Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

VAN STERFZUCHT EN LEVENSDRANG

Mensen kunnen voor veel dingen bang zijn: pijn, verlies van een dierbare, zinloos geweld, oorlog, samenscholende, opgefokte groepen, vandalen, drugsverslaafden, stomdronken lieden, brand, verdrinking, een aanslag, een tsunami, de wereld die vergaat, de hel indien men christen is, de angst dat je kinderen iets overkomt, mensen en dingen loslaten en last but not least- de dood. Dit zijn dan nog maar enkele voorbeelden van een heel scala aan angsten die de mens kunnen teisteren.

Dan heb je nog de natuurlijke dood, door ziekte of ouderdom of die door moord of suïcide. Deze angsten komen voor onder alle lagen van de bevolking, het zegt niets over leeftijd, opleiding, beroep of het milieu waaruit men stamt. Natuurlijk kunnen mishandeling dan wel geestelijke of lichamelijke verwaarlozing en erfelijkheid een rol spelen, als het gaat om mensen die ervoor kiezen een einde aan hun leven te maken. Dat kan middels euthanasie, (iemand op zijn verzoek pijnloos doden), een overdosis medicijnen of drugs of door de hand aan zichzelf te slaan op een gruwelijke wijze. Door van een flat te springen, zich op te hangen of de polsen door te snijden. Voor de trein springen is ook een veelgemaakte keuze. Er zijn talloze manieren. Zelden laat men een afscheidsbrief achter, hetgeen de mensen die achterblijven ontroostbaar maakt. Zeker als ze niet hebben zien aankomen wat er in hun dierbare omging.

Laatst zei iemand dat hij niets begreep van mensen die een einde aan hun leven maken. Als voorbeeld noemde hij Joost Zwagerman. Ik hoopte hem meer inzicht te geven door hem te vertellen van de twee grote driften die de mens drijven; Eros en Thanatos. Termen die Freud bezigde voor de seksueel geladen levensdrift en de veelal door de mens ontkende doodsdrift. Deze twee primaire energiestromen hebben enorm veel invloed op de mens.

De mens stopt zijn verlangen, deze doodsdrift diep weg in zijn onderbewuste. De dood is vaak taboe. Hij wil doorgaans niets van een onoverkomelijk levenseinde weten. Liever houdt hij zich bezig met Eros, de levensdrift die pleit voor zelfbehoud en liefde voor zichzelf, anderen en voortplanting.

Dat kan tot gevolg hebben dat deze niet erkende, diep weggestopte doodsdrift, zich op een andere manier een weg naar buiten baant. Het niet toegegeven eigen verlangen naar de dood, projecteert men dan op een ander; een vermeende vijand en de kans dat er een oorlog ontstaat is groot wanneer men door dit ontkennen agressief en destructief wordt. De mens verkeert vanaf zijn geboorte tot aan zijn dood in dit spanningsveld van leven en dood. Zijn doodsdrift kan zo sterk en onoverwinnelijk zijn, dat deze het wint van alles en iedereen en de mens een eind aan zijn leven maakt. Geschiedenis en literatuur kennen talloze voorbeelden. Zie het boek De Laatste Deur van auteur Jeroen Brouwers. Het sleepte Joost Zwagerman aanvankelijk door een inktzwarte periode. (Trouw 2015). Hetgeen niet mocht baten.

Hoe krijgen we de hele mensheid zover dat zij dit alles inziet? Het lijkt nog eeuwen te gaan duren voordat dit inzicht alle lagen van de volkeren heeft bereikt. Veel ellende zou kunnen worden voorkomen, indien de werking van de driften tot het bewustzijn door zouden dringen. Wat mankeert bijvoorbeeld jonge mannen en vrouwen en terroristen die met een bomgordel of mitrailleur zichzelf en/of vele anderen te doden? Speelt het verlangen naar de eigen dood hierbij een rol, naast de ideologieën die men nastreeft?

