SO VLOEKET MEN*
De nieuwste verwensing is geboren in de maand april in het jaar des Heren 2020, te weten: ‘Mens, krijg de Corona!’
Daarmee wenst men de ander eigenlijk een ‘val dood’ toe.
In een winkel, waar de stress om alle nieuwe maatregelen een dame te veel werd, viel deze te horen. Haar territoriumdrift won. Haar instinctieve impulsen konden niet langer worden beteugeld.
Waar komt het vandaan dat mensen elkaar de vreselijkste ziektes toewensen of uitmaken voor rotte vis?
Krijg de tyfus, pest, pokken, kolere (cholera), pleuris (borstvliesontsteking) en blafkanker wordt of werd vaak gebruikt om intense woede kracht bij te zetten middels een scheldkanonnade; een spervuur van taal, vergelijkbaar met een vulkaan die uitbarst en zijn agressie aldus botviert.
Van 1200 tot 1500 hadden scheldwoorden vaak te maken met seks, drank, ontlasting en achterlijkheid als je iemand eens flink wilde uitkafferen. Ook het oudste beroep ter wereld bleek en blijkt uitermate geschikt voor een verwensing. Andere voorbeelden zijn: Hennetaster, (vrouwengek) platbroeck, (impotente man) nicker (iemand die met duivels praat) ‘ghy luysighe rabaut’ en ga zo maar door. Het klinkt minder hard anno nu, maar hoe het destijds overkwam?
In de 17e eeuw was iemand een schelm noemen net zo erg als het kankerwijf of tyfuslijer van nu.
Taal en cultuur zijn altijd aan veranderingen onderhevig. Zo ook de emotionele lading van scheldwoorden en verwensingen. De Hollander stond echter in de Gouden eeuw al bekend als uitermate grof en hij wordt nog steeds als zodanig ervaren door andere culturen.
Ooit was daar De Maatschappij van Weldadigheid (1818-1825) die tot doel had ‘armen op te beuren uit zedelijke verbastering’.
Een van de dingen waar men zich mee bezig hield was het verbod op onderling kijven, twisten en schelden. Je tegenover de tuchtraad verantwoorden voor woorden als hakselmes en mierennest kwam voor. Vaak draaide het schelden uit op vechten en slaan. Een vermaning of enkele dagen strafkamer of overplaatsing naar een van de andere koloniën; oorden waarin de armen gedwongen werden te wonen en moesten worden heropgevoed, vormden de straffen.
Al in de tijd dat de mens nog geen taal had ontwikkeld zullen er harde klanken zijn uitgestoten ter afschrikking van de ander. Het was immers dat, of het leven laten?
Agressief taalgebruik schijnt goed te zijn voor de hersenen is wel beweerd. Het schijnt zelfs je vocabulaire eerder te vergroten; een vreemd idee, maar wel onderzocht door Marist College in Poughkeepsie New York.
Omdat er lange tijd een taboe rustte op vloeken en schelden, verschijnen, nu zelfs de Calvinist God losser heeft gelaten, steeds meer boeken over het fenomeen. Gedegen onderzoek naar het ontstaan en de oorsprong ervan heeft nog niet plaatsgevonden volgens Nicoline van der Sijs van het Meertens Instituut. (2017)
De Duits-Amerikaanse wetenschapper Reinhold Aman (1936-2019) dacht dat er in Nederland veel uit het Jiddisch is overgenomen. Er woonden relatief veel Joodse mensen in Nederland en binnen hun cultuur was het vrij normaal stevig te schelden.
´Jullie lijken op elkaar´ betekent niet dat er gemeenschappelijke trekken te zien zijn bij mensen, maar slaat wrang genoeg op het ene dode lichaam dat op het andere dient te worden gestapeld. Zo kan er ook spraakverwarring ontstaan. Sterker nog, er zijn maar weinig talen waarin zoveel wordt gescholden als in het Jiddisch.
Het ‘Krijg een weitig’ betekent krijg alle ziektes die er bestaan en allemaal tegelijk! ‘Krijg het gelaas’ betekent ‘Krijg een gezwel’.
Zijn idee is nooit wetenschappelijk onderbouwd. Hij was gewoon een van de velen op zoek naar een verklaring voor de grofheid van de Lage Landen.
Rob Tempelaars van het Nederlandse Instituut voor Taal betwijfelt (2017) de herkomst uit het Jiddisch, eerder stamt het tieren met ziekteverwensingen uit de zeventiende eeuw.(VICE Yoran Custers 2017)
In Italië worden er vaak beledigingen geuit waarin de familie, zus of moeder van iemand, erbij wordt gehaald of - de religie. Ook in Spanje. Een mooi voorbeeld van het eesrte daarvan is het volgende incident dat plaatsvond op 9 juli 2006.
Italië en Frankrijk stonden tegenover in de WK-finale. Een finale die bekend staat om de kopstoot van Zinedine Zidane aan het adres van Marco Materazzi:
‘Als je mijn shirt wilt hebben, kan ik het je aan het eind van de wedstrijd geven", zou Zidane tegen de Italiaan gezegd hebben. De reactie van de verdediger daarop was dat hij liever de zus van Zidane had, dan zijn shirt. Die opmerking viel verkeerd bij de Franse sterspeler, die vervolgens besloot om met zijn hoofd uit te halen.’
In België en Duitsland richt men zich overigens meer op geslachtsdelen. Te denken valt aan Arschloch en ‘Ge kunt mijne kloten kussen’.
Natuurlijk zijn er ook vriendelijke, eufemistische scheldwoorden als: druifluys en klaphark, oelewapper, droeftoeter en ‘Krijg de rambam’, maar die laten we hier verder buiten beschouwing. Dat geldt ook voor de verengelsing binnen het Nederlands. Denk aan ‘Fuck you’ en dergelijke.
Opvallend is dat ook fictieve scheldwoorden worden gebruikt en dat schelden en vloeken de pijngrens bij fysieke en emotionele pijn verhoogt. Soms verliest een verwensing aan kracht en raakt versleten. Dan wordt hij veelal uitgebreid, tering wordt dan bijvoorbeeld: ‘Krijg de vliegende vinkentering’. Een voorbeeld van een fictieve ziekte: ‘Krijg een nagelpiepverzwiepering!’
Tot slot: De lexicoloog Piet van Sterkenburg: ‘Een vloek is een reactie op een situatie en bedoeld om de frustrerende situatie weer onder controle te krijgen.’
Anneke Haasnoot
*Titel: uit het gedicht
‘In den tiden dat die rosen’
Hendrik van Veldeke
12e eeuw
14 mei 2020
Geplaatst in de categorie: geschiedenis