Debussy vs Grieg, een wonderlijk incident (1)

Door de hele geschiedenis heen hebben zich conflicten voorgedaan van politieke aard die hebben geleid en nog steeds kunnen leiden tot de meest gevaarlijke en oncontroleerbare situaties.

Een dergelijk conflict, zij het dan niet van internationale politieke aard, speelde zich aan het eind van de negentiende eeuw af in Frankrijk. Het was een typisch nationaal conflict, bekend geworden onder de naam "Dreyfuss affaire".
Het is niet mijn taak om deze gedifferentieerde zaak in detail te belichten. Daartoe ontbreekt mij de politieke en juridische kennis, maar wel weet ik dat deze kwestie geleid heeft tot de geruchtmakende Dreyfusszaak. De Franse gmoederen raakten ernstig oververhit, waarvan de internationale pers een gretig gebruik maakte.

Waar ging het om? Men kan eenvoudig stellen dat de publieke opinie verdeeld was in twee kampen, pro en contra, anders gezegd: vóór of tegen Dreyfuss en de gerechtelijke behandeling en uitspraak in deze zaak. Ook binnen Frankrijk waren de meningen verdeeld, denk in dit verband maar aan het geruchtmakende artikel van Zola "J'accuse" (ik beschuldig), waarin Zola duidelijk zijn mening en die van een groot aantal landgenoten vertolkte. Daarbij werd geen blad voor de mond genomen!

Nu kan men zich, en terecht, afvragen was de kwestie Dreyfuss te maken had met muziek. Toch heeft het proces indertijd zoveel opschudding verwekt dat zelfs het toenmalige muziekleven er niet onberoerd onder bleef. De aanzet van de hele kwestie werd gegeven door een uitnodiging van de Franse dirigent Colonne aan Edvard Grieg om in Parijs een concert van eigen werken te komen dirigeren.
Men moet weten dat het proces Dreyfuss, toen het al lang in volle gang was en de pers verhitte verslagen bracht over de gang van zaken, Grieg, vrijheidslievend en emotioneel als hij is, Colonne een brief schrijft waarin hij zijn verontwaardiging uit over de onrechtvaardigheden die in Frankrijk plaatvinden, en daardoor niet in staat is om op enigerlei wijze met het Franse publiek in contact te willen komen. Ook deze brief van Grieg haalt de internationale pers en wordt breed uitgemeten. Er ontstaan twee stormen, de één van bijval, de ander, vooral van Franse zijde, van verontwaardiging!
In 1903 herhaalt Colonne zijn uitnodiging en omdat de gemoederen geheel tot rust zijn gekomen en gaat Grieg in dat jaar naar Parijs.

Het wordt tijd dat ik u vertel waar het conflict eigenlijk over ging! Alfred Dreyfuss (1859-1935) was een Franse officier. Hij was Jood, in 1894 gearresteerd omdat hij verdacht werd van landverraderspraktijken als spion voor Duitsland. Het feit dat Dreyfuss Jood was in het antisemitistische Frankrijk van toen heeft daar alles mee te maken.
In 1895 werd Dreyfuss uit zijn rang gezet en verbannen naar het Duivelseiland. De veroordeling veroorzaakte veel opwinding en veel personen hebben getracht Dreyfuss te helpen. In 1899 werd hij vrijgesproken van de aanklachten tegen hem. Zola schreef zijn beroemde pamflet in 1898. Daarin werd ook de naam van de echte dader genoemd, de Hongaar Ferdinand Walsin-Esterhazy.

(wordt vervolgd)