Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

Joseph Haydn, trendsetter van de 18e eeuw (2)

Al eerder werd gewezen op de nieuwe vorm in Haydns muziek. Daaronder moet worden verstaan de vormgeving in analytische zin. Vooral Haydn is degene die één van de meest bekende vormprincipes in muziek, de sonate- of hoofdvorm, tot ontwikkeling brengt. Vaak zijn de twee thema's in deze vorm nog niet zo contrasterend omdat het tweede thema vaak van het eerste is afgeleid. In dit geval spreken we wel van "thematische verwantschp".

Toch betreft Haydns eerste zorg de bouw van de doorwerking, het gedeelte in de sonatevorm waarin de beide thema's elkaar in improviserende zin ontmoeten en waarin juist zowel de vindingrijkrijkheid als het vakmanschap van de componist tot uiting kunnen komen.

Bij Haydns directe voorganger op dit gebied, de sonatencomponist Domenico Scarlatti, bestaat de inhoud van de doorwerking nog uit passagespel, toonladders en drieklanksbrekingen. Haydn past in de doorwerking een voor die dagen nieuw procedé toe dat de organische bouw van het geheel sterk ten goede komt. Het is een tecnisch/muzikale gedragscode, bekend onder de naam "thematische dialektiek".

Van deze belangrijke, door Haydn verworven techniek, zal vooral Beethoven de uiterste consequenties trekken. Diens doorwerkingen zijn tot hoge ontwikkeling gekomen en vormen de bekroning op hetgeen Haydn is begonnen.

De experimenteertuin voor deze nieuwe vormtechniek ligt bij Haydn in zijn strijkkwartetten. In de drieëntachtig die hij schreef is een geleidelijke ontwikkeling ten aanzien van deze compositietechniek te herkennen, vooral in de serie "Russische Kwartetten".
Ook de symfonieën zijn in dit verband heel belangrijk. Wanneer men een vroege symfonie vergelijkt met één van de "Londense" blijkt dat deze laatste in vormhoedanigheid tot grote ontwikkeling is gekomen.

Een algehele karakteristiek van Haydns muziek zou kunnen zijn dat voor zijn gehele oeuvre zonder twijfel de heldere muzikale formulering, de sprankelende geest, de fraaie vormgeving en ontwikkeling gelden. Het is een bij uitstek "klassieke" muziek, goed geproportioneerd en eenvoudig in appreciatie. Daarin spelen vershillende factoren een rol zoals humor, hartelijkheid en bonhommie.

Uit Haydns muziek spreekt altijd een kinderlijke blijmoedigheid zowel in snelle als langzame delen. Bovendien onderscheidt ze zich door ongekunsteldheid. Juist deze aspekten doen Haydns muziek bij uitstek in de beste zin van het woord populair zijn.
Dat doet Haydn een groot componist zijn en maakt zijn muziek tot een bron van spontaan plezier waarin men zich nog dagelijks kan verheugen.

Schrijver: Wim Brandse, 31 juli 2009


Geplaatst in de categorie: muziek

4.3 met 3 stemmen 174



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)