Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

Het Requiem van Johannes Brahms I

In het huidige koorleven staat "Ein Deutsches Requiem" van Johannes Brahms centraal en wordt het vaak met veel succes en publieke belangstelling uitgevoerd. Daarom in twee afleveringen een aantal bijzonderheden over dit geliefde stuk dat niet nalaat grote indruk achter te laten.

In het leven van Johannes Brahms (1833-1897) zijn 10 jaren, zij het met onderbrekingen, ingeruimd geweest voor het grootste en belangrijkste vocale werk in het oeuvre van de componist. Het is het in 1869 voltooide "Ein Deutsches Requiem".
Het is een werk uit Brahms' jonge jaren, waarin de componist tot grote artistieke rijping is gekomen en waarmee hij ook tot grote zelfverzekerdheid is uitgegroeid.
Waar hij ook gaat draagt hij het manuscript met zich mee, het vergezelt hem tijdens concertreizen en vakanties, en is onafscheidelijk met hem verbonden.

In 1867 worden in Wenen de eerste drie delen van "Ein Deutsches Requiem" voor het eerst uitgevoerd onder leiding van Johannes Herbeck, het jaar daarna leidt Brahms zelf een uitvoering in Bremen. Toch is het werk nog niet in de vorm zoals wij het nu kennen. Pas wanneer de sopraansolo "Ihr habt nun Traurigkeit" aan het Requiem is toegevoegd is het stuk werkelijk voltooid. In 1869 klinkt dan de volledige première in Wenen onder leiding van Carl Reinecke.

Sinds zijn jonge jaren in Hamburg had Brahms veel ervaring met koren opgedaan. Zijn meesterschap in het schrijven van koormuziek is daar ontstaan, en wanneer Brahms zich in Wenen vestigt haast hij zich het koorleiderschap weer op zich te nemen.

Met de koren die Brahms in Wenen leidt voert hij een groot aantal eigen koorwerken uit. Stellig zal de creativiteit voor "Ein Deutsches Requiem" daar zijn aangewakkerd. Voor orkest had Brahms in die tijd nog niet zoveel gecomponeerd. Het waren de twee "Serenades" uit de tijd in Detmold en het Eerste Pianoconcert. Dat laatste stuk was als Symfonie begonnen, maar beviel componist en publiek maar matig. Al die ervaringen gebruikt Brahms in zijn "Deutsches Requiem", waarbij uit briefwisselingen over zijn werk blijkt dat Brahms niet door twijfel gekweld wordt.

Reeds lang was Johannes Brahms geobsedeerd door de gedachte een omvangrijk werk voor koor en orkest te schrijven. Na Schumanns dood vatte Brahms het plan op een "Trauerkantate" te diens nagedachtenis te schrijven, maar de tijd bleek er nog niet rijp voor te zijn.
De dood van Brahms' moeder in 1865 heeft een verpletterende uitwerking op de componist en heeft in feite de definitieve doorslag gegeven een werk gewijd aan de dood te schrijven.

Brahms was een bijzonder groot bijbelkenner. Sinds 1861 sorteerde hij een aantal bijbelteksten die hij in "Ein Deutsches Requiem" wilde gebruiken. Het werk heeft niets te maken met het Requiem uit de Rooms Katholieke liturgie, immers, hierin worden gebeden voor de overledene gezegd
en worden de verschrikkingen in het "Dies Irae" tot uitdrukking gebracht.

Opmerkelijk is dat Brahms zijn stuk niet in het gebruikelijke Latijn componeerde maar in de volkstaal. Vandaar in de titel "Deutsches".
Brahms' grondgedachte is volstrekt anders, zijn tekstkeuzen uit het Oude en Nieuwe Testament zijn gefundeerd op twee gedachten: de doden beklagen en de levenden troosten.
Dit alles zonder enige dogmatische achtergrond of evangelische strekking. In dit verband is het van belang Brahms' visie op Kerk en Christendom te kennen en daarmee zijn gedachten over leven en dood.

Opmerkelijk is dan dat Brahms, zoals uit veel correspondentie blijkt, niet gelooft in de onsterfelijkheid van de ziel. Daarmee verschilt hij op een fundamenteel punt van het Christendom. Hoewel Brahms geen gelovige in de zin van het kerkelijke denken was, vormt de bijbel voor hem het hoogste richtsnoer voor al zijn denken en handelen. Daarover bericht zijn biograaf Hans Gal uitvoerig.

Schrijver: Wim Brandse, 5 maart 2009


Geplaatst in de categorie: muziek

4.3 met 3 stemmen 167



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)