Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

Ernest Chausson, een bescheiden componist

Een van de componisten uit de tweede helft van de negentiende eeuw in Frankrijk voor wie ik een bijzondere genegenheid koester is degene die als jongeman van toch al zesentwintig jaar de compositieklas van Cesar Franck binnentreedt. Zijn naam is Ernest Chausson.
Hij heeft tot dan compositieles gehad van Jules Massenet, een voor hem minder geschikte leraar. Chausson heeft gehoord van de dan negenenvijtigjarige Cesar Franck, organist van de St Clothilde, die in die dagen een groep van jonge componisten om zich heen vergaard heeft. Dat zijn Vincent d'Indy, Henri Duparc, Guy Ropartz e Gabriël Pierné. De composities van Ernest Chausson zijn dan nog volkomen onbekend. Hij hoopt bij Cesar Franck de inspiratie en de vakkennis te vinden die hem in zijn ideaal componist te worden te ondersteunen.

Zowel de persoonlijklheid van die van Franck als van Chausson blijken sterke overeenkomsten te hebben. Beide mannen dromen van hun eigen ideaal en creëren hun eigen muzikale wereld van schoonheid, sterk aan elkaar verbonden en hoogst introvert. Bovendien zijn beiden de bescheidenheid zelf en genieten zonder voorbehoud steeds weer van elkaars muziek.

In de warmte van Francks sympathie en begrip komt de elegische poëzie in Chausson muzikale taal tot een volledige ontplooiing en ondergaat zijn stijl een sterke invloed van Franks muziek. Dat bracht spotters in die dagen weleens tot de uitspraak "Plus Franckeniste que le Grand Franck". En eerlijk is eerlijk, bepaald niet ten onrechte.

Ondanks het verschil in leeftijd werd het werk van beide componisten hoogst spaarzaam uitgevoerd. Dat gebeurde pas meer tegen het eind van beider leven, maar tijdens de loop daarvan ontmoeten beiden weinig respons voor hun muzikale produkten. Bovendien componeren beiden hun belangrijkste werken een tiental jaren voor hun dood. Zo wordt de Symfonie van Franck een jaar voor diens dood uitgevoerd. Ook Ernest Chausson was enige erkenning als componist pas een paar jaar voor zijn dood beschoren. Zijn leven was kort. Hij overleed aan de gevolgen van een ongeval op de fiets, in de jaren waarin hij een artistiek hoogtepunt bereikte.
Chaussons leven speelde zich af tusen 1855 en 1899, een leven dat wordt verscheurd door twijfel en gebrek aan zelfvertrouwen.

Voor het kleine aantal symfonische werken dat Chausson heeft nagelaten is er een tweetal dat nog steeds mijn vurige bewondering wekt.
Het zijn de liederenserie "Poème de l'amour et de la mer", en de "Poème" voor viool en orkest. Het zijn stukken die Chausson als componist prachtig karakterieren en mij van zijn belang in de Franse muziekgeschiedenis overtuigen.
De Symfonie dateert uit 1888 en wordt pas in 1898, een jaar voor de dood van Chausson voor ht eerst uitgevoerd. Dat was onder leiding van Arthur Nikisch in Parijs. Natuurlijk kent de Symfonie een overgrote beïnvloeding van Cesar Franks Symfonie, maar het blijft een vreugdevol en zonnig stuk. Vooral het laatste deel is opvallend in feestelijkheid.

De liederen met orkestbegeleiding "Poème de l'amour et de la mer" zijn geschreven met veel bedachtzaamheid en omzichtigheid. Chausson is tien jaar aan dit werk bezig geweest. Eerst heeft hij zich jarenlang in de inhoud en strekking van de verzen van Maurice Bouchors bezig gehouden voor hij tot componeren overging.
"Poème de l'amour et de la mer" is een van de werken van Chausson waarin het wezenlijke van diens muikale idioom tot uitdrukking komt. Het is hetgeen de Fransman aanduidt met de term "tristesse de la joie", algemeen kenmerkend voor de Franse muziek voor de laatste kwart van de negentiende eeuw.

Een werk dat mij het meest en volledig Chaussons toonspraak doet kennen is de "Poème" voor viool en okest. Het stuk ontstond in 1896 en is opgedragen aan de grote vioolvirtuoos Eugène Isaye. Toen Isaye van een toernee door Rusland in 1895 terugkeerde vond hij Chaussons "Poème" gereed. De eerste uitvoering vond een jaar later in Nancy plaats. Sinds die tijd is Chaussons stuk niet meer weg te denken uit het grote repertoire voor viool en orkest. Nobele lyriek en artistieke intensiteit zijn de elementen die dit hartstochtelijke stuk beheersen.

De persoonlijk vriendschap tussen Chausson en Isaye blijkt een een brief van Chausson waarin hij Isaye schrijft dat het succes van de "Poème" hem, als traag werkende en bescheiden componist, zeer goed gedaan heeft.

Na Chaussons tragische dood speelde Isaye het werk tijdens een herdenkingsconceert in Londen en schreef daarna aan Chausson kinderen: "Vandaag heeft Uw vader de eerste bladeren van zijn zegekrans ontvangen en de volken zullen hem vlechten".

Ongetwijfeld heeft Chaussons funktie als secretaris van de "Société National de Musique" bijgedragen tot de verbreiding van zijn muziek. Deze funktie bracht Chausons met vrijwel alle vooraanstaande Franse musici.

Veel haat en afgunst hebben overigens Chaussons leven begeleid.
De aanvallen op zijn muziek die niet gering waren vanwege zijn epigonisme van Wagner en Franck werden ongezouten op schrift gezet.
Toch verloor Chausson nooit zijn vriendelijkheid en beheersdheid. In dit verband is zijn uitspraak "ik schenk er geen aandacht aan, laat de tijd maar uitmaken of ik iets gedaan heb" veelbetekenend.

Pierre de Breville schreef na Chaussons dood de volgende herdenkingsregels:
"Al zijn werken ademen die voor hem zo karakteristieke sfeer van dromerige sensitiviteit, zij zijn ontstaan als in een schemering. Zijn muziek verklankt steeds het begrip lief. Zijn muzikale hartstocht is nooit opvliegend, maar altijd hartelijk en aandoenlijk, en al die hartelijkheid is de vriendelijke agitatie van een discreet en introvert man.
Hij is typisch zichzelf in zijn muziek - en wat een timide man die expansieve geluiden vermijdt en behagen schept in evenwicht en dichterlijke, gevoelige uitdrukking".

De muziek van Ernest Chausson is een waardevolle schakel in de ontwikkeling van de franse muziek in de negentiende eeuw.
Het is waar, hij wordt muzikaal gemarkeerd door Franck en Debussy, maar hij heeft zijn bijdrage geleverd in muzikale adeldom en oprechtheid.

Schrijver: Wim Brandse, 10 juli 2009


Geplaatst in de categorie: muziek

3.8 met 5 stemmen 701



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)