Een Oekraïense democraat in hart en nieren

(voor Ivan Yakovych Franko (1856 - 1916))

Jij bent geboren op 27 augustus 1856 in het dorp Nahuievychi, provincie Lviv, Oekraïne. Daar staat jouw boerderij en museum. Pater Yosyp Levytsky heeft jou gedoopt. Hij was een bekende dichter/schrijver, die vanwege zijn 'scherpe tong' naar Nahuievychi was verbannen. Jouw familie was welgesteld en had 24 hectare land en bedienden. Jouw vader was de Oekraïens-Duitse, rooms-katholieke kolonist/dorpssmid Yakiv Franko. Jouw Poolse moeder was van kleine, adellijke afkomst of een afstammelinge van de verarmde, Oekraïense, adellijke familie Kulchytsky. Zij was een verre verwante van de heilige, politieke en militaire Kozakkenleider Petro Konashevych-Sahaidachny. Hij overleed op 20 april 1622 in Kiev door de verwondingen na de Slag bij Khotyn. Hij werd zo'n 40 jaar en hij is in het Bratsky-klooster in de wijk Podil begraven, nabij het Kontraktova-plein, waar een bronzen monument van Petro te paard staat en een bronzen beeld van de filosoof Gregorius Skovoroda.

Volgens de historicus Jaroslav Hrytsak was jij van Duitse, Poolse en Oekraïense afkomst. Dat had iedereen kunnen bedenken. In 1990 verscheen Hrytsak's boek 'De Geest die beweegt om te vechten...', een politiek portret van jou. Van 1862 tot 1864 ging jij in Yasenytsia Sylna naar school en daarna tot 1867 ging jij naar de Basilian kloosterschool in Drohobych, waar de Pools-Joodse schrijver/kunstenaar Bruno Schulz is geboren, die op 19 november 1942 door de Gestapo-officier Karl Günther is vermoord. Hij werd 50 jaar. Jij ging naar het gymnasium en nog voor jouw afstuderen overleed jouw vader. Niet lang daarna overleed jouw moeder en woonde jij bij vreemden. In 1875 studeerde jij af aan de Drohobych Realschule. Jij studeerde klassieke filologie, Oekraïense taal en literatuur aan de Universiteit van Lviv. Jij schreef diverse dichtwerken en de roman 'Petrii i Dovbushchuky', uitgegeven door het studentenblad 'Druh' (Vriend), waarvan jij later redactielid was. Jouw ontmoeting met de filosoof/historicus Mykhailo Drahomanov maakte een grote indruk op jou. Zijn vrouw was de beroemde actrice Ludmila Dragomanova en hun dochter was de schrijfster Lidia Sjisjmanova.

Vanwege jouw band met Mykhailo Drahomanov en jouw eigen socialistische werken werd jij in 1877 gearresteerd, samen met o.a. Mikhailo Pavlyk en Ostap Terletsky. Jullie werden beschuldigd lid te zijn van een geheime, socialistische organisatie, maar die bestond niet eens. Jij zat negen maanden in de gevangenis, terwijl jij de satire 'De Smorhon Academie' schreef. Weer op vrije voeten bestudeerde jij de werken van Karl Marx en Friedrich Engels. Je publiceerde artikelen in de Poolse krant 'Praca' (Arbeid) en je was mede-organisator van arbeidersgroepen in Lviv. In 1878 begon jij met Pavlyk het tijdschrift 'Hromads'kyi Druh' (Publieksvriend), wat na 2 nummers door de overheid verboden werd. Het herstartte als 'Dzvin' en 'Molot'. In jouw boekenserie 'Dribna Biblioteka' stimuleerde jij in 1880 de boeren tot burgerlijke ongehoorzaamheid. Jij werd drie maanden in de Kolomyia-gevangenis opgesloten en daarna ging jij naar Lviv. In de roman 'Na Dni' (Aan de onderkant) schreef jij over jouw ballingschap. Jij stond onder politiebewaking en jij werd door de regering uit de Universiteit van Lviv gezet, nu de Ivan Franko Nationale Universiteit van Lviv. Jij publiceerde meer dan de helft van het tijdschrift 'Svit' (Wereld).

