Gerard van der Lem - de flierefluiter

Feijenoord-Ajax april 2005 is afgelopen.
Danny Blind wordt geinterviewd. Ik zie een wat pafferige grote man links achter Blind. Geweldige rookpluimen vertrekken uit zijn mond, druk in gesprek, breed in gebaar. Wel ja, dat kan toch mooi nog maar. Zowaar, dat is Gerard van der Lem. Aan de Grote Sigaar. Nog steeds, twee jaar geleden terug uit de emiraten voor een kritieke hartoperatie. Hij wordt uit beeld weggetrokken. Die Gerardje toch, grinnik ik bij mijzelf.

“Gerardje” ken ik van Wittenburg in 1968. Wij voetbalden op een binnenplaatsje. Het plaatsje was te klein. Wij ontdekten het basketbalveldje precies links na het “Kippenbruggetje” naar Kattenburg. Onderweg passeerden we de Poolschool, waar de wereldberoemde Sjakie Swart school gegaan had. Men kon dat onder ambtelijke begeleiding checken op het buurtcentrum.
Het “Kippenbruggetje” was een mooi oud houten bruggetje. Beroemd vanwege de speciale houtafwerking, en als vrijersplek.

Wij gingen op een avond begin juni 1968 richting basketpleintje. Onderweg kwamen we een stel zeer sportief en goed geklede jongens tegen van zo’n jaar of veertien. Ze volgden een knap ogende gozer in Ajax-sportkledij met een spiksplinternieuwe bal. Wit. Hij vroeg of we tegen hun wilden voetballen. Wij keken elkaar aan. Prima. Hij heette Gerardje.

Wat kon die Gerardje voetballen. Alles kon-ie, jongleren, rennen, links en rechts schieten en passeren en ook nog uit stand, de bal koppend op zijn hoofd transporteren enzovoort. Hij deed dat allemaal alsof het vanzelf ging, heel nonchalant en alleen als-ie even zin had. En een humor, je kwam niet bij van die gast. Hij tructe je al voetballend voor de lol, nooit om je voor schut te zetten.
De vriendjes van Gerardje speelden ook voor de lol. Ze wonnen natuurlijk wel, maar Gerardje was de baas. “Hij speelt bij Ajax en hij is al beter dan Sjakie”, zei er één. Gerardje was flierefluitend leider van jongens die ook zo flierefluitend wilden zijn. We hebben een keer of vijf tegen of beter met ze gespeeld.

Enkele jaren later kijk ik naar FC Amsterdam. Ik herken “Gerardje” meteen in Gerard van der Lem. De voorhoede Van der Lem/Nico Jansen/Gerard Meijer, soms met Theo Husers. Nog steeds hetzelfde: hij deed waar hij zin in had als-ie er zin in had. En dan konden de verdedigers naar hem fluiten. Deze voorhoede was destijds zeer opzienbarend vanwege de speelzigheid, de jeugdige overmoed, de snelheid en de productiviteit. Alleen Nico Jansen “de beuker van de Jordaan” ging altijd voluit. Er voluit met het hele lichaam in en die kerel was oersterk.

Gerard van der Lem ging naar Roda JC, waar hij als rechtsbuiten de grote ster was. Hij ging naar Feyenoord waar hij herenigd werd met Nico Jansen, de midvoor. Nico was eigenlijk al kapot gebeukt. Hij kon niet meer voluit. Het was de taak van Gerard van der Lem om hem van voorzetten te voorzien. Nico ging niet meer op eigen kracht. Hij wilde wel topscorer van de wereld worden. Om die reden ging Gerard voor het eerst in een tactisch concept: alle ballen zo scherp mogelijk op Nico. Vanaf de rechtsbuitenpositie, die hij dan ook continu bezette. Het lukte. Begin januari had Nico al meer dan 20 keer gescoord. Toen moest een stukje van Nico’s been worden ingekort. Einde van de enige periode bij mijn weten dat Gerard zich aan een tactisch concept heeft onderworpen. Altijd flierefluiter.

Trainers pikten het niet dat Gerard alleen deed waar hij zin in had. Men kocht ladingen rechtsbuitens die de Feyenoordtrainer dan inzette. Gerard op de reservebank. Ze hadden er op een bepaald moment zeven, Gerard niet meegerekend. Het haalde niets uit. Gerard uitgeleend aan Sparta. Gerard Sparta-midvoor. Hij speelde de Feyenoorddefensie in gruzelementen. Ajax kampioen. Rotterdam in rouw. Gerard weg.

In die tijd kende ik “Boeren-Arie”, een zeventig-plusser die zijn leven lang op de binnenvaart had gezeten. Geboren in Hellevoetsluis. Boeren-Arie was een mega-figuur, zo verzin je ze niet.
Hij stond voor zijn verhaal, en hij had altijd zijn verhaal. Grote Hofnar tussen de paarse klippen geklemd. Kwam-ie altijd binnen zondagavond bij Tante Marie. Om klokslag zeven als Feyenoord thuis had gespeeld. Zo had ik hem leren kennen: direct van het Amsterdam CS gelopen naar hier. Altijd na een afzakkertje met de Feyenoordselectie en speciaal Willem. Hij was huisvriend van Truus en Willem geweest. Via hem was ik dat ook. Vraag mij niet hoe hij daar binnen kwam etc. Belangrijke dingen vergeet ik vaak te vragen. Ik constateerde destijds alleen dat als ik hem gesproken had ik geen maandageditie AD of Telegraaf-Sport hoefde te lezen. Ik wist meer dan daar te lezen stond.

Zelfs nog in de tijd van Gerard en Nico. Toen kwam Boeren-Arie, inmiddels tachtig, met het krijtlijnverhaal.
Gerard had vóór de wedstrijd al tegen Arie gezegd dat-ie de kou had in zijn nek. De eerste helft liep-ie het er uit, zei Arie. Bij rust zo’n nulletje of vijf vóór.
Na rust speelt Gerard aan de zonkant, ‘droomzonnetje man zo was het’, zei-d-ie tegen Arie na de match. Hij krijgt tussen de 26e em 35e minuut geen enkele bal.
Hij liep een beetje te dromen daar aan de lijn. Maar hij ziet door de zon eigenlijk de lijn steeds minder. 'Slaapsoes op mijn ogen’ zei-d-ie tegen Arie later. ‘Zo komt het dat-ie buiten de krijtlijn staat te fillosofferen als de bal in zijn richting komt. Hij neemt de bal lekker sloompies an. Hij denkt ineens waarom niet ‘s ’n keer d’r in vliegen bij die mafkezen. Die scheids ziet niet wat de back en het publiek wel gezien hebben. Scheids kijkt ook niet naar de grens, te veel zon. Gerard begint aan een solo, hij passeert het hele zwikkie. Hij legt de hele boel plat. En hij pleurt het balletje in ’t bakkie.’

Boeren-Arie liet nog even zien hoe Gerard alles en iedereen uitspeelde. Ik verzeker u: weergaloos.

Gerard, schrijf a.u.b. je verhalen eens uit!