Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

Haikoe of Haiku

"Een gevallen bloemblad
vliegt terug naar zijn tak
Ah! een vlinder"

Wat een prachtig beeld, vastgelegd in slechts enkele woorden!
In feite zijn het in het Japans precies 17 lettergrepen.
De Japanners, vanouds meesters in miniaturisatie, roemen hun land en volk door middel van de zogeheten haikoe: een drie-regelige, niet-rijmende vorm van poëzie.

Oorspronkelijk was de haikoe een onderdeel van een 31 lettergrepen en vijf regels tellende dichtvorm genaamd waka of tanka.
In de middeleeuwen waren ambitieuze dichters er dol op de waka te gebruiken als een soort literair spelletje: iemand gaf de eerste drie regels op, waarna een ander er twee aan moest toevoegen.
Mettertijd werd het drie-regelig begin zelf als versvorm zeer populair en zo werd de haikoe geboren.

Hoe een " haikoe" te maken?

De haikoe is een les in beknoptheid.
De eerste en laatste regel bestaan uit vijf lettergrepen en de middelste uit zeven.
Gewoonlijk bevat elke haikoe de naam van een seizoen of een woord waarmee de tijd van het jaar wordt aangeduid. "Sneeuw" doet ons denken aan de winter, "Kikvors" of "Bloesem" roept een beeld op van het voorjaar, terwijl het woord "Hitte" de lezer midden in een smoorhete zomerdag doet belanden.
Ja, de meesters van de haikoe kunnen met slechts één of twee lettergrepen een stemming oproepen.

"Drogend gerst
En voor de deur hangt
Een oude bamboejaloezie"

Ziet u de oude boerderij voor u?...
Buiten heeft men gerst te drogen gelegd.
Over de deur hangen jaloezieèn van bamboe, die in voorbije oogsten in de zon zijn verbleekt.
Een haikoe, die door sommigen 'de poëzie van het gevoel' wordt genoemd, kan, als hij goed is geschreven, de lezer het geschetste doen voelen.

"Als een slak,o kleine man
Langzaam, ja tergend lanzaam
Beklim je de berg Foedji."

Stelt u zich dat tafereel eens voor.
De berg Foedji, die zich zo'n 3700 meter boven zeeniveau verheft, rijst abrupt omhoog, en bij hem vergeleken, blijft er van de omringende heuvels niets over.
Het is geen geringe prestatie de top ervan te bereiken en de nietige mens moet als een slak naar boven klimmen.
Men kan de pijnlijke ledematen haast voelen!

Haikoe-dichters, zoals Issa Kobajasji uit het begin van de 19 eeuw, zagen de humor in van het leven van alledag, zij het van de wat sombere kant.
Dit wordt weergegeven in deze haikoe:

"Ik heb mij verkleed
Ja,de kleren zijn veranderd
Maar niet de luizen waarmee ik reisde"

Deze Haikoe-voorbeelden bevatten alle de traditionele verwijzingen naar de natuur en de seizoenen.
Ze maken dat de lezer zich sterker bewust wordt van de flora en fauna, de seizoenwisselingen, de subtiele kenmerken van het landschap en heel veel andere details over het land en zijn bevolking.
Zonder zijn eigen gevoelens te beschrijven, weet de dichter de gevoelens van de lezer te beroeren door zijn meesterlijke keuze van slechts enkele woorden.
Wat een prachtig gebruik van het geschenk van de taal !

De 'Haikoe' in het onderwijs

Door zijn eenvoud is de Haikoe voor iedereen geschikt als eerste kennismaking met de dichtkunst.
Sommige onderwijzers vinden dat de Haikoe een nuttige eerste stap is in de richting van creatief schrijven.
Ook zullen fijngevoelige beschrijvingen van onderdelen van de natuur en de seizoenen de leerling meer bewust maken van de wereld om hem heen.
En de scheppingspracht van zo nabij bekijken, kan iemands waardering voor de Schepper verdiepen.

