatieven zijn gegijzeld door mevrouw Verdonk.
De VVD durft niets tegen haar te ondernemen omdat men vreest dat bij haar vertrek de halve club wegloopt.
Het CDA zit in een machteloze demissionaire regering zonder prestige: bij lange na geen parlementaire meerderheid, medeverantwoordelijk voor het aanblijven en optreden van een machtshongerige minister die zich van niemand iets aantrekt. Kortom we verkeren nu eens echt direct na de verkiezingen in een 'gezagsvacuum'. De bezwerende behoudende krachten van het bestel tijdelijk op non-actief staan, niet functioneren. Misschien is dit zo'n bijzonder politiek moment waarop vergaande politieke verandering mogelijk is.
Het moment waar Den Uyl, sommige historici en andere hervormers van droomden en/of spraken. Het zou zich per generatie hooguit één keer voordoen, en dan moet je de kans grijpen.
Er lijkt nu de ruimte voor nog meer doorbraken. Voor een aantal de komende regering bindende uitspraken. Ook al worden die niet meteen in wetsvorm gegoten: de meerderheid van het parlement kan de formatie van de nieuwe regering conform de verkiezingsuitslag beleidsinhoudelijk richten.
Hypotheekrente, milieuwetgeving, de spoorwegen. Wat let U, initiatiefrijke parlementsleden. Leg de komende regering aan demokratische banden!
Uhh, demokratisch aan banden!
Geplaatst in de categorie: politiek
regeren
1.428
Geef je reactie op deze inzending: