Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

Leermeesters

Een boek van literatuurcriticus Kees Fens, die ik eenmaal gezien heb.
Voor de Volkskrant-lezers waarschijnlijk een overbodig boek.

Allereerst de verhandeling over de Romeinse redenaar Cicero, de belangrijkste sprekers houden anderen op hun bescheiden plaats van leerling, aldus Fens. Het ideaal van evenwicht en harmonie, van eenheid in verscheidenheid, ook in onze huidige cultuur, is een nog steeds werkzame erfenis van Cicero, die in 55 voor Christus zijn beroemde 'De oratore' publiceerde.

Dan de ontboezeming over Origenes, een aardige theoloog, die ook de vriendschap propageert. Hij heeft zichzelf gecastreerd. Origenes kende helaas niet de boeddhistische tantra-religie. Hij sneed zijn zaadknikkers af, tegenwoordig is een monnik met ballen en een non met kittelaar gelukkig een feit. Zijn vader was een martelaar en hij was niet anders in dat opzicht, alleen hij schreef over de kosmische eenheid, het onstuitbare verlangen daarnaar.

Augustinus vind ik in tegenstelling tot Fens een kurkdroog schrijver, irritant langdradig, nergens inspirerend, beangstigend ruimteloos.

Verrassend is de Ierse heilige Columba, wat 'duif' betekent. Hij leefde en werkte op het eiland Iona in een cenobietenklooster, een vertegenwoordiger van God. Boeiend is het verloop van de eerste cisterciënzerkloosters in Ierland. St. Bernardus (ook een fluweelzacht bier) bewandelde daar zijn eigen pad, doodlopend weliswaar, zichtbaar althans. De spookachtige ruïnes resten, pelgrimage uitlokkend.

Het boek zit vol pakkende kloostergeschiedenis, veel diepspittende kennisoverdracht, iets te weinig troostrijke, mystieke teksten. Fens scherpt zichzelf aan de vele meesters die hij opvoert, zoals Anselmus van Canterbury en Johannes van het Kruis, als een verkapte, monastieke prediker. Alsof de schooljaren herleven, duikt Fens Petrarca op uit de oceaan der vergetelheid. Ook ideaalbeeld Laura krijgt een hartstochtelijke mond-op-mond-beademing en ze ademt weer. Petrarca hield zielsveel van Laura, toen zij stierf wilde hij net als zijn geliefde broer het stille klooster in, maar het bleef bij hoofdwerk, een boek, zijn zwanezang 'Godgewijde ledigheid'.

Thomas More, de contemplatieve humanist die totale (religieuze) gemeenschap wilde, werd in zijn tijd genadeloos geëxecuteerd.
Humanist Erasmus versus Luther en de laatste verliest, want roerloos ben je stuurloos en stuurloos ben je nergens. 'Lieve God', waren zijn laatste woorden.

Volgens biograaf Ellmann leed Oscar Wilde vanaf zijn Oxfordse tijd aan syfilis, gekregen van een hoertje, als gevolg daarvan nam hij kwik in, wat ook leidde tot vergiftiging van zowel zijn lichaam als zijn geniale geest. Bij zijn sterven is ook syfilis geconstateerd. Best mogelijk allemaal, zijn overmatig alcoholgebruik heeft dan de functie van weerstandsvermindering gehad.

Feit blijft dat de tedere Wilde een martelaar was in vele opzichten, een bi-sexuele extremist, die toch vooral zijn homosexuele, vrouwelijke, gepassioneerde aard moest opofferen.

De smaak van Fens is archïsch te noemen met types als Hopkins en Carroll. De laatste leidde wel een dubbeldik dubbelleven, naast leraar wiskunde was hij diaken van de Engelse kerk en hij schreef o.a. 'Alice in Wonderland'. Evelyn Waugh (vooral 'Brideshead revisited') stierf op het toilet aan een hartstilstand, hij haatte zichzelf en hij dronk daarom veel meer dan goed voor hem was, drugs ter onderdrukking van de ontbrekende zelfliefde. Had hij zijn isolerende zelfdestructie maar kunnen omsmeden in het constructief uiten van zijn ware behoeften! 'De angst voor impotentie is de grootste die hij heeft gekend' (blz. 215). Zo ken ik de meeste mannen overigens. Waugh was slachtoffer van zijn eigen spelmatig gedrag en zijn ongeneeslijke melancholie.

Rectificatie: In 'De verbluffende relatie tussen Melmoth en Flyte' schreef ik dat Waugh absoluut heterofiel zou zijn, wat bij nader inzien niet klopt, terwijl ik dat toch had moeten doorzien, want mijn vader was ook zo'n Orpheus-figuur, homosexueel binnen een huwelijk met een vrouw. Moet gezegd, een uitmuntende bespreking van Waugh's biografie laatst in de NRC deed mij hierbij mijn fout inzien, ik liet me verblinden, maar dé letterkundige Bas Heyne opende mijn ogen voor de waarheid. Ik neem mijn Italiaanse hoed voor je af, eerbiedwaardige collega!

Lees en verzadig u aan de verzamelde wijsheid van een literaire veelvraat en alchemist en gezelschapsdier, Kees de leerjongen!

Schrijver: Joanan Rutgers, 19 december 2009


Geplaatst in de categorie: literatuur

4.5 met 2 stemmen 158



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)