Freud zelf koos voor euthanasie; een woord dat afgeleid is van Thanatos. Hij leed door het vele roken van sigaren zeventien jaar lang aan kanker, hetgeen het verwijderen van zijn verhemelte en rechterbovenkaak tot gevolg had. Zijn arts gaf hem uiteindelijk drie doses morfine. Als je helse pijnen lijdt, of die nu geestelijk of lichamelijk zijn en vindt dat je leven voltooid is, dan kan levensbeëindiging verlossing betekenen; een uitkomst zijn. Momenteel woedt er een maatschappelijke discussie over het recht op euthanasie van hoogbejaarden die hun leven als voltooid zien en alzheimerpatiënten die een wilsverklaring hebben getekend toen ze nog helder konden denken.

Hoe kwam Freud op het woord Thanatos voor de doodsdrift? Thanatos was in de Griekse mythologie de personificatie van de dood. De Romeinen noemden hem Mors of Letus. Hij wordt afgebeeld als een ernstige, gevleugelde jongeman met een zwaard of gedoofde, omgekeerde fakkel. Zijn naam zie je dus nog in Nederlandse woorden als o.a. euthanasie en thanatofobie; de angst om te sterven en het daardoor mijden van begrafenissen en alles daaromheen, omdat dit een paniekaanval kan veroorzaken. Angst voor de dood is eigenlijk angst voor het grote onbekende, het verdwijnen van je bewustzijn, het uitdoven daarvan, het opgaan in vergetelheid, het aardse leven moeten loslaten of je wilt of niet. Dat geeft veel strijd.

De filosoof Arthur Schoppenhauer ging er vanuit dat als je gestorven bent, je daar niets meer van weet, precies zoals je je alles van voor je geboorte niet meer kunt herinneren. Dat idee geeft veel mensen troost. Voor je geboren werd was er niets dus daarna is er ook niets.

Velen hopen echter op een voortbestaan na de dood, in wat voor vorm dan ook, als puur bewustzijn, onbewogen waarnemer en dan in de betekenis van bewegingloos, niet in de zin van koel en onverschillig, nee in de zin van rustig en gelijkmoedig. Men hoopt op een of andere manier door te gaan in andere werelden. De Theosofie en meerdere grote religies hangen die theorie aan. Je zou telkens evolueren naar meer verfijnde, meer ontwikkelde planeten of in een hemels paradijs terechtkomen.

De bekende psychiater en schrijver Irvin D. Yalom schrijft in een van zijn boeken dat iets als reïncarnatie en voortbestaan na de dood wat hem betreft absoluut niet hoeven. Het idee alleen al dat zijn moleculen zich na zijn dood vasthechten aan of samenklonteren met andere moleculen om nieuw leven te vormen, staat hem tegen. Weerstand is er ook als het gaat om het afstaan van organen na een hersendood. Voor menig mens griezelig, voor menig mens levensreddend.

Maar goed, terug naar Eros en Thanatos. Het afweten van deze driften in ons. Het accepteren daarvan. Deze eens bezien vanuit een helikopter bij wijze van spreken. Visualiseren hoe ze hand in hand lopen terwijl jij ze als toeschouwer van een afstand beziet en ze gewoon laat gaan, je niet door ze mee laat slepen.
Als je dat doet, komt er wellicht een glimp van een vredige, warme oceaan in beeld, waarin je ontspannen samen met andere ‘levensvonken’ vredig en vervuld van welbehagen ronddobbert al dan niet onder supervisie van De grote Onbewogen Beweger, noem die zoals je wilt: God. Allah, Jahweh, Nimrod, Nehalennia (een godin), Brahma, Vishnu, Het Grote Bewustzijn.

Moge de mens in 2017 tot inzicht, inkeer en bewustzijn komen. Als het waar is dat hij met zijn gedachten dingen kan creëren en dat ze nog effect hebben ook, is het zaak deze wens als ware het een mantra, eindeloos in zichzelf te blijven herhalen.

Schrijver: Anneke Haasnoot, 9 januari 2017


Geplaatst in de categorie: psychologie

4.5 met 2 stemmen 174



Er is 1 reactie op deze inzending:

Naam:
Gabriëla Mommers
Datum:
12 januari 2017
Een mooi beeld, Eros en Thanatos hand in hand lopend over het strand. Geen angst voor leven, geen angst voor dood. Gewoon zijn.

Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)