Later in 1881 ging jij naar Nahuievychi terug, waar jij de roman 'Zakhar Berkut' schreef. Jij vertaalde Goethe's 'Faust' en Heine's 'Deutschland: ein Wintermärchen' in het Oekraïens. Jij schreef enkele artikelen over Taras Shevchenko, jij schreef voor het tijdschrift 'Zorya' (Zonsopgang) en jij was redactielid van de krant 'Dilo' (Actie). In mei 1886 trouwde jij in Kiev met Olha Fedorivna Khoruzhynska, met wie jij een tijd in Wenen woonde. Olha was aan het Instituut van Adellijke Dames in Charkov afgestudeerd, zij kende diverse talen en zij speelde piano. Daar ontmoette jij Theodor Herzl en de filosoof/politicus Tomás Garrigue Masaryk, die in november 1918 de eerste president van Tsjechoslowakije werd. In 1888 publiceerde jij in 'Pravda', wat in 1889 tot een arrestatie leidde. Na twee maanden gevangenisstraf richtte jij in oktober 1890 samen met Mykhailo Drahomanov en Mykhailo Pavlyk de Roetheens-Oekraïense Radicale Partij op. Die partij was voor socialisme, meer rechten voor de Oekraïense boeren en secularisme. In 1891 ging jij naar de prachtige Franz-Josephs-Universität Chernowitz en vervolgens naar de Universiteit van Wenen, waar jij een proefschrift over de spirituele romantiek van de christelijke heiligen Barlaam en Josaphat verdedigde, onder toezicht van de professor in Slavische talen Vatroslav Jagic, bij wie jij op 1 juli 1893 jouw doctoraat in de filosofie behaalde.

Olha en jij kregen 4 kinderen; Andriy, Petro, Taras en Hanna. In 1894 werd jij leraar geschiedenis van de Oekraïense literatuur aan de Universiteit van Lviv, maar jij onderging tegenstand van de staatsman Kazimierz Badeni en de conservatieven. In het tijdschrift 'Zhytie i Slovo' van Olha en jou publiceerde jij zware kritiek op de Oekraïense sociaaldemocratie en het socialisme van Marx en Engels. In jouw antimarxistische dichtbundel 'Mijn Smaragd' (1898) noemde jij het marxisme 'een religie gebaseerd op dogma's van haat en klassenstrijd'. In 1899 stichtte jij samen met de historicus/politicus Mykhailo Hrushevsky de Nationale Democratische Partij. In 1902 kochten studenten en activisten in Lviv een huis voor jou en jouw gezin. Vanwege reuma en verlamming van jouw rechterarm hielpen jouw zonen jou bij het schrijven van de laatste werken. Vooral Andriy hielp jou. Andriy overleed rond 1914 door hartfalen en hij werd 27 jaar. Daarna begon Olha aan een slopende geestesziekte te lijden en bleven jullie in Lviv wonen. De weduwnaar Petro hertrouwde met de culinair schrijfster Olha Fjodorovna Bilevych (1896 - 1987), met wie hij 2 dochters kreeg, Vira en Ivanna, die in Kiev wonen. Petro werd in 1941 door Sovjet-agenten vermoord en hij werd 51 jaar. Taras kreeg 3 kinderen; Roland, Zinoviya en Daryna.

Jij overleed op 28 mei 1916 om 16.00 uur in Lviv en in armoede. Jouw ontzielde lichaam lag naakt op een tafel, met slechts een rafelig laken erover. Jouw begrafenis en jouw begrafeniskleren zijn door jouw bewonderaars betaald. Jij werd 59 jaar en jij bent in de Lychakivskiy Begraafplaats in Lviv begraven. Olha is net als Petro in 1941 overleden.

Ivan Yakovych Franko

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

Er is nog niet op deze inzending gestemd. 41