Jij erkende de poëtische magie van een mezzosopraan

(voor Jan Engelman (1900 - 1972))

Je bent geboren als Johannes Aloysius Antonius Engelman op 7 juni 1900 op de Vismarkt 13 in Utrecht. Jouw moeder was Carolina Francisca Engelkamp. Jouw vader Cornelis Johannes (Kees) Engelman had een vishandel op de Vismarkt 13. Dit pand heet nog steeds 'Graaf Floris' en er zit nu een café. Jij ging naar de HBS, maar omdat jij veel spijbelde, stuurde jouw vader jou naar de MULO. Van jouw 14-de tot jouw 16-de tekende jij veel. Jouw zussen waren: Carolina, Marie, Riek, Bep en Dora. Jouw broers waren: Kees en Louis. Je was rooms-katholiek. Na de MULO werd jij een journalist. Je woonde bijna heel jouw leven in Utrecht. Je ging vaak naar Griekenland en Italië.

Je begon jouw loopbaan bij het Utrechtse dagblad 'Het Centrum' en in 1932 werd je redacteur van het roomse dagblad 'De Tijd'. Vanaf 1933 vormde je samen met Anton van Duinkerken en A. van Domburg de kunstredactie. Tot 1966 werkte je voor 'De Tijd'. Vanaf 1926 tot 1941 verzorgde jij de rubriek 'Kunst en Letteren' van het weekblad 'De Nieuwe Eeuw'. Je was daarmee de opvolger van Pieter van der Meer de Walcheren. Je schreef over muziek, beeldende kunst en literatuur. Je was korte tijd docent Esthetiek en moderne kunstgeschiedenis aan de Jan van Eyckacademie in Maastricht. Daarmee volgde je in 1953 Anton van Duinkerken op. Je was autodidact en zeer onderlegd. Je was met veel kunstenaars bevriend en in jouw huis hingen schilderijen van o.a. Carel Willink, Hendrik Wiegersma en Charles Eyck. Je was ook met Martinus Nijhoff en Adriaan Roland Holst bevriend. Over de jonge katholieken van de literaire bladen 'Roeping' en 'De Gemeenschap' schreef W.L.M.E. van Leeuwen in 1938: 'De begaafdste dichter uit deze groep is ongetwijfeld Jan Engelman. Hij is een gecompliceerder figuur dan de blijmoedige Van Duinkerken door den feller strijd tusschen ziel en zinnen. In zijn poëzie valt allereerst een zuivere klank, een meeslepend rhythme en een zeer eigen plastiek te bewonderen. Paradijsachtige vroomheid en even zuivere zinnelijkheid staan er bijna ongehinderd naast elkander.'.

Jouw boezemvriend Hendrik Marsman stimuleerde jou tot jouw dichtbundeldebuut 'Het Roosvenster' uit 1927, met zeven gedichten. In 1930 verscheen de vervolgbundel 'Sine nomine'. In 1931 verschenen 'Parnassus en Empyreum' en 'Torso'. In 1932 verscheen jouw beroemdste dichtbundel 'Tuin van Eros', met het betekenisvolle klankgedicht 'Vera Janacopoulos', wat Simon Vestdijk 'een der subliemste hoogtepunten van onze gehele poëzie' noemde. Je was geïnspireerd door de Braziliaanse sopraan Vera Janacopoulos (1892 - 1955). Op 15 februari 1926 ben je door haar goddelijke stem in extase gebracht. Dit gedicht stond ook al in 'Sine nomine'. De bundel bevat erotische pentekeningen van Hendrik Wiegersma, getrouwd met Petronella Daniëls. Ze kregen samen vijf zonen; Jaap, Pieter, Wieger, Sjoerd en Friso, die een tekstschrijver/kunstschilder was, bekend van zijn liedjes 'Telkens weer' en 'Het dorp', wat over het huis 'De Wieger' in Deurne gaat. Dat huis is nu een museum aan de Oude Liesselseweg. Friso en Wim Sonneveld, die het lied 'Het dorp' beroemd maakte, waren liefdespartners. 'Tuin van Eros' is gedrukt bij de Maastrichtse typograaf Charles Nypels.

Op 27 april 1922 trouwde jij met Bep Oosterman (1894 - 1973). Jullie kregen samen twee dochters, Lies en Carla. Het was een ongelukkig huwelijk en in 1931 gingen jullie apart wonen. Jij verhuisde naar de Oudegracht 341. In 1937 ging je naar de bovenverdieping van een huis op de Van Asch van Wijckskade 29bis A. In april 1937 ontmoette jij de zangeres Joanna Luitgardis Huberta Maria Diepenbrock, geboren op 10 augustus 1905 in Amsterdam. Zij was de dochter van Wilhelmina de Jong van Beek en Donk en de roomse componist/schrijver Alphons Diepenbrock, bevriend met de Tachtigers en Gustav Mahler. De zus van Wilhelmina was de pianiste Dorothea Diepenbrock, getrouwd met de componist Matthijs Vermeulen. Dorothea was ook een muziekcritica bij de NRC. Jij ontmoette Joanna in de AVRO-studio in Hilversum, waar zij de declamatrice van jouw tekstwerk 'De dijk' was, op muziek van Bertus van Lier.

Jij bleef in Utrecht wonen en zij in Amsterdam. Jullie kregen samen een zoon, Florian. Joanna overleed op 7 juni 1966 na een lang ziekbed in ziekenhuis Hoog-Laren in Laren. Ze had de ziekte van Kahler en ze werd 60 jaar. Ze is in de Begraafplaats Buitenveldert in Amsterdam-Zuid begraven, in het graf van haar ouders. Zij overleed op jouw verjaardag. Jij was voorgoed gebroken. Je lag zes weken in een ziekenhuis ter observatie, waarna je naar Amsterdam verhuisde. Je woonde bij jouw zoon Florian op de Johannes Verhulststraat 89, waar Joanna ook woonde. De laatste zeven maanden van jouw leven werd je door de bevriende verpleegster Dien van Wageningen verzorgd. Jij overleed op 20 maart 1972 door een longziekte. Je werd 71 jaar en je bent in de Begraafplaats Buitenveldert begraven, in het graf van Alphons, Wilhelmina en Joanna Diepenbrock.



Geest van Utrecht


Zacht klater water in de avondvree
en mensen zitten neder op de rand van een fontein,
zo roerloos, zo gelaten moet mijn stad wel zijn -
ik vind haar wezen en ik neem het zingend mee.

Want hier liep Warhold, die zijn wilde hart verwon.
Jan van den Doem bleef bruidloos om zijn kathedraal.
Een kerknis was het hemels voorportaal
van Bertken, felle minnares, en zoveel feller non.

Met bloemen, kruisen, van het late licht begaan,
de toren, die zo maatloos hoog verrijst.
Rank als zijn spits zich heft en vroege sterren wijst
ging hunne ziel omhoog en achter sterren aan.

Geest van gotiek en stem van deze stad,
met klank van klokken drijft gij om zijn trans.
De hof verduistert, maar de ogen zijn vol glans,
de monden zwijgen en het jagend hart wordt zat.

Zo wees mij lief en voed een andren gloed
dan in de snel-ontvlamde dwazen schijnt.
Men vindt soms, avondlijk, een licht dat niet verdwijnt:
het Godsrijk leeft bestendig en het kent geen spoed.


Jan Engelman

Jan Engelman Bep Oosterman Joanna Diepenbrock

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

4.8 met 5 stemmen 33