Gevraagd: een kleine geschiedenis voor grote mensen (uit: De deftigheid in het gedrang)

Ik vind in onze literatuur, met uitzondering van de jongste perioden (die ik natuurlijk nog niet met de nodige rust beoordelen kan) van werkelijk grote betekenis alleen: Van den vos Reinaerde, Multatuli en Gorter. Bij de rest is vrij veel dat aanspraak kan maken op grotere of kleinere mate van waardering, de middeleeuwse geestelijke en wereldlijke liederen, iets van Van Maerlant en iets van Anna Bijns, sommige geuzenliederen, veel lyrische en veel hekeldichten van Vondel, minnedichten van Hooft, van Brederode, en iets van hun blijspelen en kluchten.
Dan wat van Revius, en andere religieuze dichters, veel van Jan Luyken. Verder Wolff en Deken, wat van Bilderdijk en van Da Costa, de Camera Obscura, iets van Potgieter en vrij veel van Huet, iets van Kloos en van Van Deyssel en wat meer van Verwey, H.Roland Holst en Leopold, en de Vlaamse lyrici Gezelle en Van den Woestijne en verder Couperus.

Hiermee is men dan reeds tot ongeveer 1914 gekomen, en vanaf dat moment voel ik me te zeer tijdgenoot om een rustig oordeel uit te spreken.
Misschien schiet ik voor sommigen in waardering te kort. Ze zouden er voor de middeleeuwen Hadewych en Ruusbroec en Beatrijs aan toegevoegd willen zien; voor latere tijden misschien Emants en Paap en Maurits (die ik niet ken) en Heyermans, die dan toch de enige was die een toneelstuk kon schrijven dat speelbaar was. Maar misschien zouden ze bezwaar maken tegen Bilderdijk en zeker tegen Da Costa, wellicht tegen Potgieter. Maar hoe dan ook: het totaal geeft niet de indruk van een grote rijkdom.
En het was mij er om begonnen dat uit te spreken.

Wil men die rijkdom vermeerderen door er een paar figuren aan toe te voegen die wel degelijk een wereldreputatie hebben, dan verlaat men reeds op alle manieren het gebied van de Nederlandse Literatuur, want deze mannen met een internationale reputatie waren wel Nederlanders maar ze schreven in een andere taal en wat ze schreven is bovendien slechts literatuur als men het begrip heel ruim neemt.

Erasmus van Rotterdam is ongetwijfeld de meest bekende schrijvende Nederlander maar hij schreef geen Nederlands en hij behoort tot de grensgevallen die allerminst zuiver literair genoemd mogen worden.
In Hemsterhuis hebben we een ander wijd vermaarde Nederlander van een soortgelijk type.
En als we nog een beroemdere figuur nemen, een van de allergrootsten die ooit geleefd hebben, dan staan we voor Baruch Spinoza, die reus van wijsheid en klaarheid, scherpzinnigheid en zachtmoedigheid, die echter in geen enkel opzicht meer aan de Nederlandse literatuur verbonden kan worden.

literatuurgeschieden Spinoza oordeelsverandering

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

2.9 met 10 stemmen 856