EEN HOOPVOL PERSPECTIEF (3) - slot
De evolutie wordt, denk ik, in belangrijke mate “aangestuurd” door vier actoren (als ik ze zo mag noemen), te weten beweging, causaliteit, natuurlijke selectie en synergie. Van synergie is, zoals gezegd, sprake als samenwerking resulteert in een geheel dat meer is dan de som van de delen. Het zelfbewustzijn van de individuele mens (het ik-besef) is m.i. het synergisch effect van de onderlinge organische samenwerking en interactie van en tussen alle delen van het menselijk lichaam van de atomen af tot de meest complexe organen toe.
Welnu, als de evolutie er onder meer op berust dat elk niveau van bestaan voortkomt uit samenwerking op lagere niveaus én gericht is op de vorming van een hoger niveau, dan is er grond voor de (door Teilhard de Chardin geopperde) veronderstelling dat ook het mensniveau in aanleg gericht is op de vorming van een hoger niveau. Dat impliceert een steeds hogere organisatiegraad en een dienovereenkomstige toename van complexiteit, mogelijk resulterend in een gepersonaliseerde, zelfbewust denkende en handelende mensheid.
Is dit alleen maar science-fiction met het accent op fiction of geeft een terugblik op de aardse evolutie reële grond voor hooggespannen verwachtingen? Roep nu uw verbeeldingskracht te hulp! Laten we ons – voor het vinden van een antwoord op de vraagstelling - eens voorstellen dat er een vanuit de ruimte opgenomen film bestaat die in enkele uren (dus uiterst versneld) de ontwikkelingen gedurende ruim vier en een half miljard jaar van de aarde en het aardse leven laat zien. Kijkend naar die film zouden we er waarschijnlijk met groeiende verwondering van overtuigd raken getuige te zijn van het ontwikkelings- en bewustwordingsproces van één groot, levend organisme.
Wat laat de film zien? De eerste beelden tonen een levenloze planeet. Na verloop van tijd begint zich onbewust, vegetatief leven te ontwikkelen, leven dat zich gaandeweg uitbreidt, eerst in de oceanen en vervolgens ook op het vasteland. Gaandeweg ontwikkelt zich daaruit bewúst leven, aanvankelijk nog zeer diffuus, maar steeds helderder wordend, hoger en hoger stijgend, tot het uitmondt in het zélfbewustzijn van de mens.
De film laat daarna zien dat zich als gevolg van deze ontwikkeling een nieuw fenomeen voordoet: het leven op de planeet gaat zich, in de verst ontwikkelde vormen ervan, zélf rechtstreeks met de evolutie bezighouden. Wat aanvankelijk onderworpen was aan blinde natuurwetmatigheden, wordt nu mede gestuurd, gereguleerd, vertraagd of versneld door de denkende bovenlaag van het leven zelf. Door die terugkoppeling blijkt zich in de ontwikkeling een exponentiële versnelling voor te doen.
De filmopnamen vanuit de ruimte vervullen ons met verbazing. De planeet lijkt zelf zintuigen en organen te gaan ontwikkelen: radar- en laserstralen tasten als voelsprieten de ruimte af, radiotelescopen luisteren naar signalen uit de omringende kosmos, sensors besnuffelen de atmosfeer, telescopen op bergtoppen en in satellieten kijken naar verre zonne- en melkwegstelsels, bemande en onbemande ruimtesondes reiken naar naburige planeten of verder.
Tegelijkertijd nemen we waar hoe op talloze plaatsen op aarde databestanden ontstaan die zich onderling gaan verbinden en hoe zich een elektronisch netwerk, vergelijkbaar met een web van zenuwen, zenuwknooppunten en zenuwbanen over het hele oppervlak van de planeet uitbreidt. Er kunnen zich nauwelijks nog geïsoleerde gebeurtenissen voordoen. Alles wordt overal waargenomen. Waar de aarde ook door gebeurtenissen wordt beroerd, onmiddellijk planten de signalen zich tot in de verste uithoeken voort.
Dit alles met verwondering ziende, kunnen we er nauwelijks meer omheen: de mensheid (of moet ik zeggen: de planeet Aarde?) is bezig met het ontwikkelen van een gigantisch superbrein. De mensheid lijkt inderdaad op weg naar (wat Teilhard de Chardin noemt) "een hogere toestand van algemeen bewustzijn"!
Geplaatst in de categorie: filosofie
evolutie
410
Geef je reactie op deze inzending: