De dominee, die een letterdief van psalmen was

(voor Jan Jakob Lodewijk ten Kate (1819 - 1889))

Je bent geboren op 23 december 1819 in Den Haag. Jouw vader Jan Herman ten Kate was hoofdcommies bij het ministerie van Marine en jouw moeder was Johanna Henrietta Adriana de Witte van Haamstede. Jouw jongere broers waren Mari en Herman, die bekende kunstschilders werden. Johan Mari Henri ten Kate is op 4 maart 1831 in Den Haag geboren. Herman Frederik Carel ten Kate is op 16 februari 1822 in Den Haag geboren. Herman kreeg les van Cornelis Kruseman, getrouwd met Henriette Angelique Meijer. Herman's specialisme was de historische genreschilderkunst. In 1876 trouwde hij met Carolina Henriette Constantia Pierson, de zus van de predikant/taalkundige Allard Pierson. Haar moeder was de schrijfster van stichtelijke boeken Ida Oyens. Mari was bevriend met koning Willem III en hij werd benoemd tot officier in de Orde van Oranje-Nassau en commandeur in de Orde van de Eikenkroon, een orde van het groothertogdom Luxemburg, ingesteld door Willem III. Mari overleed op 26 maart 1910 in Driebergen, Herman op 26 maart 1891 in Den Haag.

Jij groeide op in de Haagse Zeestraat en jouw zus heette Louise. Jij werkte eerst als kantoorklerk bij de firma Vriesendorp en Gaade, een octrooi- en merkenbureau. In de avonduren studeerde je aan het Haagse Instituut van J. van Renesse en op jouw 15-de werd jouw gedicht 'Het Roosje' in het tijdschrift 'Boekzaal der geleerde Wereld' gepubliceerd, waardoor je lid van het Haagse, literaire gezelschap 'Oefening kweekt kennis' werd, wat in 1834 is opgericht door o.a. de drogist/dichter Samuel Johannes van den Bergh, die in de stijl van Hendrik Tollens dichtte, W.P. van Stockum, N. Bosboom en de dichter/boekdrukker Willem Josephus van Zeggelen, die veelal komische gedichten maakte. Je had een aanleg voor vreemde talen, vooral Duits en Engels. Je deed ook een cursus Italiaans boekhouden. Bij 'Oefening kweekt kennis' ontmoette jij de predikant/filantroop/schrijver Ottho Gerhard Heldring, getrouwd met Anna Elisabeth Deuffer Wiel, met wie hij twee dochters en vijf zonen kreeg. Ottho was onder de indruk van jouw intelligentie en dichttalent. In 1836 verscheen jouw dichtbundeldebuut 'Gedichten' bij uitgeverij Van Stockum. In 1836 vertaalde jij 'Parisina' van Lord Byron, wat alleen voor vrienden werd gedrukt.

In 1837 verliet jij het kantoorleven en ging jij naar het Gelderse Hemmen, waar jij in de pastorie van dominee Ottho Heldring ging studeren voor de toelating tot de Utrechtse hogeschool. Je studeerde voor dominee en in januari 1838 begon je met jouw studie theologie aan de Utrechtse Universiteit. Je was o.a. secretaris van de Studentenalmanak. In 1839 ging je naar de Amsterdamse dichterskring 'Natuur en Kunst' van studenten van het Doopsgezind Seminarie, waar je Anthony Winkler Prins ontmoette, met wie je vruchtbaar samenwerkte. Met hem begon je het tijdschrift 'Braga', wat jij vooral invulde. In 1843 voltooide jij jouw studie en je werd door dominee Heldring tot dominee bevestigd. In januari 1845 werd je hervormd predikant op Marken en op 4 mei 1845 werd je daar benoemd. Op 7 mei 1845 trouwde jij met Johanna Sophia Waldorp, de dochter van de beroemde zeeschilder Antonie Waldorp en Johanna Sophia van Hove, de zus van de kunstschilder Bartholomeus Johannes van Hove. Vanaf 7 april 1847 was je dominee in Almkerk, waar jullie dochter Henriëtte geboren is. In 1849 werd jullie tweede dochter Anna geboren.

Vanaf 7 april 1850 was je dominee in Middelburg. Op 12 juni 1850 werd jullie zoon Jan Jacob Lodewijk junior geboren, die na zijn officiersopleiding in Breda een kunstschilder werd. Op 6 oktober 1851 werd jullie derde dochter Louise geboren, die een dichteres werd. In 1856 maakte jij samen met jouw vrouw een rondreis door Italië. In april 1860 werd je hervormde dominee in Amsterdam en in 1860 werd jullie tweede zoon W.L. geboren. In Amsterdam kwam jouw dichtkunst tot een hoogtepunt. In 1866 verscheen jouw invloedrijkste megagedicht 'De Schepping'. De voordracht ervan duurde zo'n twee uur en je deed dat in o.a. Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht. Het maakte jou beroemd. In 1868 verscheen jouw berijmde vertaling van 'Sprookjes en Verhalen' van Hans C. Andersen. In 1871 voltooide je jouw vertaling van 'De Fabelen' van La Fontaine. In 1869 verscheen het megagedicht 'De Planeeten', een vervolg op 'De Schepping'. Met de houtgravure 'Engelen in de hemel' van J.H. Rennefeld. Je voltooide het op 17 oktober 1868. Ik heb een exemplaar. Jouw poëzie is overspoeld door stichtelijke clichés en het bewijst dat je psychotisch was, sterker nog, jouw poëzie wekt psychoses op, ondanks jouw goede bedoelingen.

Je vertaalde 'Paradise Lost' van John Milton, Dante's 'Inferno' en Goethe's 'Faust'. In 1885 verscheen jouw gedicht 'De Nieuwe Kerk van Amsterdam', een geschiedkundige berijming. Op 20 mei 1887 overleed jouw vrouw. Op 26 december 1889 overleed jij in de Vossiusstraat in Amsterdam. Je werd 70 jaar en je bent in de Oosterbegraafplaats begraven, bij jouw vrouw. Frederik van Eeden heeft zich op 30 december 1919 vanuit Walden (Bussum) verontschuldigd voor zijn spotgedicht 'Aan J.J.L. ten Kate' in 'Grassprietjes' uit 1885, toen hij 24 was. Hij schreef: 'Jarenlang voelde ik een zekere schaamte als ik hem ontmoette of zijn huis voorbijging.'. Hij vond dat jij 'ook menig goed vers gemaakt hebt' en 'dat het meer is dan vlotte rijmelarij'. In zijn eigen werk ging hij ook geregeld exaltatisch tekeer. Neem bijvoorbeeld in 'Johannes Viator', 'Ellen, een lied van de smart', 'Lioba' en 'Aan mijn Engelbewaarder en andere gedichten' (1922), waarbij mijn exemplaar van de priester/hoogleraar Paul P.V. van Moorsel is geweest. Desalniettemin blijft zijn studentikoze spotgedicht volop in ons collectieve, literaire geheugen bewaard, meer dan het hele vrome, ploeterende oeuvre van jou.