Inloggen
voeg je beschouwing toe

Beschouwingen

EEN HOOPVOL PERSPECTIEF (1)

“In ’t verleden ligt het heden, in het nu wat worden zal,” schreef Bilderdijk. Met andere woorden: alles voltrekt zich in oorzakelijk verband. Zoals uit een zaadje een plant groeit, zo ontwikkelt de toekomst zich uit verleden en heden. De vraag waar we naartoe gaan is niet minder klemmend dan de vraag waar we vandaan komen. Zowel de vragen als de antwoorden liggen in elkaars verlengde. We leven in een onvoltooid tegenwoordige tijd. Is er zoiets als een voltooid toekomende tijd? De aarde, de mensheid is betrokken in een dynamisch ontwikkelingsproces. Waarop zal die ontwikkeling op den duur uitlopen? Ik realiseer mij dat het een hachelijke onderneming is te trachten op die vraag zelfs maar bij benadering een antwoord te vinden en dat het rijkelijk pretentieus zou zijn als ik me als een soort ziener zou opwerpen. Zoals het bekende gezegde luidt: voorspellen is moeilijk, vooral als het de toekomst betreft.

Ik zal proberen de klippen van speculatie en pretentie te omzeilen. Speculatie vermijd ik door net als de weerman niets te voorspellen, maar alleen verwachtingen uit te spreken en wel verwachtingen op grond van de richting waarin de evolutie zich, met vallen en opstaan, beweegt. Pretentie wil ik voorkomen door mij aan te sluiten bij de opvattingen van een autoriteit als Teilhard de Chardin, die zijn opinie met betrekking tot de toekomst van de mens uiterst beknopt samenvatte in de volgende uitspraak: "Wij zijn op weg naar een hogere toestand van algemeen bewustzijn, gebonden aan een opperste synthese van onze particuliere bewustzijns" (citaat uit: Het verschijnsel geest – 1937).
Hier volgt in drie afleveringen een poging mijnerzijds om een kleine bijdrage te leveren aan de gedachtevorming over dit onderwerp.

Eigenlijk is de veronderstelling dat de ontwikkelingen "ergens op zullen uitlopen" een beetje merkwaardig, want ze suggereert dat er een eindpunt is. Maar “eindpunt” zou betekenen dat op dat punt elke ontwikkeling, dus ook het leven, ophoudt. En dat is toch niet wat we van de toekomst hopen en verwachten. Daarom is ook een hemel of paradijs als toestand van volmaaktheid geen aantrekkelijk vooruitzicht. Volmaaktheid duidt immers eveneens op een eindpunt. Waar volmaaktheid heerst is alles voltooid en ontbreekt dus elke stimulans en elk motief voor verandering en ontwikkeling. Het resultaat kan niet anders zijn dan een panopticum, mooi maar levenloos. Dat is niet het beeld dat gelovigen hebben van een staat van zaligheid, maar het is wel de logische consequentie van het bereiken van volmaaktheid als eindpunt.

De mens is in de loop van miljoenen jaren geëvolueerd tot een reflexief denkend, dus tot een zich van het eigen bestaan bewust wezen. De gedachtegang van Teilhard de Chardin houdt in, dat de menselijke gemeenschap, de mensheid, op vergelijkbare wijze zal evolueren.

De individuele mens vormt een wonderbaarlijk complex wezen, samengesteld uit (in qua complexiteit opklimmende volgorde) o.a. atomen, moleculen, organellen, cellen en organen. Elk niveau van complexiteit berust op georganiseerde samenwerking op de lagere niveaus en vormt als zodanig weer een bouwsteen voor het naast hogere niveau. Voor elk niveau geldt:
1. het geheel is het resultaat van de samenwerking van de delen;
2. die samenwerking stoelt op een adequaat systeem van coördinatie en onderlinge informatie-uitwisseling;
3. door de samenwerking is het geheel meer dan een optelsom van de delen (synergie).

De vraag is dus: waar kan of zal dit toe leiden? Wat bedoelt Teilhard precies met een hogere toestand van algemeen bewustzijn als synthese van onze particuliere bewustzijns?

(Wordt vervolgd)

Schrijver: H.P. Winkelman, 8 februari 2013


Geplaatst in de categorie: filosofie

2.7 met 10 stemmen 251



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)