Jouw eenzame vrouw als een spook in kille interieurs

(voor Vilhelm Hammershoi (1864 - 1916))

Jij bent geboren op 15 mei 1864 in Kopenhagen. Jouw vader was de koopman Christian Hammershoi en jouw moeder was de rijke Frederikke Rentzmann. Jouw oudere broer was de schilder Svend Hammershoi, geboren op 10 augustus 1873 in Kopenhagen en daar op 27 februari 1948 overleden. Vanaf jouw 8-ste kreeg jij tekenles van Holger Carl Gronvold (1850 - 1923) en Niels Christian Kierkegaard (1806 - 1882), de achterneef van Soren Kierkegaard. Jij kreeg schilderles van de landschapschilder Peter Vilhelm Carl Kyhn, geboren op 30 maart 1819 in Kopenhagen. Kyhn was de leraar van ruim 75 vrouwen, o.a. Anna Ancher, Marie Vilhelmine Bang, Johanne Cathrine Krebs, Bertha Nicoline Tuxen en Elise Konstantin-Hansen. Aan de Koninklijke Deense Academie voor Schone Kunsten kreeg jij o.a. les van Johan Frederik Nikolai Vermehren, getrouwd met Thomasine Ludvigne Grimer, met wie hij 2 zonen kreeg, de schilders Sophus en Gustav. Van 1883 tot 1885 studeerde jij aan de Independent Study Schools bij Peder Severin Kroyer.

In 1885 debuteerde jij op de Charlottenborg Spring Exhibiton met 'Portret van een Jong Meisje', een portret van jouw zus Anna. Renoir was één van de bewonderaars. In 1886 schilderde jij jouw moeder van de zijkant op een stoel. Jij schilderde ook 'Vrouwelijk naakt', met haren tot op de grond, in ieder geval dat suggererend. In 1887 bezocht jij Nederland en België. Op de Wereldexpositie in 1899 in Parijs exposeerde jij 4 schilderijen. Daar zag jij voor het eerst het werk van Whistler. Jouw medestuden, de schilder/graficus Peter Vilhelm Ilsted, Nam jou in een zomer mee naar zijn ouderlijk huis, waar jij zijn zus Ida Camilla Vilhelmine Ilsted ontmoette. Jij werd verliefd op Ida en jij vroeg haar ten huwelijk. Ida is op 15 mei 1869 in Stubbekobing geboren, in een koopmansgezin. Haar vader was Jens Peter Ilsted en haar moeder was Johanne Sophie Lund. Zij had nog een andere, oudere broer, Hans Christian Enevold, die vroeg is overleden, wat als een schaduw over het gezin hing. Ida's moeder was mentaal instabiel en niet liefhebbend en zij zat soms in het Oringe-gesticht. Ida was bijzonder knap, wat op een foto van haar tussen haar twee broers is te zien, gemaakt bij Atelier Dania, Irille Tovvegade 2 in Kopenhagen. Ida werd in ieder geval jouw vaste model. Zij stond ook veel model voor Peter, met wie jij levenslang bevriend was. In 1891 zijn Ida en jij getrouwd. Jullie bezochten de kunstmusea in Amsterdam, Parijs en Rome.

Van 1891 tot 1892 woonde jij in Parijs en was jij met de schilder/beeldhouwer Jens Ferdinand Willumsen bevriend. Jij kreeg contact met de schrijver/kunsthistoricus Théodore Duret, die jou later in Kopenhagen bezocht. Zijn vriend Édouard Monet heeft hem in 1868 knap geschilderd. Édouard Vuillard schilderde hem in 1912, toen hij 74 jaar was, tussen zijn opgestapelde boeken en dure schilderijen en met een poes op zijn schoot. In de jaren 1890 vormde jij samen met Peter en Carl Vilhelm Holsoe het progressieve genootschap 'De Vrije Expositie' of de 'Kopenhaagse Interieurschool'. Holsoe schilderde schilderde verdorie ook net zo als Peter en jij. Jullie waren een identiek schilderend drietal, echt hoogst opmerkelijk binnen de kunsthistorie. Jullie schilderden vooral interieurs met veel aandacht voor de lichtinval. Jullie zijn sterk beïnvloed door de Nederlandse, 17-de eeuwse genreschilders en met name Johannes Vermeer. Peter trouwde in 1892 met de apothekersdochter Ingeborg Lovisa Petersson. Jij hebt Ida veel op de rug in interieurs geschilderd en meestal in een lange, zwarte jurk. In 1892 maakte jij een dubbelportret van Ida en jou. Van oktober tot december 1993 was jij in Noord-Italië.

In juni 1897 ging jij naar Stockholm en in oktober 1897 reisde jij via Nederland naar Londen, waar jij tot mei 1898 vertoefde. Op 16 mei 1898 bekeek jij nog een expositie in 'The Skating Rink' in Knightsbridge, met werk van o.a. Monet, Manet, Bonnard, Vuillard en Whistler. Op 26 april 1901 overleed de vader van Ida, die 69 jaar werd. Van oktober 1902 tot februari 1903 was jij in Italië en in september 1904 in Londen, waar jij veel straattaferelen rond het British Museum schilderde. Zo hoopte jij jouw idool Whistler te ontmoeten. In Parijs werden jouw portretten van Ida en Anna bewonderd, o.a. door Théodore Duret, Pierre Puvis de Chavannes en Pierre-Auguste Renoir, die vooral jouw vroege portretten adoreerde. Emil Nolde en Rainer Maria Rilke hadden het over jouw terugtrekkende gedrag en jouw weigering om over jouw kunst te praten. Jij was een depressief figuur en jouw thema's waren: eenzaamheid, isolement, vervreemding, contemplatie, verstilling, leegte en sereniteit. Op 'Interieur, Strandgade 30' uit 1899 zien we de dienende Ida van voren en op de andere schilderijen is ze de vloer aan het vegen, staat ze voor een spiegel, speelt ze piano of dekt ze de tafel. In 1904 heeft Rilke jou in Kopenhagen bezocht.

Van 1898 tot 1909 woonden Ida en jij op Strandgade 30 in Kopenhagen en van 1913 tot 1916 op Strandgade 25 in Kopenhagen. Jij hebt de interieurs daar vaak geschilderd, zoals op 'Interieur Strandgade 30' uit 1901, 'Interieur van Strandgade met zonlicht op de vloer' uit 1901 en 'Ida leest een brief' uit 1899. Ida lijkt wel jouw gevangen dienstbode, al is er ook een echte dienstbode bij jullie in huis, die jij soms ook hebt afgebeeld, al is het verschil tussen haar en Ida nauwelijks te zien. Ida draagt geregeld een dienblad of was dat de echte dienstmeid? Jij bent Ida de hele tijd nauwlettend aan het volgen, controleren en bezitterig aan het vastleggen. Je bent best wel een pathologische engerd. Ida begreep niet wat jij in haar zag, maar jij zag een volgzaam model in haar, een vlijtige huisvrouw, die op ieder moment voor jou kon poseren. Op 'Slaapkamer' is zij niet te zien en dan weer plotseling bij de piano of de kachel, bij de stijlvolle sofa of het hoge bureau. Jij hebt haar steeds als een geestverschijning afgebeeld, vaak met terneergeslagen oogleden en droevige ogen. Ida had een vurig temperament en zij ervoer haar modellenwerk alsof zij in een kooi zat. Als een vlot Martha-type kostte het poseren haar extra veel moeite. Waarschijnlijk kon zij zichzelf beter ontspannen, wanneer zij jou niet zag schilderen en mocht zij jou daarom de rug toekeren.

Jij was compromisloos, introvert, hardwerkend en ingetogen. Jij schilderde jouw ideale huisvrouw Ida bij het bloemen schikken, bij de vensterbank staande, in een kop thee roerend, naaiend of op een witte stoel. Jij maakte een tweede moederfiguur van haar. Het moet allemaal vreselijk verstikkend voor haar geweest zijn, ook al zie je haar op een foto braaf de ideale schoondochter spelen, innerlijk moet zij van woede gekookt hebben. Op de foto kijkt zij gedwee in een album, wat haar zittende schoonmoeder op haar schoot heeft, terwijl jij al even braaf aan tafel zit te dommelen. Jullie hadden veel contact met jouw mecenas, de schrijver/tandarts Alfred Bramsen, die jij portretteerde, net als zijn vrouw Karen, zijn zoon Alfred, zijn dochter Vilhelmine en zijn vader Henry. Je portretteerde ook o.a. Frau Becker, Kirsten Falck, de componist/violist Fini Henriques en de architect Thorvald Bindesboll. Jullie waren bevriend met de natuurschilder Johannes Larsen en zijn familie. Ida worstelde met de eenzaamheid in haar huwelijk. Peter en Ingeborg kregen samen 4 kinderen; Kamma Sophie (1894 - 1928), Eva, Jens en Ellen Andrea. Het kan best zijn dat Ida leed onder het feit, dat zij geen moeder kon worden. Dat jij die wanhopige leemte hebt willen weergeven en uitmelken.

Jij overleed op 13 februari 1916 in Kopenhagen. Jij werd 51 jaar en jij bent in de Vestre Kirkegard op Allé 15 in Kopenhagen begraven. Peter overleed op 16 april 1933 en hij werd 72 jaar. Ida pleegde op 10 oktober 1949 zelfdoding in het Frederiksberg Hospital. Zij werd 80 jaar en zij is bij jou begraven. Volgens de kunsthistoricus Souren Melikian (1936, Parijs) ging jouw schildermagie na een reis naar Parijs verloren. Souren is familie van de schrijfster Umm-El-Banine Assadoulaeff, die met de schrijvers Ernst Jünger en Ivan Aleksejevitsj Boenin bevriend was. Boenin won in 1933 als eerste Rus de Nobelprijs voor de Literatuur. Sir Michael Edward Palin (1943, Ranmoor) maakte in 2005 de BBC-televisiedocumentaire 'Michael Palin and the Mystery of Hammershoi', over jouw leven en werk.

Vilhelm Hammershoi

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

Er is nog niet op deze inzending gestemd. 62