Het pijnlijke trauma van een Poolse heldin

(voor Tosia Altman (1918 - 1943))

Je bent geboren op 24 augustus 1918 in Lipno. Je ouders waren Gustav Altman en Anka Manya. Je vader had een horloge- en sieradenwinkel in Wloclawek, waar je opgroeide in een warme, open en ruimdenkende sfeer. Je sprak Hebreeuws en je hield veel van lezen. Je ging naar het Hebreeuwse gymnasium en je was een zeer gewaardeerde jeugdgroepsleidster van de zionistische jeugdbeweging Ha-Somer ha-Z a'ir (Hashomer Hatzair) in een kibboets in Crestochowa en in Warschau.

Door de tweede wereldoorlog ging je te voet naar Vilna om daar de jeugdgroepen te begeleiden. Je maakte onderweg luchtbombardementen mee. Emigratie naar Palestina mislukte. Jij werd teruggestuurd naar het bezette Polen om de achterblijvers bij te staan. Je zei hun door te gaan met clandestiene, educatieve en sociale activiteiten. Je schreef in code met jeugdleiders in Wenen, Palestina en Zwitserland.

Je werkte samen met Mordechai Amielewicz, de leider van de Joodse Combat Organization (de ZOB). Zijn vriendin was de koerierster Mira Fuchrer. In november 1940 begon de gettovorming en werd het reizen erg moeilijk. Jij was eerst koerierster en je maakte contact met de Joodse verzetsgroepen buiten het getto van Warschau, die je voorzag van educatief materiaal. Later hielp je mee om wapens en explosieven te smokkelen. Je blonde haar en je uitstekende Pools was niet voldoende en met elke reis riskeerde je jouw leven. Je valse papieren waren een extra gevaar, maar je bleef de jongeren in andere steden bemoedigen.

Er kwamen verhalen over massamoorden op Joden in Oekraïne, Servië en Litouwen. Op 24 december 1941 kwam je na een zware reis in Vilna aan, waar je over de barre omstandigheden in het Warschau-getto sprak. Abba Kovner wist dat de nazi's het hele Joodse volk wilden vermoorden en hij riep op tot de gewapende strijd, wat jij meteen een goed idee vond. Je ging nog naar enkele Oost-Poolse steden en terug in Warschau vertelde je over de systematische afslachtingen en dat er weerstand geboden moest worden.

Er kwamen berichten over het vernietigingskamp Chelmno en in maart 1942 werd er een anti-fascistische groep gevormd, met hulp van Poolse communisten en Russische wapens. Deze groep bestond maar kort. Je reisde naar andere getto's en je was getuige van het vernietigen van Joodse mensen, terwijl je hen niet kon helpen. Vanaf juli 1942 waren er massale deportaties van het Warschau-getto naar het vernietigingskamp Treblinka. Je maakte contact met het Poolse verzet, van wie je extra wapens en handgranaten kreeg. Jurek Wilner hielp je daarbij.

Soms wist je de levens van jonge Joden te redden. In Krakau ontmoette je twee verzetsgroepen en er werden aparte getto-gevechtseenheden opgericht. Er werden zelfs bunkers gebouwd.
In maart 1943 werd Jurek door de Gestapo gearresteerd en vreselijk gemarteld, maar hij heeft niemand verraden. De Pool Henryk Grabowski wist hem te bevrijden en zo kwam hij in het Warschau-getto terug.

Op 18 april 1943 hebben de nazi's getto-gebouwen in brand gestoken. Jij zat in een bunker op 18 Mila Straat, waar Jurek en Mordechai ook verbleven. Via de riolen verliet een deel van de strijders de bunker. Op 8 mei 1943 werd de bunker ontdekt en lieten de nazi's er gas in stromen. De meesten van ruim 120 strijders pleegden zelfdoding, ook Mordechai, Mira en Rachel Zilberberg.

Slechts zes strijders wisten te ontkomen, waarvan jij er één was. Je was gewond aan je hoofd en been en beschadigd door het gas. Je dook onder op de zolder van een fabriek. Op 24 mei 1943 vloog de zolder door een ongeluk in brand en je lichaam raakte zwaar verbrand. De nazi's brachten je naar een ziekenhuis, waar je niet behandeld werd en ondanks de intense verbrandingspijnen werd je gemarteld en vermoord.

Op 26 mei 1943 overleed je. Je werd vierentwintig jaar.

Tosia Altman Mordech Mordechai Amielewicz Jurek Wilner

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

4.0 met 1 stemmen 122