Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

Ervaringshorizon

In het gelijknamige boek raakt de hoofdpersoon in de ban van het verlichtingsideaal. Verlichting wordt hier in de betekenis gebruikt van individuele geestelijke ontwikkeling. De term wordt hier niet gebruikt om de verlossing van dogmatische en onderdrukkende denksystemen aan te geven en ook niet in de betekenis van de bevrijding van het denken in de zeventiende eeuw.
Meestal zoeken we dit ideaal op het vlak van spirituele ontwikkeling. Filosofische en wetenschappelijke denkers willen liever niet geassocieerd worden met de zwevende term spiritualiteit. Er is een tweedeling ontstaan: links zij die openlijk ervoor uitkomen dat ze zich inlaten met spirituele ideeën, rechts de wetenschappelijk en filosofisch georiënteerde denkers die eventuele sympathieën met spiritualiteit verbergen.

De horizon is een einder waarachter een gebied is dat nog niet zichtbaar is. Als jij je verplaatst naar een grotere hoogte of in de richting van de horizon, wordt een deel van dat nog niet zichtbare gebied zichtbaar. Het gezichtsveld wordt echter altijd beperkt door de horizon, die 360 graden rondom jou is.
In de kosmologie wordt de term waarnemingshorizon gebruikt om aan te geven dat materie nooit meer kan ontsnappen aan de gravitatiekracht van een zwartgat. Voorbij die horizon is nooit iets waar te nemen, zelfs niet het licht dat daar door de zwaartekracht wordt vastgehouden.

Als de term ‘ervaringshorizon’ wordt uitgelegd als een einder zoals de gezichtseinder, dan kan de ervaring uitgebreid worden. Dat is de uitleg die centraal staat in het boek ‘ervaringshorizon’. De hoofdpersoon wil niets liever dan zijn bewustzijn verruimen, dat volgens hem uiteindelijk zal leiden tot de verlichting. Bewustzijnsverruiming is te vergelijken met het opzoeken van een grotere hoogte, een heuvel of een berg, om meer te kunnen overzien. Ook kunnen er nieuwe ervaringen opgezocht worden door in de richting van de ervaringshorizon te gaan. Dat is te vergelijken met nieuwe uitdagingen aangaan, andere plannen smeden en uitvoeren, een nieuwe baan nemen, allemaal om nieuwe ervaringsfeiten te leren kennen en een completer mens te worden.
Maar is het ook mogelijk dat er een absolute ervaringshorizon bestaat? Zo ja, dan kan de term ervaringshorizon uitgelegd worden vergelijkbaar met de waarnemingshorizon in de kosmologie. De vraag is op te werpen hoe je te weten kan komen dat de ervaringshorizon is bereikt en of er op één of andere manier toch een ervaring te verkrijgen is die voorbij de horizon ligt. Heeft iedereen dezelfde ervaringshorizon of is het mogelijk dat de ervaringshorizon een individuele eigenschap is?
Vooral de laatste interpretatie ligt in het verlengde van het verlichtingsideaal. Veel mensen claimen meer te zien, meer inzicht te hebben en soms zelfs op het vlak van het paranormale actief te zijn. Ook in de historie is sprake van verlichte mensen, zoals de Boeddha, Jezus Christus en Confucius, die blijk lijken te geven van dat er verschillende ervaringshorizonnen bestaan en dat jouw ervaringshorizon mogelijk niet de absolute grens aangeeft van het ervaarbare.

Binnen de term ervaringshorizon ontvouwt zich op deze manier de tegenstelling tussen geloof en wetenschap, tussen filosofie en spiritualiteit. De hoofdpersoon uit het boek ‘Ervaringshorizon’ beleeft die tweestrijd binnen in zijn denken en kan niet tot een keuze komen om zich volledig op één van de twee realiteitspolen te concentreren. De vraag is of een keuze noodzakelijk is?

Wat mij bezighoudt is de vraag waarom mensen of spiritueel georiënteerd zijn of vooral overhellen naar logica, wetenschap en verklaarbare en berekenbare structuur in hun visie. De middenweg tussen beide uitersten komt volgens mij minder vaak voor, tenzij de mensen in het midden minder de behoefte hebben zich te laten horen. Is het misschien een gevolg van de behoefte aan duidelijkheid binnen het denken van mensen? Op één van de polen van de tegenstelling is de waarheid, de werkelijkheid en het gesprek met medestanders duidelijker dan in het grijze gebied van het midden.

Verlichting is een oud woord. Misschien klinkt verlichting veel te afstandelijk voor een professor in de natuur- of scheikunde. Is het mogelijk om het woord verlichting dichter bij de aarde te krijgen, zodat de betekenis van het woord niet zomaar leidt tot tweedeling en interpretatieverschillen? Iemand met een heldere kijk op de dingen en een groot inzicht in de menselijke factor kan een verlichte indruk wekken bij hen die minder helder zien en zich vergissen in de bedoelingen van hun medemensen als ze iets zeggen of doen. Iemand die blijk geeft van eerst na te denken en zich te beheersen alvorens te reageren op gebeurtenissen of botsingen met anderen, wekt de indruk met inzicht te reageren.
Veel wetenschappers claimen dat bewijsbare hypothesen waardevoller zijn dan wijsheden uit oude boeken. Spiritueel georiënteerde denkers vinden de wijsheden van vroegere dagen geen achterhaald station en vinden de claims van de wetenschappelijke wereld een verarming.
De hoofdpersoon van het boek ‘Ervaringshorizon’ komt tot de vaststelling dat mensen in hun persoonlijke leven net zoals de denkdisciplines in verschillende vakgebieden op hun eigen terrein blijven als ze zich een beeld of theorie vormen over wat ze ervaren of waarnemen. Daardoor wordt de verbindende schakel niet ontdekt, die de mensen en de verschillende denkdisciplines in staat zouden stellen met elkaar te praten. Iemand die in staat is beide of nog meer standpunten te begrijpen en met elkaar te correleren, maakt een andere indruk dan iemand die steeds op de eerste rij staat om een tegenstander te weerleggen. Hij kan de mensen uitleggen wat ze niet begrijpen van in de opvattingen van anderen. Hij kan verklaren waarom standpunten botsen en zijn inzicht gebruiken bij de interpretatie van eigen waarnemingen van de werkelijkheid. Dit komt al een stuk dichter bij de aarde waarop we staan in vergelijking tot de verheven verlichting, die tegenwoordig zó wonderbaarlijk is geworden, dat ze volledig tot het onbegrepen domein van sprookjes en religieuze verhalen is gaan behoren. De ervaringshorizon wordt al uitgestrekter door eigen standpunten minder hoog aan te slaan, als een betweter die leert een toontje lager te zingen.


Zie ook: https://sites.google.com/site/willemhoutgraaf/

Schrijver: Willem Houtgraaf, 3 april 2014


Geplaatst in de categorie: filosofie

4.5 met 2 stemmen 195



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)