Van de vrije acteerwereld naar de hel van Auschwitz

(voor Grete Berger (1883 - 1944))

Jij bent geboren als Margarethe Berg op 11 februari 1883 in Jägerndorf (Krnov), Moravië-Silezië, in een Joods gezin. Jij kreeg eerst acteerles van de lerares Rosa Roth in Wenen. Op 1 september 1903 debuteerde jij als toneelactrice in het Deutsches Theater op de Schumannstrasse 13A in Berlijn, in 1883 opgericht door de theaterregisseur/toneelschrijver Adolf L'Arronge, die o.a. de sentimentele komedie 'Mein Leopold' uit 1873 schreef. In 1904 werd jij een vaste actrice in het Deutsches Theater, bij de Joodse theaterregisseur Max Reinhardt (Maximilian Goldmann). Jij speelde jeugdige karakterrollen en in 1911 speelde jij met Reinhardt's ensemble in Praag en Sint-Petersburg, waar jullie 'Oedipus Rex' van Sophocles speelden. In Berlijn speelde jij Puck in 'A Midsummer Night's Dream' van Shakespeare, Elektra in 'Elektra' van Hugo von Hofmannsthal, Désirée in 'The Count of Charolais' van Richard Beer-Hofmann, Marikke in 'Johannisfeuer' van Hermann Sudermann en Rahel in 'The Jewess of Toledo' van Franz Grillparzer.

Max Reinhardt was van 1910 tot 1935 met Else Heins getrouwd, met wie hij 2 kinderen kreeg, en vanaf 1935 tot zijn overlijden op 30 oktober 1943 was hij met de actrice Helene Ottilie Thimig getrouwd. Vanaf 1913 speelde jij in stille films. In 1913 debuteerde jij in de horrorfilm 'The Student of Prague', losjes gebaseerd op het korte verhaal 'William Wilson' uit 1839 van Edgar Allan Poe, het gedicht 'The December Night' van Alfred de Musset en 'Faust'. Paul Wegener speelde de hoofdrol, zijn zesde en laatste vrouw was de actrice Lyda Salmonova. Paul was ook lid van Reinhardt's acteergezelschap. Jij speelde gravin Margit Schwarzenberg. Ook met Lyde Salmonova en John Gottowt (Isidor Gesang), die op 29 augustus 1942 in Wieliczka zat ondergedoken, vermomd als een R.K.-priester. Hij werd door een SS-officier vermoord en hij werd 61 jaar. De film werd door Paul Wegener en de Deense Stellan Rye geregisseerd. Stellan overleed op 14 november 1914 als krijgsgevangene in Frankrijk en hij werd 34 jaar. Jij speelde ook in diverse, andere films van Stellan, zoals in enkele horrorfilms, die door jouw liefdespartner van destijds, de acteur/auteur/filosoof Hanns Heinz Ewers, waren geschreven.

Hanns Ewers is op 3 november 1871 in Berlijn geboren en hij overleed op 12 juni 1943 door tuberculose in Berlijn. Hij was lid van de NSDAP, maar hij was tegen het antisemitisme. Verder maakten zijn homoseksuele neigingen hem ongewenst bij de nazi's. In 1913 speelde jij ook de hoofdrol in 'Der Verführte' en '...alle Schuld rächt sich auf Erden' en Marga Hendrick in 'Die Augen des Ole Brandis'. In 1914 speelde jij de hoofdrol in Rye's 'Erlkönigs Töchter', in 'Der Ring des schwedischen Reiters', in 'Ein Sommernachtstraum in unserer Zeit' en Margaret in 'Evinrude' van Rye. In 1914 ging jij ook weer op het podium spelen. In 1921 speelde jij in 'Menschen im Rausch', naast Conrad Veidt, die met de actrice Auguste Holl, die ook in de film speelde, getrouwd was. Hij trouwde later met de aristocratische Anna Maria Radke, met wie hij de dochter Vera Viola Maria kreeg. Zijn laatste vrouw was de Joodse Flora Ilona Barta Greger. In 1921 speelde jij ook in 'Der müde Tod' en de hoofdrol in 'Die geheimnisse von Berlin'. In 1922 speelde jij in 3 films, o.a. in 'Dr. Mabuse, der Spieler', met Anita Berber, die op 10 november 1928 in Berlijn-Kreuzberg door tuberculose overleed en 29 jaar werd. Zij was ook een danseres en schrijfster. Zij was getrouwd met de acteur/danser/dichter Willy Knobloch, die op 27 juni 1927 door tuberculose overleed en 29 jaar werd.

In 1923 speelde jij in 3 films, o.a. in het drama 'Das alte Gesetz', met Henny Frieda Ulricke Porten in de hoofdrol, die door de nazi's werd geboycot, omdat zij weigerde van haar Joodse man Wilhelm von Kaufmann-Asser te scheiden. In 1924 speelde jij in 'Die Nibelungen: Siegfried' en 'Die Nibelungen: Kriemhilds Rache', met Margarethe Schippang in de hoofdrol. In 1925 speelde jij in 'Die Assmanns', in 1926 in 'In Treue Stark', in 1927 in 'Metropolis', in 1928 in 'Spione', met Lien Deyers, geboren als Nicolina Spanier op 5 november 1909 in Amsterdam. Haar ouders waren de pianoleraar Nathan Spanier (1857 - 1916) en de naaister Johanna Liefjes (1888 - 1918). Haar halfbroer was Andries Spanier (1906 - 1960). Zij was getrouwd met de Joodse Alfred Zeisler, met wie zij in 1940 scheidde. Zij was een alcoholiste en in 1957 ontmoette Wim Sonneveld haar. Wim schrok van haar verdwenen schoonheid en aftakeling. Haar andere ex-mannen waren Frank Orsatti, Victor Rubin en Lawrence Adlon. In 1964 zat zij in de Clark County Jail in Las Vegas. Mogelijk overleed zij in 1965, maar haar sterfjaar is onbekend. In 1929 speelde jij nog in 'Das Land ohne Frauen'.

Jij vluchtte met jouw man naar Italië, waar jullie op 7 april 1944 in Rome door de nazi's werden gearresteerd. Op 10 april 1944 zouden jullie naar een concentratiekamp gedeporteerd worden. Jij werd naar het doorgangskamp Fossoli gestuurd, waar jij jouw oud-collega uit de tijd van Reinhardt's Deutsches Theater Jacob Feldhammer ontmoette. Op 16 mei 1944 werden Jacob en jij naar het concentratiekamp Auschwitz vervoerd, waar jullie op 23 mei 1944 kort na aankomst zijn vermoord. Jij werd 61 jaar. Jacob werd 62 jaar. Jacob's zus, de toneelactrice Anna Hennie Vicie Feldhammer, die ook bij Reinhardt speelde, heeft op 9 november 1942 in Bischofsheim zelfdoding gepleegd. Zij werd 64 jaar.

Margarethe Berg

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

Er is nog niet op deze inzending gestemd. 46