Een kleuterleidster in Osaka(Japan) werd enkele lonende ervaringen rijker toen zij haar pupillen in de Haikoe onderwees.
De kleintjes,tussen de drie en vijf jaar oud, leerden in één schooljaar ongeveer honderd Haikoes.
Het resultaat was dat men bij deze kinderen "meer waardering voor de natuur en grotere zorgzaamheid voor de dieren" opmerkte.
Een voortreffelijk resultaat in deze tijd van krankzinnig, door opgeblazen fantasie overheerst amusement!

Er zij opgemerkt dat men zich, volgens sommige professionele dichters, moet verdiepen in religieuze aspecten zoals het Zenboeddhisme en meditatie om in de Haikoe-dichtkunst te kunnen uitblinken.
Maar de Japanse bevolking in het algemeen krijgt de Haikoe eenvoudig onderwezen als een onderdeel van de Japanse literatuur en dat zal het voor hen altijd blijven.

De "Haikoe" in het buitenland.

Hoewel de Haikoe in Japan geboren en getogen en ontwikkeld is, heeft hij grote bekendheid verkregen als 's werelds kortste dichtvorm.
Tegen het einde van de jaren '50' kreeg men in het Westen steeds meer belangstelling voor de Haikoe, vooral in de Verenigde Staten, waar verschillende publicaties over de Haikoe in de Engelse taal bestaan.
Zo merkte een onderwijzeres in Californië tot haar voldoening op dat haar pupillen de fundamentele kenmerken van de Haikoe snel door hadden.
Dit is het eerste gedicht van een leerling.

"Vanaf de berg
Reist de maan
Langzaam naar de sterren"

Helemaal niet slecht voor een jong kind!
De Haikoe is tot in de Derde Wereld doorgedrongen en wordt ook in Afrika gemaakt.
De Senegalezen hebben bewezen gevoelige dichters te zijn.
Dit is een voorbeeld van hun werk.

"De plooien der rivierbedding
Glimlachen droevig
Onder de felle zon"

Hoe scherp brengt deze Haikoe de intensiteit van de Afrikaanse zon onder woorden.
Daar leven de mensen dicht bij de natuur en zijn zich heel sterk bewust van haar kracht en schoonheid.
Het zijn uitstekende Haikoe-dichters.

Natuurlijk rijzen er met het vertalen van de Haikoe vanuit het Japans in een willekeurige andere taalproblemen met de vorm.
Hoewel de vorm van 5-7-5 er in het Japans wel strak en netjes uit kan zien, kan dezelfde lettergreepcombinatie in een andere taal een hele mond vol zijn.
Sommige onderwijzers zijn er daarom voor, het aantal lettergrepen te negeren, of zelfs twee regels te schrijven.
Anderen zijn voor het behoud van de 3-regelige vorm met een iets langere middelste regel.
Hier is een bekroonde niet-Japanse Haikoe, volmaakt van vorm en inhoud.

"Een bittere morgen
Spreeuwen zitten bij elkaar
Nekloos, huiverend"

Het gedicht schetst ons een koude wintermorgen.
Spreeuwen kruipen dicht tegen elkaar aan,o p een telefoondraad wellicht, waarbij elk zijn nek diep tussen de gevederde schouders heeft gestoken om warm te blijven.
Het hele beeld overgebracht in één ademtocht!

Dat vormt de reden waarom steeds meer mensen zich tot de Haikoe aangetrokken voelen-een uitdaging om de schoonheid van de natuur te verwoorden, de kleine details van een tafereel vast te leggen en de emoties van de lezer te beroeren in slechts 3 regels en 17 lettergrepen.

Dit alles vindt u in de "HAIKOE"

Schrijver: Bamps Roger Dominique, 10 februari 2009


Geplaatst in de categorie: haiku

3.2 met 16 stemmen 4.012



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)