Handgeschilderde passie
(voor Jan Sluijters (1881 - 1957))
Je bent geboren in ''s-Hertogenbosch, in een rooms gezin, waarbij je vader de kost verdiende als houtgraveur, trots liet hij jou de illustraties zien, die hij maakte voor reclameplaten, soms zag je zijn werk wel eens ergens hangen. Je leefde eenvoudig en je vader leerde je graag het fijne van de tekenkunst, terwijl je moeder vol bewondering je eerste schetsen bekeek. Op je veertiende verhuisde je samen met hen en je drie lieve zussen naar Amsterdam, waar je naar de HBS ging en op je zeventiende naar de Rijksnormaalschool voor Tekenonderwijs, je richting was bepaald. Je nam tekencursussen op de Kunstacademie en zo rolde je in het kunstenaarscircuit, je bezocht de kroegen en je liep langs de bordelen, dat was al spannend genoeg, verder waren er de gezamenlijke naaktmodellen, waarbij je haviksogen uit je hoofd puilden, vrouwen die als studie-object voor je uit de kleren gaan, je kon je geen mooier beroep indenken. Op je drieëntwintigste won je de Prix de Rome voor 'De profeet Elia', wat je heel wat geld opleverde, waarmee je geacht werd om door Italië en Spanje te reizen om de klassieke meesters te bestuderen. In het jaar daarop trouwde je met de aristocratische, pientere, eveneens kunstminnende Bertha Langerhorst. Met haar reisde je langs de buitenlandse musea, terwijl je haar ronde vormen kneedde, als er even niemand in de buurt was, zo heb je bijna de liefde bedreven voor een vroom schilderij van El Greco, de voetstappen van de bewaker verstoorde de gewaagde heiligschennis. Je werklust was ongeremd, met stapels schetsen naast je Italiaanse etensbord, wreef je met je rechtervoet langs de felbegeerde benen van een opgewonden Bertha. Met de werken van Michelangelo op jullie netvliezen werd de onstuimige erotiek extra sacraal. Tijdens het eten van paella en het slurpen van zoete wijn, ebden de gedragen golfbewegingen van Vélazques al gauw weg en pas in Parijs kon je herademen, want daar bewierookte men niet de stoffige, suf bekeken, burgerlijk geworden, kromgebogen antieken, maar werd er vol elan met nieuwe vormen geëxperimenteerd. Daar kwam je weer tot leven, je glimlachte bij het zien van de fauvisten en de impressionisten, je boog voor Toulouse-Lautrec en Kees van Dongen. Jij ging het ook zo doen en het liefste nog beter. De benauwde critici vonden je te frivool, te gewaagd. Dan verloor je maar je studiebeurs, je ging je modernisme nog meer aandikken, ondanks de onkundige negativiteit en de vele afwijzingen van expositie-directies. 's Nachts liep je langs de Seine en je tongde met haar onder luid applaus van de omringende clochards. Terug in Amsterdam schilderde je vooral de stad en in de avonduren je lievelingsmodel Tonia Stieltjes, die net zo oud was als jij, een onweerstaanbare halfbloed, die geen moeite had om na de poseersessie haar benen voor je te openen.
Kunst maken was een zenuwslopend proces, daar mocht best wat tegenover staan. Via Heeze belandde je in 1909 in Laren, in Villa Vita Nuova, waar je werkte met lichtsensaties. Doordat je huwelijk met Bertha geen moer meer voorstelde, de rek was eruit en het passievuur gedoofd, zijn jullie uit elkaar gegaan, maar ook omdat je al een nieuwe geliefde had gevonden in de vorm van de tengere, energieke, wulpse Greet van Cooten, je trouwde met haar en jullie gingen in het Gooi wonen. Je raakte in de ban van Van Goghs laatste schilderijen, je keek jezelf halfblind naar zonnen en manen, terwijl Greet voor 'Lezende vrouw' poseerde, maar ook voor enkele naaktposes op de sofa. Je schilderde haar minder scherp dan bijvoorbeeld Tonia op 'Portret van Tonia', waarbij ze een lichtrode, doorzichtige vitrage draagt. Ze lijkt op een vervallen barones met ingezakte borsten, een in de haast opgesnorde lichtekooi, juist daarom zo mooi. Ze verdween naar Parijs en leefde daar als een bohemienne, terwijl ze de maîtresse van Mondriaan was. Met Mondriaan, Gestel, Kickert, Spoor en Toorop richtte je de Moderne Kunstkring op. Je maakte portretten van slonzige, schreeuwende Jordaanvrouwen en je vertoefde een maand in het geloofsgetikte dorp Staphorst, waar je 'Staphorster boerenfamilie' schilderde, om direct daarna af te kicken puriteinse puzzelarij, waardoor je je op naaktmodellen en stijlvolle danseressen stortte. Greet accepteerde je grote libido en gunde je de allerbeste escapades, want dat zou je vaak erotisch-geladen werk maar doen stijgen. Toch schilderde je ook steeds meer huiselijke taferelen, je vrouw en kinderen, sierlijke attributen, zo gaat dat als je grijze haren krijgt. Je woonde lange tijd aan de Lomanstraat en vanaf 1930 aan het Olympiaplein. Het reizen was voorgoed voorbij, je vond je onderwerpen dicht bij huis en 's middags drentelde je naar je biljartvrienden om met een neut erbij wat te ontspannen. Als beroemd en gevierd portretschilder kreeg je vele opdrachten van voorname mensen, wat aardig wat geld opleverde. In de tweede wereldoorlog werd je zwaar depressief, omdat de voorspoedjaren gedwarsboomd werden door die kunstkanibalistische rotmoffen en je tot een gedwongen isolement veroordeeld werd. Verstoken van gewende aandacht belandde je in de Valeriuskliniek om aan te sterken, ook van je bloedarmoede.
Na de oorlog mocht je een half jaar niet exposeren, gedoe met de Kunstkamer, maar daarna schilderde je uitbundig door, portretteerde je je geliefde kleinkinderen en maakte je in 1948 het diep ontroerende 'Moederschap'. Je ontving het Ridderschap in de Orde van de Nederlandse Leeuw. In Artis had je een gevangen leeuw gezien, maar die sprak geen Nederlands. Er werd longkanker bij je geconstateerd, waardoor je wederom in diepe depressie verviel. Toch kon je nog vaak minzaam lachen om de onbezonnen liefdesaffaires en de malle fratsen, die je tijdens je aardse bestaan had uitgehaald, meestal tijdens een goede fles whisky. Greet masseerde nog uiterst liefdevol je zwaar vermoeide lichaam, gebruik makend van etherische oliën. Volledig voorbereid op je heengaan, stierf je in volle dankbaarheid voor je doorleefde kunstenaarsleven en voor je zelfs voor jezelf verbluffende resultaten. Talloze Amsterdammers waren op de been tijdens je laatste reis. Toch nog een wel heel verre reis. Zonder schilderdwang. Volkomen relaxed. Zwaar verdiend.
Geplaatst in de categorie: schilderkunst
Jan Sluijters
125
Geef je reactie op deze inzending: