De homoseksuele dichtervorst van Bronneger

(voor Gerard Nijenhuis)

Jij bent geboren op 22 januari 1932 in Gieten. Jouw ouders waren Gerhard Nijenhuis en Jentje Werners. Jouw vader is geboren op 1 december 1893 in Gieten. Zijn ouders waren de landbouwer Harm Nijenhuis en Grietje Nijenhuis. Jouw vader was ook een landbouwer in Gieten en raadslid. In 1930 werd hij burgemeester van Gieten, tot 1958, behalve in de Tweede Wereldoorlog. Na die oorlog was hij ook een tijd waarnemend burgemeester van Rolde. Op 15 april 1925 trouwde hij in De Wijk met jouw moeder uit Ruinerwold, de dochter van de landbouwer Jan Werners en Annigje Pol. Zij kregen 3 kinderen; de architect Harm, de econoom Jan en jou, de derde zoon, een schrijver/dichter. Jij was een nakomertje. Jouw vader zat anderhalf jaar in de gijzelaarskampen Haaren en Sint Michielsgestel. In die tijd kreeg jouw moeder tuberculose en moest zij 5 jaar kuren. Jij ontdekte al vroeg jouw homoseksualiteit. Vooral in de pubertijd voelde jij je erg eenzaam. Jij begon al vroeg te schrijven. Gerrit Achterberg en Martinus Nijhoff zijn jouw grote voorbeelden. Jouw broers gingen naar een kostschool en jij was overal in Gieten welkom. Uit dankbaarheid daarvoor schreef jij het gedicht 'De meensken oet de Dorpen', wat in de dichtbundel 'Schoolschrift' staat.

Jij kwam ook veel bij de overburen, bij dominee Jelte Boonstra, zijn vrouw en 3 dochters. Boonstra was briljant, muzikaal en literair begaafd. Hij preekte in een schitterende stijl en vol humor. Hij inspireerde jou om theologie te gaan studeren. Jij ging naar de HBS in Assen en jij deed het Staatsexamen Gymnasium A. In 1954 schreef jij de novelle 'Biecht bij Franciscus', die een studentenprijsvraag won en niet is uitgegeven. Jij zat in Groningen op kamers en jij had contact met de mensen van het Drents programma van Radio Noord en Oost. Jouw teksten werden door Hans Heyting voorgelezen. Hans (Johannes) Heyting was ook schrijver/dichter. Die teksten (korte verhalen) verschenen in het boek 'Um t Hemelriek' uit 1955, onder jouw pseudoniem Harm Werners. In 1955 deed jij de eerste radio-kerkdienst. Jij deed ook literair en religieus radiowerk voor de VPRO en voor Radio Drenthe. Jij deed ook radiowerk met Douwes en Gerriet Wilms. Met jouw beste vriend Hans schreef jij later toneelstukken, zoals 'Kribberij um 't Kamnet. Drents bliedspul in 3 bedrieven'. Van 1952 tot 1956 zat jij in Groningen, waar jij theologie studeerde, net als in Amsterdam. Tijdens jouw studie in Groningen was jij mede-oprichter en voorzitter van de Drentse Schrieverskring. En jij hebt in 1956 samen met Hans Heyting en Gerrit Kuipers het Drents literair tijdschrift 'Oeze Volk' opgericht. Bij de Regionale Omroep Noord had jij een poëzierubriek en jij was medewerker van de Drents Gronings Pers. Jij schrijft in het Nederlands en Drents.

