OVER RELIGIEUZE BEHOUDZUCHT

Waar komt toch dat fnuikende misverstand vandaan, waardoor religieus conservatisme vaak verward wordt met vroomheid? In islamitische landen zien we afschrikwekkende voorbeelden van de gevolgen die dat kan hebben: achterstand op allerlei gebied en in extreme gevallen (en die zijn er geen zeldzaamheid) moord en doodslag van andersdenkenden. Zo bont wordt het door christenen in onze dagen niet meer gemaakt. Maar behoudzucht is ook hier nog in ruime mate aanwezig. Hoe orthodoxer, hoe dogmatischer.

Starre behoudzucht heeft in feite niets met vroomheid te maken. Gelovigen mogen het zich echt niet als een verdienste aanrekenen als ze alles bij het oude willen houden. Dat is ook geen navolging van Christus, die zei: “vuur werp ik op de aarde”. Die ook de moed had te breken met het steriele dogmatisme van oude, gevestigde waarheden: “U hebt gehoord dat er gezegd is… Maar Ik zeg u…”. En kwam de Geest op Pinksteren niet met het geluid van een rukwind en het verschijnsel van vuur? Storm en vuur rekenen af met wat dood en vermolmd is. Was Jezus zelf in zijn woorden en daden niet een en al provocatie van menselijke behoudzucht, eigengereidheid, zelfzucht en ongerechtigheid? Gods geest is een geest van vernieuwing!

Een kerk die leeft is op weg. En op weg zijn betekent: een weg zóéken in een steeds veranderende omgeving. Wie op weg is heeft geen tijd voor het bouwen van heilige huisjes, laat staan voor het wonen erin. En de uitdrukking “heilige huisjes" is eigenlijk nog een vergoelijkende aanduiding. Het zijn vaak heilige vestingen, waarin gelovigen zich verschansen om zich te verdedigen tegen iedere aantasting van hun overgeleverde “waarheden”. Maar de strijdbaarheid van een levende kerk is niet gericht op de conservering van de traditie, maar op het inspireren van, het bieden van perspectieven, hoop en verwachting aan de mensheid in het hier en nu.

Wetenschap en techniek hebben de laatste driekwart eeuw een onvoorstelbare vlucht genomen en de perspectieven zijn ronduit fascinerend. Maar desondanks, of misschien juist als gevolg van al dat kennen en kunnen, wankelt de mensheid langs de rand van de afgrond en verliezen velen het geloof in en de hoop op een betere wereld.

De oudere generatie kerkmensen zou zich niet ongerust moeten maken als de jongere generatie veranderingen wil. Ze zou zich ongerust moeten maken als jonge mensen genoegen nemen met de bestáánde situatie. En de voorgangers zouden moeten ophouden met het geven van antwoorden op vragen die niet gesteld worden. En ze zouden de ruimte moeten scheppen waarin nieuwe vormen gevonden kunnen worden voor het christen-zijn in deze tijd, in plaats van de mens van vandaag op te schepen met de vormen en denkbeelden van gisteren.

Is er voor de kerken reden tot zorg? Dat hangt ervan af. Niet zozeer als de kerkverlaters tot andere, eigentijdse vormen van religiositeit en spiritualiteit komen. De kerk als instituut is middel, geen doel. Er is wél reden tot zorg als mensen en vooral jonge mensen zich uit onverschilligheid van de kerk afwenden en niet veel meer geloven dan dat het vlees beter is dan de benen. En er is reden tot zorg als jongeren die wél bij de kerk blijven, bij het ouder worden ook weer gaan verstrammen, harder en behoudender worden. Reden tot zorg is dat ook zij zich gaan conformeren en oude vormen krampachtig willen handhaven. Dan zal er weer een jeugd zijn – hún kinderen – die teleurgesteld een andere kant opgaat.

Nogmaals, het is geen verdienste, en zeker niet voor wie zich christen noemt, om versteende dogma’s en vormen te handhaven. Indien van iemand, dan mag van christenen – ook van oudere christenen – gevraagd worden nieuwe ideeën en inzichten onbevooroordeeld op de eigen merites te beoordelen en open te staan voor de toekomst. Leven is geen stilstand. Leven is groeien. Groeien is veranderen. Alleen fossielen blijven zichzelf.

religie dogmatisme v dogmatisme vernieuwing

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

3.4 met 7 stemmen 178