Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

AAN VERANDERING ONDERHEVIG

Anno 2020 vinden we het heel normaal dat we acht uur slaap per nacht nodig hebben als volwassenen. Voor kinderen geldt een nog langere tijd. Toch is dit lang niet altijd zo geweest. We weten nu pas goed hoe de sociale omstandigheden waarin de mens leeft zijn slaapgewoonten beïnvloeden. De acht uur regel ontstond namelijk pas na de Industriële Revolutie.

Ten tijde van het invoeren van machines, werd ouders aangeraden hun kinderen in een zodanig ritme te krijgen dat ze de nacht doorsliepen en daardoor ook vroeg op konden staan zodat ze vroeg aan de (kinder-) arbeid konden beginnen. Ze los te weken uit de gewoonten van De Eerste en de Tweede Slaap die al eeuwen bestond. Een arbeider werkte in die tijd twaalf á veertien uur en viel uit zichzelf als een blok in een niet meer onderbroken slaap.

De Amerikaanse historicus Arthur Roger Ewkirch deed samen met Thomas Wehr onderzoek naar het slapen door de eeuwen heen en ging daarbij terug naar de Middeleeuwen. Het fenomeen slapeloosheid is natuurlijk iets van alle tijden en is iets wat alle mensen door de eeuwen heen hebben ervaren en er zullen oorzaken voor zijn geweest elke mens eigen.

Ik kom hem voor het eerst tegen in een editie van het Historisch Nieuwsblad. (5/2003) Daarin heeft Patricia Oomen het over hem en zijn teksten over ‘Pre Industrial Slumber in The British Isles’ en ‘Sleep we have lost.’

Het slaapritme van de mens was vanaf de Middeleeuwen tot in de twintigste eeuw heel anders. Er was nog geen kunstlicht en men zocht vroeg zijn bed op, bij zonsondergang, en kwam dan in de zogeheten Eerste Slaap terecht. In het Italiaans Primo sonno, in het Frans le Premier sommeil, in het Latijn Concubia nocte en in het Engels the Nap of Death Sleep geheten. Het eerder wakker worden (meestal na een uur of vier) door al redelijk uitgerust te zijn, was niet alleen de reden dat men de nacht in tweeën splitste.

Vooral bij de armen was jeuk een van de oorzaken. Men sliep met dieren in één ruimte voor de warmte en vlooien waren er in overvloed. Het was warm ‘s winters, maar ook onrustig. Het soort bed waarin je sliep zal ook van invloed zijn geweest. Een slechte matras van hooi of stro in een juten zak die op stenen lag, de soort dekens die men had en in de winter, werden de slaapplaatsen voorverwarmd met warme stenen of een hete doek. Een lap om je hoofd was broodnodig.
De wat rijkere mens had slaapmuts en een veren matras. De allerrijksten hadden helemaal niets te klagen. Daar was het hemelbed een teken van welgesteldheid, een statussymbool van vaak mooi bewerkt hout. Men ontving zelfs gasten aan zijn bed. De hemel erboven ving stof op, de gordijnen hielden de kou beter tegen en met een beddenpan in de winter kon je redelijk goed tegen de kou. De dekens waren dik en warm.
Had je een bedstee dan sliep je zittend, want liggend wachtte je de dood geloofde men. De angst voor de eeuwige slaap is niemand vreemd. Na de Tweede of Ochtendslaap stond men dan op. Vaak bij zonsopgang.

Zoals altijd zijn geleerden het niet altijd met elkaar eens. Door sommigen wordt het gegeven dat ouderen minder slaap nodig hebben heden ten dage weersproken.

Hoe sliepen de mensen van voor de Middeleeuwen? Daar weet men bij School TV al het een en ander over te vertellen.
Arme Romeinen sliepen op een deken op de grond, rijken hadden een houten bed met matrassen van eendenveren. Rijke Romeinen lagen ook op bedden wanneer ze aten. Egyptenaren sliepen op hun zij met als kussen een hoofdsteun, ook in China gebruikte men die. In de prehistorie gebruikte men dierenhuiden en de nomaden van het oude Perzische rijk hadden hun waterzakken van dierenhuid, verwarmd door de zon. Verre voorouders sliepen zo’n zes uur per nacht. Ook nu slapen bewoners in landen buiten Nederland hooguit zeven uur per nacht. Meestal wordt men wakker tussen zes en zeven uur.
Hoelang slaven sliepen en de baboes uit Nederlands-Indië laten we even buiten beschouwing, maar je kunt je voorstellen dat hun nachten kort waren en onderbroken.