Van 1959 tot 1968 was jij dominee van de Vrijzinnige Gemeente in de IJmond. In die tijd ben jij getrouwd en kregen jullie 4 zonen. Op 23 juni 1965 overleed jouw vader in het Diakonessenhuis aan de Van Ketwich Verschuurlaan in Groningen. In 1968 werd jij Hervormd dominee van Koog aan de Zaan en Zaandijk, maar niet lang, want in datzelfde jaar werd jij maatschappelijk werker. Vanaf 1972 deed jij bedrijfsmaatschappelijk werk in Groningen en was jij 7 jaar leraar aan de Sociale Academie 'De IJsselpoort' in Kampen. Jullie woonden in Eext, waar jullie zonen zijn opgegroeid. Jij begon daar weer te schrijven. Zowel in jouw romans als in jouw dichtbundels kreeg de homoseksualiteit een steeds duidelijker rol. In 1978 verscheen jouw dichtbundeldebuut 'Leven op afstand' bij uitgeverij De Beuk in Amsterdam. In 1979 verscheen het boek 'Het jaar van de ooievaar'. In 1981 verscheen de dichtbundel 'Het dorp bestaat niet meer' en in 1983 verschenen 'Onlaand', 'Dubbelspel' en 'Mandielig'. Van 1985 tot 1990 was jij leraar Drents aan de pabo 'De Eekhorst' in Assen. In 1986 ben jij na ruim 20 jaar huwelijk gescheiden. Het afscheid nemen van jouw huwelijk en het definitief kiezen voor jouw homoseksualiteit was een hele worsteling voor jou. Jouw vrouw dacht, dat als jij eenmaal met haar getrouwd was, jouw homoseksualiteit wel overging. Een fabeltje, dat destijds alom geloofd werd. Jij ging op een landgoed met de 19-de eeuwse boerderij 'De Hereboerderij' aan de Dorpsstraat 13 in Bronneger wonen. Daar ben jij blijven wonen, al woonde jij nog wel twee jaar met jouw jongste zoon in Eext. In 1987 ontving jij de Culturele prijs van Drenthe voor jouw literaire werk en in 1987 verschenen 'Schoolschrift' en 'Novemberlicht'. 'Schoolschrift' is het laatste, gedrukte werk van de drukker/schrijver Cornelis (Cees) van Dijk (1925 - 2019) op zijn Carlinapers in Oosterhesselen.

De in Drenthe gevestigde drukkers Cees van Dijk en Ger Kleis (18 april 1940, Coevorden) hebben diverse uitgaven van jou in een kleine oplage gedrukt. Gerrit Kleis, die ook dichter is, was drukker-eigenaar van de private press Sub Signo Libelli. Hij drukte tot 2010 op een Boston tafeldegelpers 289 uitgaven. Deze pers verhuisde op initiatief van de stadsdichter van Gouda (2018 - 2020) Pieter Stroop van Renen naar Gouda, naar de Drukkerswerkplaats Gouda bovenin de Chocoladefabriek, Gouda's openbare bibliotheek aan Klein Amerika. Dat edele apparaat heeft een imposante geschiedenis. Kleis drukte werk van o.a. Hans Warren, Gerrit Komrij, Boudewijn Büch, Peter Heringa, Arnold Spauwen, James Otis Purdy, Louis Couperus en jou. Bijna allemaal homoseksuelen. Van Spauwen weet ik het niet zeker en Büch speelde het, zij het zeer overtuigend, ook om literair gezien vooruit te komen. Kleis woont vanaf 2012 permanent in Geesbrug. Petrus Marinus (Peter) Heringa was een homoseksuele dichter/vertaler. Zijn partner was Ronald William (Ron) Ramsey, hoogleraar experimentele klinische psychologie aan de Universiteit van Amsterdam, die op 2 oktober 1986 zelfdoding pleegde en 55 jaar werd. Peter heeft op 2 oktober 1987 in Amsterdam zelfdoding gepleegd. Hij werd 41 jaar. Op zijn 16-de deed Peter al een poging tot zelfdoding. James Purdy was ook homoseksueel. In 1973 begon de homoseksuele uitgever Johan Polak zijn vertaalde proza uit te geven.

In 1989 verscheen 'Onteigening' en in 1990 verscheen 'In aankomst ligt vertrek besloten'. Jij kreeg een liefdesrelatie met de 13 jaar jongere ex-reclameman Jan Gilhuis, die in 1992 bij jou ging wonen. Op 9 juni 1992 overleed Hans Heyting in het Wilhelminaziekenhuis in Assen. Hij werd 73 jaar. In het centrum van Borger staat zijn borstbeeld, gemaakt door Bert Kiewiet. Hij ging ooit op aanraden van Anne de Vries en jou kinderboeken schrijven, zoals 'Om je dood te schamen', 'Eva en Bert samen alleen' en 'De overstap'. In 1994 verscheen 'Het omslaan van de tijd' en in 1997 'Het portaal'. Sinds 1998 hebben jullie een klein hotel en inmiddels ook een kleine galerie, 'De Kunstkamer'. Er zijn drie gastenverblijven in de koestal gebouwd; Mooie kamer, Middenkamer en Nieuwe Bedstee. De paardenstal is tot eetkamer verbouwd. Jullie beheren ook een landgoed bij Le Blanc in de Brenne, frankrijk. Daar houd jij af en toe cursusweken. In de galerij van 'De Hereboerderij' hangen zo'n 300 schilderijen. Jouw zoon Simeon schildert ook. Jij bent lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, opgericht in 1766 en nu met koning Willem Alexander als beschermheer. Jouw ontmoeting met de operazangeres Gré Brouwenstijn (1915 - 1999) heeft jou sterk beïnvloed. In 1940-1945 trad zij voor de Wehrmacht op en zij had contact met de nazipoliticus Arthur Seyss-Inquart. Op haar graf staat 'Ein seh'lger Engel dort zu werden' uit de opera 'Tannhäuser' van Wagner. Een dubieuze, bedenkelijke beïnvloeding lijkt mij.

In 2000 verscheen de dichtbundel 'Land in zicht', in 2004 'Het verborgen leven', in 2005 'De toonsoort van de tied: Drentse gedichten', in 2007 jouw Drents boekenweekgeschenk 'Een plek um te blieven' en in 2012 '80 gedichten' met een CD. In juni 2008 werd jij de eerste gemeentedichter van Borger. In 2010 verscheen jouw boek 'De dag dat vader verdween', gebaseerd op de arrestatie van jouw vader door de nazi's in de Tweede Wereldoorlog. In 2012 kreeg jij een erespeld van het Huus van de Taol, opgericht in 2007. In januari 2018 werd jij tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau geslagen. Jouw in 2018 verschenen biografie heet 'Dat ik besta komt door de taal' en is door de Drentse schrijver/politicus Lukas Koops (1952, Grol) geschreven. Mijn moeder, die jouw biografie herleest, herkent heel veel in jouw levensloop en de levensloop van mijn vader Jan Rutgers, die dominee en homoseksueel was. Zij is jou daarvoor erg dankbaar.


Onlaand

Dichten is niet wat in de boekies steet:
De chaos in een vittien-regelig verbaand
bedapperen en dan an vaoders haand
staon kieken of de zun al under geet.

Dichten is ok niet 't zo mooi zeggen
dat 't leven, tot de tweede macht verheven,
je even zun raor geveul kan geven.
Het is gien toverij, gien haand opleggen.

Dichten is duren: 't Woord boeten 't vaast verbaand
gebruken, tegendraodse oetleg geven
van dat hemmele, ingeperkte leven.

Dichten is: wonen op 'n stuk van 't onlaand
Scherensliepen. Met je waor langs de deuren gaon,
waorvan je zeker weet: zie laot oes staon!


Vrumde

Verkaoveling legde de nes terecht:
Waor ies oes bes een goorn har met slaot,
geet nou 't kornbein en slag zien zwaore maot.
De grenssteen van de marke is verlegd.

Het hoes daor wij in zaten weur verbouwd.
Geluden die wij heurden, 'zachte soezen
van d'aovend, 't tweedonker van vleermoezen,
het is veurbij, al was 't nog zo vertrouwd.

Wat is nog eigen as alles overal
het zölfde wezen mot, de tied gien kleur
meer kriegen wil en in gien dörp de geur
van heui de zummeraovend kruden zal.

waor blief ik zölf met witte boord en handen,
waor heur ik thoes - met wel heb ik nog banden?


uit 'Onlaand' (1983)

Gerard Nijenhuis

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

Er is nog niet op deze inzending gestemd. 59