Nu terug naar onze tijd met zijn comfort: Speciale bedden, goede hoofdkussens, dekbedden, speciaal ontworpen matrassen en verwarmde huizen, elektriciteit (lampen cv) en het kunstlicht en het licht van beeldschermen en mobiele telefoons en de grote invloed daarvan op onze levens en slaappatronen. Met branches met het werken in wisseldiensten, waardoor je ook ’s nachts moet werken. Wat voor invloed heeft dat op ons? Verstoorde bio-ritmes die de mens toch volhouden kan.
De 24 uurs maatschappij waaraan we zijn blootgesteld. De mens die aan slapeloosheid lijdt door het te lang en te snel blootgesteld zijn aan kunstlicht. De mens die weinig of geen momenten meer kent van lummelen, lanterfanten, duimen draaien, tijd verdoen, niksen of niets doen, mag de waarde echter niet worden onderschat! De mens is immers ook een (zoog-) dier! Zijn dieren continu in touw? Nee dus. Ze zijn een paar uur actief en rusten verder uit. Als voorbeeld de torenvalk en de cheeta. Gewoon alleen maar ‘zijn’ en je hersens rust gunnen. Hoewel wie zegt dat ze niet stilletjes observeren, waar ga ik de volgende ronde heen, oh daar, een elektriciteitskabel, daar moet ik niet op gaan zitten straks!

De hersenen staan nooit helemaal uit. In rust komt bij de mens de Default mode in werking bij het nietsdoen en bij de mens die zijn gedachten eens de vrije loop laat. Die Default mode maakt dat we op ideeën komen tijdens rust en hij vormt ons zelfbeeld.
Lijden aan slapeloosheid is fnuikend. Er worden veel slaappillen geslikt. Er zijn zelfs slaapcursussen. Wordt men nerveus als het niet lukt aan de achturige slaapgewoonte te voldoen? Zit het hoofd te vol? Het lijkt me toch dat we dat idee een beetje los moeten laten. Iedereen is anders, We kennen sowieso al de avond- en ochtendmens. Dus laten we niet te veel wurmen en persen om maar in de hedendaagse slaapfasen te passen. Beter zou zijn minder kunstlicht, minder media.

De hedendaagse slaapcyclus bestaat uit vier fasen die zich ’s nachts vier à vijf keer herhalen in totaal duurt een cyclus 90 tot 120 minuten.
Inslaapfase, (duur enkele minuten) lichte slaap, (duur iets minder dan een uur) overgang naar diepe slaap (5 minuten), diepe slaap. (20 minuten van fysieke rust)) Na de diepe slaap volgt de REM slaap. In die fase verwerken we gegevens en slaan dingen op in ons langetermijngeheugen. Ook herstellen we emotioneel. De REM slaap duurt een minuut of twintig.

Er is een proef gedaan waarbij men een aantal mensen wekenlang zonder kunstlicht liet leven.
Binnen enkele weken hadden zij het ritme van de Eerste en Tweede Slaap van onze voorouders weer aangenomen. In het bekende kinderprogramma Sesamstraat zingt het karakter Tommy al wanhopig: ‘Ik wil slapen. Ooh Ik wil slapen. Hoofd, wéés nou es stil, Hoofd, wanneer stop je, hoe zet ik je uit wanneer ik lekker dromen wil. Hoofd, waar zit het knopje?’
Zijn er ook slaapliedjes voor volwassenen? Nou meditatieve muziek komt er dicht in de buurt. Slaap- en spirituele muziek vertraagt de hersengolven. Inzicht in het eigen slaapgedrag helpt de ‘moderne mens’ een stuk verder. Zich realiseren dat gewoonten afhankelijk zijn van de sociale context en tijd waarin hij leeft, eveneens.

Schrijver: Anneke Haasnoot, 4 februari 2020


Geplaatst in de categorie: maatschappij

3.5 met 2 stemmen 416



Er zijn 3 reacties op deze inzending:

Naam:
Annejan Kuperus
Datum:
9 februari 2020
Wordt gewaardeerd, collega-auteur Anneje, eh..., Anneke...!
Naam:
Anneje Haasnoot
Datum:
7 februari 2020
Email:
annekehaasnoothotmail.com
Dank Annejan!
Naam:
Annejan Kuperus
Datum:
7 februari 2020
Goede, mooie en met kennis geschreven beschouwing. Jouw AAN VERANDERING ONDERHEVIG, is allesbehalve slaapverwekkend. Bovendien voeg ik de Default mode, die voor ons als schrijvers allesbehalve onbelangrijk is, aan mijn woordenlijst toe...!

Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)